بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش تعیین رابطه بین خودکارآمدی تحصیلی با اضطراب امتحان دانش آموزان دوره متوسطه بوده است. روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری پژوهش شامل دانش آموزان دختر متوسطه دوم شهرآمل بود که از این میان تعداد 135 نفر به صورت نمونه گیری خوشه ای انتخاب شد. داده های پژوهش به اضطراب امتحان ساراسون - 1957 - و پرسش نامه خودکارآمدی تحصیلی جینکز و مورگان - 1999 - جمعآوری شدند.
داده های جمع آوری شده به وسیله ضرایب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه و SPSS-20 تجزیه و تحلیل شد. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که بین خودکارآمدی تحصیلی - مولفه های آن - با اضطراب امتحان رابطه منفی و معناداری وجود دارد . - P<0/001 - همچنین که 25/3 درصد از واریانس اضطراب امتحان را متغیرهای استعداد، بافت و کوشش پیشبینی نمایند . - P<0/01 - با توجه به نتایج پژوهش می توان نتیجه گرفت که خودکارآمدی تحصیلی در اضطراب امتحان دانش آموزان نقش دارد.
مقدمه
دانش آموزان و دانشجویان هر کشوری از سرمایه های فکری و معنوی آن کشور به شمار می روند. بررسی مسائل خاص دانشجو یان، تحصیل موفق و تأمین سلامت جسمی و روانی آنها از مهمترین اهداف برنامهریزان آموزشی دولت هاست - میرکمالی، خباره، مزاری و فرهادی، . - 1394 زندگی تحصیلی یکی از مهم ترین ابعاد زندگی اشخاص است که بر سایر ابعاد زندگی تاثیر فراوان دارد و همواره دغدغه اصلی خاواده ها و به موازات آن، آموزش و پرورش بوده است.
آموزش و پرورش و خانواده تمام توان خود را به کار می برند تا بتوانند استعدادهای انسانی را به نحو احسن شکوفا سازند - قنبرلو، غلامعلی لواسانی و اژه ای، . - 1394 در این راستا کودکان و نوجوانان در جریان رشد انواع مختلفی از اضطراب به ویژه اضطراب آموزشگاهی را تجربه میکنند. که یکی از انواع آن، اضطراب امتحان1 است. اضطراب امتحان نوعی اشتغال ذهنی است که با خود کم انگاری و تردید در توانایی های مشخص و به عدم تمرکز حواس و واکنش جسمانی ناخوشایند منجر می شود و پیامد منفی آن کاهش توان مقابله با موقعیت امتحان و ناکارآمدی تحصیلی است.
همچنین اضطراب امتحان یک واکنش هیجانی ناخوشایند به موقعیت ارزیابی است، این هیجان با احساس نوعی از تنش، تشویش و برانگیختگی سیستم عصبی خودکار مشخص میشود - جناآبادی، ناستی زایی و جلال زایی، . - 1395 اضطراب امتحان، یکی از اضطراب های موقعیتی است که در تمام طبقات اجتماعی- اقتصادی دیده می شود و با عملکرد تحصیلی دانش آموزان در مراکز آموزشی رابطه تنگاتنگ دارد. اضطراب امتحان اصطلاحی کلی است که به نوعی اضطراب با هراس اجتماعی خاص اشاره دارد؛ که فرد را در تواناییهایش دچار تردید می کند و پیامد آن کاهش توان مقابله با موقعیت هایی مانند موقعیت امتحان است.
موقعیتهایی که فرد را در معرض ارزشیابی قرار می دهد و مستلزم حل مشکل یا مسئله هستند، درواقع اضطراب امتحان نوعی اضطراب ارزشیابی است به این معنی که با توجه به مرحله بروز آن، ارزیابی یا خود تهدید سازی از موقعیت آزمون است. وجود اضطراب امتحان می تواند به عملکرد ضعیف تحصیلی و افت تحصیلی منجر شود و کیفیت تحصیلی را کاهش دهد - جوادی، خامسان راستگومقدم، . - 1395 یکی از متغیرهایی که می تواند در زمینه های تحصیلی نقش داشته باشد، خودکارآمدی است.
بندورا1 روانشناس آمریکایی در سال 1977 برای اولین بار مفهوم خودکارآمدی را مطرح ساخت و در نظام بندورا منظور از خودکارآمدی احساس شایستگی، کفایت و قابلیت در کنار آمدن با زندگی است که برآورده کردن و حفظ معیارهای عملکرد باعث افزایش آن میشود - پرادهان، جنا و بتاچاریا2، - 2016 و ناکامی در برآوردن و حفظ این معیارها آن را کاهش میدهد - فشارکی، اسلامی، مقیمیان و آذر برزین، . - 1389 یکی از حیطه های مهم خودکارآمدی، خودکارآمدی تحصیلی می باشد.
خودکارآمدی تحصیلی به معنای ادراک فرد از توانمندی خود در یادگیری، حل مسائل تحصیلی و دستیابی به موفقیت های تحصیلی است - افروز، ارجمندنیا، تقی زاده، قاسم زاده و اسدی، . - 1392 در این راستا رستگار آرانی - 1395 - در پژوهشی نشان دادند کمال گرایی و خودکارآمدی تحصیلی دانش آموزان با اضطراب امتحان و عملکرد تحصیلی ایشان ارتباط دارد. اضطراب امتحان، سلامت روانی دانش آموزان را تهدید می کند و بر کارآمدی، شکوفایی استعداد، شکل گیری شخصیت و هویت اجتماعی آنان تأثیر سوء می گذارد و به عنوان یکی از پدیده های فراگیر و مشکل ساز میان دانش آموزان می تواند در پیشرفت تحصیلی و عملکرد بهینه آنان بویژه هنگام ارزشیابی اثر منفی گذارد و پژوهشگران تاکید کرده اند که اضطراب امتحان می تواند زمینه بروز مشکلات فراوان را برای دانش آموزان فراهم کند و به افت تحصیلی و عدم موفقیت در سایر زمینه ها منجر گردد.
بنابراین با توجه به اثرات منفی اضطراب امتحان بر جنبه های مختلف زندگی فراگیران، شناسایی عوامل تاثیرگذار بر اضطراب امتحان دارای اهمیت فراوانی می باشد و با توجه به نتایج احتمالی پژوهش حاضر میتواند در جهت تدوین و بکارگیری آموزش هایی در جهت پیشگیری از اضطراب امتحان و یا حتی درمان آن در دوره های مختلف تحصیلی، گام های اساسی برداشت. علی رغم پژوهش های صورت پذیرفته در این زمینه، کمتر پژوهشی نقش خودکارآمدی تحصیلی در اضطراب دانش آموزان را بررسی نموده اند که بدین سان در این پژوهش به این پرسش پاسخ داده می شود که آیا بین خودکارآمدی تحصیلی با اضطراب امتحان دانش آموزان دوره متوسطه رابطه وجود دارد؟
روش پژوهش
روش پژوهش با توجه روش گردآوری داده ها از نوع توصیفی- همبستگی و با توجه به هدف، کاربردی میباشد. جامعه آماری در این پژوهش شامل کلیه دانش آموزان دختر متوسطه دوم شهرآمل در سال تحصیلی 1396-1397 بوده است که حجم جامعه تقریبآ 250 نفر بود. حجم نمونه پژوهش براساس حجم جامعه و با استفاده از جدول مورگان برابر با 135 نفر به دست آمده است. روش نمونه گیری نیز به صورت تصادفی خوشهی بود.
بدین منظور ابتدا از بین مدارس متوسطه دوم این شهرستان تعداد 6 مدرسه انتخاب شدند، سپس از هر مدرسه 3 کلاس - از هر رشته تحصیلی 1 کلاس - و در مجموع 18 کلاس انتخاب شدند و در نهایت دانش آموزان هر کلاس به عنوان، نمونه تحقیق انتخاب شدند. پس از انتخاب نمونه برای هر یک از افراد انتخاب شده توضیحاتی در رابطه با طرح پژوهشی - تا جایی که سوگیری در نتایج به وجود نیاید و اینکه پرسشنامه های به صورت جمعی و نه فردی پرسشنامه ها تحلیل می شود - ارایه شده و از آنان خواسته شد تا به پرسش نامه ها مورد نظر پاسخ دهند.
پرسش نامه اضطراب امتحان ساراسون:1
این پرسشنامه دارای 37 گویه است که باید در مدت 10 الی 15 دقیقه به صورت “بلی و خیر” به آن پاسخ داده شود و بدین ترتیب می توان بر اساس یک شیوه خودگزارش دهی به حلالات روانی و تجربیات فیزیولوژیکی فرد در جریان امتحان و قبل و بعد از آن دست یافت. برای نمره گذاری پرسشنامه اضطراب امتحان ساراسون باید به جواب خیر برای سوالات -26 - 15 -3 33 - 29- 27 نمره 1 بدهید. همچنین برای هر جواب بلی به سایر سوالات نیز باید یک نمره بدهید. پس از جمع کردن نمرات، نمره اضطراب امتحان فرد بدست میآید. هر چه نمره فرد در این پرسشنامه بالاتر باشد نشان دهنده اضطراب امتحان بیشتر است. در این مقیاس دامنه ی نمرات بین 0 تا 37 می باشد.
در پژوهش برگسون 2000 - ؛ به نقل از یزدانی، - 1391 روایی معیار برابر 0/72 به دست آمده است. همین طور در پژوهش یزدانی - 1391 - روایی از طریق تحلیل عاملی به دست آمده که این پرسش نامه دارای یک عامل می باشد. روایی همزمان این پرسش نامه و پرسش نامه اضطراب بک، 0/61 به دست آمد. پایایی این پرسشنامه در مطالعات متعددی سنجیده شده و با ضریب آلفا کرونباخ 0/88 و همسانی درونی 0/95 و روایی معیار برابر 0/72 به دست آمده است که در مجموع قابل قبول می باشد - بیابانگرد، . - 1386 همین در مطالعات دیگری ضریب آلفای کرونباخ آن 0/88، همسانی درونی 0/95 و روایی معبار برابر با 0/72 گزارش شده است - یزدانی، . - 1391
