بخشی از مقاله
خلاصه
هدف از پژوهش حاضر بررسی و مطالعه تأثیر هشت هفته تمرینات استقامتی تناوبی به همراه مکمل کافئین بر توان هوازی، توان بی هوازی و ترکیب بدنی زنان ورزشکار 30 تا 40 سال بود. به همین منظور از بین افراد داوطلب شرکت در پژوهش 28 زن جوان ورزشکار - سن 36/6 3/4 سال، قد 161/1 3/4 سانتی متر، وزن 68/1 15/2 کیلوگرم و شاخص توده بدنی 26/2 5/5 کیلوگرم بر مترمربع - انتخاب شده و سپس به طور تصادفی به دو گروه کافئین - n=14 - و کنترل - n=14 - تقسیم شدند.
پیش و پس از اجرای برنامه تمرینات، شرکت کنندگان آزمون کوپر برای تعیین حداکثر اکسیژن مصرفی - VO2max - و پروتکل RAST برای تعیین حداکثر برون ده توان و میانگین برون ده توان را اجرا کردند. این دو آزمون، یک هفته پیش از شروع برنامه تمرینات و با فاصله 48 ساعت از یکدیگر انجام شد. هر دو گروه برنامه تمرین مشابهی را به مدت هشت هفته اجرا کردند و گروه کافئین در طی دوره تمرین و پیش از شروع هر جلسه تمرین به میزان 6 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن کافئین دریافت می کردند.
برنامه تمرین استقامتی تناوبی شامل دویدن های در مسافت کوتاه و استراحت بود که سه جلسه در هفته انجام می شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از آزمون تی مستقل و در سطح معناداری P<0/05 استفاده شد. یافته های این پژوهش نشان داد هشت هفته تمرینات استقامتی تناوبی همراه با مصرف کافئین منجر به بهبود توان هوازی گردید . - P<0/05 - توان بی هوازی، وزن، درصد چربی بدن و نسبت محیط دور کمر به دور لگن تغییرمعنی داری نکرد - . - P>0/05 عدم تغییر در مقادیر چربی بدن احتمالا می تواند مربوط به شدت تمرین باشد. افزایش شدت تمرین استفاده از چربی ها را به عنوان سوخت غالب، تغییر می دهد و به این ترتیب مانع از کاهش درصد چربی بدن می گردد.
عدم کنترل دقیق برنامه غذایی آزمودنی ها نیز می تواند از دلایل احتمالی این موضوع باشد. بهبود توان هوازی همراه با مصرف کافئین با توجه به زیربیشینه بودن فعالیت و اثر انرژی زایی کافئین در این نوع فعالیت ها و بهبود سازوکارهای درگیر در انتقال و اکسیداسیون اسیدهای چرب می تواند قابل توجیه باشد.
واژه های کلیدی: کافئین، توان هوازی، توان بی هوازی، ترکیب بدنی
مقدمه
دستیابی به اوج اجرای ورزشی، هدف نهایی بسیاری از ورزشکاران می باشد. از طرفی در رسیدن یک ورزشکار به اوج عملکرد ورزشی عوامل بسیاری دخالت دارند که تمرین یکی از این عوامل می باشد - گلیسون، 2002؛ فلاین و همکاران، . - 1994 بسیاری از ورزشکاران و مربیان جهت برتری در مسابقات بین المللی از همه امکانات و ابزارهای لازم استفاده می کنند. یکی از عوامل مهم در بهبود عملکرد ورزشی، علاوه بر داشتن آمادگی جسمانی، تکنیک و تاکتیک، استفاده از مکمل های غذایی مجاز می باشد.
در این میان یکی از مکمل های تأثیرگذار بر عملکرد ورزشی، کافئین می باشد. بطوری که بسیاری از مطالعات اثرات مثبت کافئین را بر اجراهای ورزشی گزارش کرده اند - بل و همکاران، 2002؛ دیویس و همکاران، 2003؛ دوهرتی و اسمیت، . - 2005 کافئین ماده ای شبه کریستال، سفیدرنگ و تلخ مزه به نام 7، 3، 1 تری متیل گزانتین و با فرمول شیمیایی C8H10N4O2 است - اسپیلر، . - 1998 این ماده در چای، قهوه و نسکافه، نوشابه های کولادار و شکلات های حاوی کاکائو یافت می شود - لاورانس و آرمسترانگ، . - 2002 کافئین پس از مصرف خوراکی در معده به سرعت جذب می شود.
اوج غلظت پلاسمایی آن 15 تا 120 دقیقه پس از مصرف در جریان سیستمیک آشکار می شود - کاستیل و دالاسکی، . - 1978 کافئین از راه ادرار دفع می شود و اوج غلظت آن در ادرار 1 تا 3 ساعت پس از مصرف است - وندرمرو و مولر، . - 1988 کمیته بین المللی المپیک مصرف این ماده را محدود کرده، به طوری که میزان کافئین ادرار ورزشکار نباید بیش از 12 میکروگرم در هر میلی لیتر باشد - تری و همکاران، . - 1996 میزان بهینه مصرف کافئین 6 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن گزارش شده است.
مصرف کافئین اثرات مختلفی بر بدن انسان دارد؛ از جمله کاهش زمان واکنش، تأخیر در بروز خستگی، افزایش تمرکز و هوشیاری، سرعت فواخوانی اسیدهای چرب آزاد، تسهیل تکانش های عصبی، افزایش قابلیت انقباض، افزایش ترشح اپی نفرین و کاهش آستانه تحریک پذیری واحدهای حرکتی - داگلاس، 2003؛ جاکوبسن، . - 1997 آثار نیروزایی کافئین در ورزش هایی مانند اسکی، دوچرخه سواری، قایقرانی و شنا گزارش شده است - بروس و اندرسون، 2000؛ برگلانگ و همینگسون، . - 1982 ولی بااینحال، مطالعات انجام شده در رابطه با تأثیر کافئین بر عملکرد بی هوازی نتایج متناقضی را به دنبال داشته است.
برخی مطالعات آثار چشمگیر کافئین را گزارش کرده اند و برخی دیگر بیانگر تفاوت ناچیزی بین گروه های کنترل و تجربی بوده اند - گیلبرت، . - 1984 در بسیاری از مطالعات انجام شده در رابطه با کافئین، به بررسی اثرات این ماده غذایی بر عملکرد ورزشی پرداخته شده و کمتر به بررسی اثرات آن بر ترکیب بدنی همراه با عملکرد هوازی و بی هوازی پرداخته شده است.لذا هدف از پژوهش حاضر بررسی اثر هشت هفته تمرینات استقامتی تناوبی همراه با مصرف مکمل کافئین بر ترکیب بدنی، عملکرد هوازی و بی هوازی در زنان ورزشکار بود.
روش شناسی
در یک مطالعه نیمه تجربی با طرح پیش آزمون-پس آزمون از بین زنان ورزشکار داوطلب در محدوده سنی 30 تا 40 سال، تعداد 28 نفر - سن 36/6±3/4 سال، قد 161/1±3/4 سانتی متر، وزن 68/1±15/2 کیلوگرم و شاخص توده بدنی 26/2±5/5 کیلوگرم بر مترمربع - انتخاب شدند و در ادامه به طور تصادفی به دو گروه مساوی کنترل و تجربی تقسیم شدند. ابتدا یک جلسه توجیهی برگزار گردید و طی این جلسه هدف از اجرای پژوهش و مراحل انجام آن برای داوطلبان شرکت کننده توضیح داده شد و به سوالات آنها نیز پاسخ داده شد. در پایان جلسه نیز از کلیه شرکت کنندگان رضایتنامه کتبی دریافت گردید.
یک هفته پیش از شروع برنامه تمرینی، به منظور ارزیابی توان هوازی و بی هوازی آزمودنی ها، به ترتیب از آزمونهای کوپر و RAST اجرا گردید. این دو آزمون به فاصله 48 ساعت از یکدیگر از آزمودنی ها به عمل آمد. لازم به توضیح است که شرایطی برای ورود به طرح تحقیق در نظر گرفته شده بود که از آن جمله می توان به عدم سابقه بیماری های مزمن، عدم حساسیت های تغذیه ای، عدم مصرف داروهای خاص و داشتن سابقه فعالیت منظم ورزشی - حداقل سه جلسه فعالیت ورزشی در هفته و در طی دو سال گذشته - اشاره کرد. در طی جلسه توجیهی با کمک کارشناس تغذیه، توضیحاتی در رابطه با رعایت رژیم غذایی مشترک توسط آزمودنی ها و نحوه مصرف مکمل ها ارائه گردید.
برنامه تمرینات استقامتی تناوبی شامل اجرای تمرینات ایروبیک و دویدن در مسافت های کوتاه 35 - متری - با استراحت های 10 تا 30 ثانیه ای و با شدت 50 تا 70 درصد حداکثر اکسیژن مصرفی بود. تمرینات در یک دوره هشت هفته ای، سه جلسه در هفته و هر جلسه 45 تا 60 دقیقه اجرا گردید. مصرف مکمل کافئین در گروه تجربی با دوز مصرفی 6 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن بود. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از شاخص های میانگین و انحراف استاندارد برای توصیف داده ها و آزمون t مستقل برای بررسی تفاوت های بین گروهی استفاده شد. سطح معنی داری 0/05 در نظر گرفته شد. کلیه محاسبات آماری با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 20 انجام شد.
