بخشی از مقاله
چکیده
مقاله حاضر به بحث درباره امنیت اجتماعی واحساس امنیت اجتماعی به عنوان یکی از نیازهای ضروری بشر در دوران امروز هکخصوصاً ارتباطات و اطلاعات یکی از لوازم ضروری آن به نظر میرسد، میپردازد. امروزه دامنه شبکه اجتماعی و اینترنت به گونهای در بین کاربران رواج پیدا کرده که میلیونها نفر را به عضویت خود درآورده است، چنان که این شبکهها به سرعت در بین مخاطبان خود جای باز نمودهاند و به بخش جداییناپذیر زندگی اغلب کاربران خود بدل گشتهاند؛ پس مطابق با برخی رویکردها، جهانی شدن یکی از عواملی است که امروزه امنیت اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی را به خطر انداخته است. به این اعتبار سوال اصلی این است که استفاده از اینترنت و شبکههای اجتماعی در بین دانشجویان چه تأثیراتی بر احساس امنیت اجتماعی آنان میتواند داشته باشد؟ به منظور دستیابی به پاسخ سوال، روش کتابخانهای مبنای گردآوری داده قرار گرفته است.نتایج تحقیقات بیانگر میزان استفاده بالای دانشجویان از شبکههای اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی پایین آنهاست و بین میزان استفاده از شبکههای اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی رابطه عکس وجود دارد.
کلمات کلیدی: احساس امنیت اجتماعی، شبکه اجتماعی، اینترنت، دانشجو
مقدمه
امنیت از جمله پدیدههای شایان توجهی است که از نیازهای اساسی فرد و جامعه بهشمار میرود و فقدان آن یا اختلال در آن پیامدها و بازتابهای نگرانکننده و خطرناکی به دنبال دارد - ترابی و گودرزی،. - 32 :1383 دولتها و نظامهای سیاسی، مبالغ هنگفتی را برای تأمین امنیت هزینه میکنند؛ زیرا امنیت و میزان آن، برای کلیه رژیمهای سیاسی و شهروندان، صرف نظر از سطح توسعه در ابعاد مختلف و نوع ایدئولوژی، مهمترین مسأله به شمار میآید.
نظریه پردازان علوم اجتماعی و سیاسی از رویکردهای متفاوتی برای تبیین امنیت استفاده کردهاند. در این راستا مفهوم امنیت اجتماعی در حوزه ادبیات امنیت شکل یافته است. امنیت اجتماعی به عنوان زیربنای رشد و شکوفایی انسان و جامعه، متأثر از شرایطی است که فرد در آن به سر میبرد. نیاز به امنیت، یکی از نیازهای اصلی انسانهاست. افرادی مانند مازلو و هرزبرگ، بعد از نیازهای زیستی، نیاز به امنیت را در جوامع انسانی در اولویت قرار دادهاند - اکبرزاده و همکاران،. - 2 :1391 امنیت به معنای سنتی آن عبارت است از: امنیت نظامی و توسل به قوای قهریه برای حصول آرامش و فرار از خطر. اما امروزه این مفهوم از رویکرد نظامی محور خود فاصله گرفته و پارامترهای نرمافزاری جایگزین پارامترهای سختافزاری گشتهاند و روزبهروز ابعاد نظامی آن نمود کمتری مییابند - جهان-بین،. - 96 :1382 به همین ترتیب دامنه امنیت اجتماعی با گسترش فناوریهای پیشرفته، توسعه یافته است و از صرف مقولههای بهداشتی، رفاهی و اقتصادی خارج شده و به مقولههایی نظیر هویت، ساخت شخصیت، هستی فرد، اجتماع و جامعه گسترش یافته است. بنابراین هم مطالعه پدیده امنیت اجتماعی حائز ظرافت و پیچیدگیهای مفهومی و ادراکی شده و هم تأمین و پایداری آن از اهمیت خاص خود برخوردار گردیده است - ترابی و گودرزی،. - 41 :1383
وجود امنیت در یک جامعه به همان اندازه مهم است که احساس امنیت در آن جامعه و چه بسا احساس امنیت در جامعه مهم-تر از وجود امنیت باشد، چرا که واکنشهای فرد در جامعه بستگی به میزان ادراک او از امنیت دارد. از اهداف اساسی امنیت در هر کشوری حفاظت از ارزشهای حیاتی نظام فرهنگی چون امنیتبخشی به زندگی اجتماعی و تداوم آن، تکوین هویت اجتماعی و ایجاد حفظ همبستگی است. با توجه به این تعریف، عوامل متعددی در به هم زدن احساس امنیت نقش دارد که یکی از آنها فضای اجتماعی و استفاده از اینترنت میباشد.
یکی از خصایص مهم و شاید مهمترین خصیصه قرن حاضر، ظهور نتایج موضوعی است که از آن به عنوان انقلاب ارتباطات یاد کردهاند. هرچند این تحول یا انقلاب، مدتی است که آغاز شده است؛ اما عرصه قرن حاضر، میدان ظهور نتایج و پیامدهای آن است. علیرغم جنبههای مثبت، از قبیل جنبههای آموزشی، ارائه خدمات ارتباطی و مواردی از این قبیل، اینترنت با توجه به نوع استفاده از آن دارای جنبههای منفی نیز هست - ربیعی و محمدزاده،. - 44 :1392 گسترش و توسعه روزافزون فناوریهای جهانی اطلاعاتی و ارتباطاتی بیش از آنکه در راستای تأمین امنیت ملی و منافع ملی دولتها باشد، به نوعی تهدید علیه دولت، منافع ملی و امنیت ملی آن تبدیل شده است - جانباز و رفیع،. - 88 :1389 وجه بارز چالشآفرین انقلاب ارتباطات ساختزدایی است یعنی واقعیتها و نیز مفاهیم متقابل، تقابل خود را از دست میدهند. ساختار دور و نزدیک ناظر به تقابل مکانی است که بر حسب آن دیگر فاصلههای مکانی، مانعی برای دسترسی نیستند. این شکل از ساختزدایی، با درجات بیشتر و با کیفیتی تمامتر، در رایانه و شبکههای ارتباطی آشکار شده است - باقری،. - 58 :1394
طبق آمار منتشر شده از سایت - Internet world stat - که مختص به دادهها و آمار اینترنت است، در اواخر سال 2010 از لحاظ بیشترین تعداد کاربر اینترنتی، کشور چین با 420میلیون کاربر - معادل 31 درصد جمعیت - مقام اول و آمریکا نیز با 240میلیون کاربر - معادل 74 درصد جمعیت - مقام دوم در جهان را دارا هستند. طبق آمار همین سایت تعداد کاربران اینترنتی در ایران، 32میلیون و 200هزار نفر بوده است و سیزدهمین کشور جهان به لحاظ تعداد کاربر است. این سایت که اطلاعاتش را از اطلاعیه جهانی مخابرات و به تبع آن از مجرای وزارت فناوری ارتباطات ایران دریافت میکند عملا تعداد کاربران ایرانی و ضریب نفوذ اینترنت در ایران را بسیار بالاتر از حد تصور اعلام کرده است - عزیزی و حیدرخانی،. - 134 :1392 بررسی آثار و پیامدهای کاربرد تکنولوژیهای ارتباطی اطلاعاتی، در عرصههای مختلف حائز اهمیت است. از جمله پیامدهای منفی آن، دسترسی به اطلاعات خصوصی کاربران در شبکههای اجتماعی است که باعث کاهش احساس امنیت اجتماعی شده است. بر این اساس باید گفت که مسأله امنیت اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی، امروزه یکی از اساسیترین مسائل پیشروی جوامع، به شمار میرود که باید به آن توجه ویژه شود. در این بین دانشجویان یکی از مهمترین گروههای عضو این شبکههای اجتماعی هستند. دانشجویان به طور اخص، از مصرفکنندگان اصلی این تکنولوژیها هستند. اینترنت بخش مهمی از فعالیتهای آموزشی، شغلی و فراغتی دانشجویان را به خود اختصاص میدهد. به این جهت این احتمال وجود دارد که بهرهمندی از این پدیده بر احساس امنیت اجتماعی آنها تأثیر داشته باشد. از این رو بررسی نقش شبکههای اجتماعی در احساس امنیت اجتماعی افراد قابل مطالعه است.
این مقاله به دنبال پاسخگویی به این سوال اساسی است که: استفاده از اینترنت و شبکههای اجتماعی در بین دانشجویان چه تأثیراتی بر احساس امنیت اجتماعی آنان میتواند داشته باشد؟
امنیت اجتماعی
امنیت اجتماعی از انواع امنیتهای است که در رویکردهای جدید امنیتی مورد توجه قرار میگیرد. مفهوم امنیت اجتماعی را اولین بار، باری بوزان در کتاب »مردم، دولتها و هراس» در سال 1991م. به کار برد - قرابانزاده و همکاران،. - 3 :1391 بوزان امنیت اجتماعی را بدینگونه تعریف میکند:» توانایی گروههای مختلف صنفی، قومی، محلی، جنسی و... در حفظ هستی و هویت خود - آقایی و تیمورتاش،. - 12 :1389 امنیت اجتماعی را به صورتهای گوناگون تعریف کردهاند. به نظر عدهای امنیت اجتماعی به وسیله دولت و هیئت حاکمه و به نظر عدهای دیگر با مشارکت مردم در جامعه تعیین و اجرا میشود. بنابراین تعریف جامعی از اصطلاح امنیت اجتماعی در دست نیست و درباره مفهوم دقیق و دامنه کاربرد آن اختلاف نظر وجود دارد؛ اما دیدگاههای نوین به طور عمده مبتنی بر مشارکت مردم هستند - یزدانی و صادقی،. - 51 :1388 در کل امنیت اجتماعی یعنی " عدم تهدید نسبت به حقوق افراد، اعم از حقوق فردی و اجتماعی، که خود این حقوق به حقوق طبیعی، وضعی و اجتماعی قابل تفکیک است. این تعریف هر دو بعد عینی - عدم تهدید حقوق مذکور - و ذهنی - این احساس افراد که حقوقشان مورد تعرض قرار نمیگیرد - امنیت اجتماعی را دربرمیگیرد. مفهوم امنیت بیشتر در بر گیرنده احساس امنیت است تا کاهش عینی تهدیدات موجود در جامعه - عنایت و همکاران،. - 86 :1391
احساس امنیت اجتماعی
عبارت است از نوعی ذهنیت و جهتگیری روانی مثبت - رضایتبخش، قانعکننده و آرامبخش - جوانان در مواجهه با رویدادها و وقایع ضد امنیتی - تهدیدها - در وضعیت فعلی و آتی، در حوزههای امنیت اجتماعی، ثبات سیاسی، انسجام هویتی، یکپارچگی و امنیت سرزمین - زارع و ترکان،. - 114 :1394 گیدنر - 1999 - بر این باور است که احساس امنیت دارای ویژگیهای زیر است: 1 احساس امنیت ذهنی است. 2 احساس امنیت به خودی خود قابل تعریف نیست و بر مبنای بود و نبود خطر، قابلیت تعریف مییابد. 3 احساس امنیت یک فرایند است، در طول زمان جریان دارد و در هر لحظه بر اساس برآورد خطر تغییر میپذیرد. 4 وجه ذهنی امنیت مهمتر از جنبه عینی آن است. 5 احساس امنیت ضمن اطمینان به شناختها، هستیشناختی فرد را سامان میبخشد و پایه و بنیان وجود آدمی را درمینوردد - امینی و همکاران،. - 37 :1394
