بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه بین میزان فعالیت در فضای مجازی و میزان احساس بیگانگی اجتماعی دانشجویان دانشگاه های مرند صورت گرفته است. روش مورد استفاده در این پژوهش طرح تحقیق پیمایش مقطعی با هدف تبیین و توصیف دادهها میباشد. برای سنجش متغیر وابسته یعنی احساس بیگانگی اجتماعی از شاخصهای استاندارد سنجش بیگانگی اجتماعی ملوین سیمن استفاده شده است. جامعه آماری مورد نظر در انجام تحقیق دانشجویان مشغول به تحصیل در دانشگاههای شهرستان مرنددر سالتحصیلی93-94بود که توسط فرمول کوکران تعداد حجم نمونه از کل جامعه آماری، 386 نمونه برآورد شد و پرسشنامه بین نمونه های آماری بر اساس نوع دانشگاه، دانشکده و مقطع تحصیلی توزیع گردید، سپس داده های جمع آوری شده با نرم افزار SPSS مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند.
اصلیترین و عمدهترین نتایج بدست آمده از این پژوهش نشان میدهد که بین میزان فعالیت در دنیای مجازی و میزان احساس بیگانگی اجتماعی دانشجویان همبستگی مثبت وجود دارد. یعنی با افزایش مدت استفاده از دنیای مجازی میزان احساس بیگانگی اجتماعی نیز افزایش مییابد. بین میزان استفاده از دنیای مجازی و چند مولفه بیگانگی اجتماعی همچون: میزان انزوا طلبی، احساس بیمعنایی و احساس بیهنجاری در بین دانشجویان همبستگی مثبت مشاهده میشود.
.1 مقدمه
دوران مدرنیته و جامعه سرمایه داری به همراه رشد روز افزون تکنولوژیهای نوین ارتباطی همچنان که با سرعت به پیش میروند ، چالش های ا سا سی و جدیدی را برای افراد جامعه بوجود می آورند . چالش هایی که ممکن ا ست فرد را از جامعه و همنوعانش دور کرده و در نهایت باعث ایجاد انزوا و گوشه گیری افراد و ازهم گسیختگی اجتماعات بشری گردد . از جمله این چالش های عمده و مهم حالت بیگانگی فرد با اجتماع و ایجاد نوعی یاس و نامیدی از اجتماعات بشری است.
امروزه کاربرد مفهوم بیگانگی در مباحث جامعه شناسی به نحو بارزی متنوع و متفاوت است و از مطالعه تضادها و کشمکشها و بدبختیها در زندگی شخصی تا تحلیل نا آرامیهای دانشجویی و طغیان نسل جوان ، و نیز دیکتاتوری کارگری تا ظهور فاشیسم و نازیسم را در برمی گیرد. جامعه شنا سان بطور عمده به تبیین و ت شریح چگونگی مخدوش شدن روابط اجتماعی ، حالات و خ صو صیت منفصلانه و پرخاشگرانه فرد در قبال جامعه و ساخت اجتماعی توجه می کنند .
از این رو تاکید آنان بر بیگانگی و آنومی اجتماعی است که در آن احساسات فرد نسبت به واقعیتهای اجتماعی - جامعه-نهادها-امور اجتماعی و... - سنجیده می شود. جوامع در حال توسعه مانند جامعه ایران که در حال توسعه و سیر مراحل گذار میباشد دچار مشکلات و مسائل فراوان ناشی از تحولات تکنولوژیکی و فرهنگی- اجتماعی و... میباشد و به دلیل وارداتی بودن این نوع تکنولوژیها و دگرگونی های ناشی از آن،مسائل و معضلات جوامعی از قبیل جامعه ایران و همچنین راهکارهای حل این نوع مشکلات در نوع خود پیچیده و مبهم میباشند.
ترکیب سنی جمعیت ایران که بیشتر آن را قشر جوان تشکیل میدهند و مقتضای سنی این نوع جمعیت کشش به سمت تکنولوژیهای نوین و همچنین فنآوریهای جدید و نو میبا شد و همچنین روند رو به ر شد ا ستفاده از تکنولوژیهای ارتباطی و افزایش نفوذ دنیای مجازی و دیجیتال دربین جوانان و صرف زمان گسترده در این دنیا توسط نسل جوان کشورمان، علیالخ صوص ق شر در حال تح صیل بویژه دان شجویان، ما را برآن دا شت تا به برر سی رابطه میزان فعالیت در ف ضای مجازی و بیگانگی اجتماعی دانشجویان دانشگاه های مرند بپردازیم انسان در تعامل و تقابل با دیگران، نیازهای خود را بر طرف ساخته و گذران امور میکند.
اثرات این کنشها، متقابل و نقش آنها تا حدی است که حذف آن، زندگی را غیر ممکن میسازد. اما در این میان دانشمندان علوم اجتماعی با نگرشی کنجکاوانه در جوامع، به شنا سایی این کن شها پرداخته و به مجموعه عواملی پی برده اند که این نوع کنش ها واهداف مد نظر آن را تهدید نموده وتاثیرات منفی بر ان سجام اجتماعی می گذارد که یکی از مهمترین عوامل تاثیر گذار در این زمینه مبحث بیگانگی آن هم از نوع اجتماعی آن یعنی بیگانگی اجتماعی میباشد.
بیگانگی به مفهوم عام آن، که برخی از جامعه شناسان و روان شناسان اجتماعی از آن به گونه ای گسترده برای تبیین برخی از اشکال کنشها و واکنشها به جریانات اجتماعی و واقعیتهای پیرامونی، فشارهای روانی و تحمیلات بیرونی و نیز توضیح انفصال فرد از نظام ارزشها، باورها، هنجارها، اهداف فرهنگی و همچنین جهت اشاره به انفعال، بی علاقگی و عدم مشارکت اجتماعی-سیاسی و صور آسیب شناختی مشارکت استفاده کرده اند، از مفاهیمی است که در تاریخ تفکر اجتماعی قدمت و سابقه طولانی دارد و ری شه های آن به نخ ستین دوره های تاریخ منظوم بر میگردد، آثار اولیه آن در بخ شهایی از تاریخ فل سفی، مذهبی، اسطورهای و ادبیات کهن مشهود است.
.2 روش شناسی تحقیق
در این تحقیق هدف ا صلی: تعیین رابطه میزان فعالیت در ف ضای مجازی و میزان بیگانگی اجتماعی دان شجویان دان شگاه های مرند می باشد اهداف اختصاصی:
تعیین رابطه بین میزان فعالیت در فضای مجازی و میزان انزوا طلبی دانشجویان. تعیین رابطه میزان فعالیت در فضای مجازی و میزان بی هنجاری دانشجویان.
تعیین رابطه میزان فعالیت در فضای مجازی و میزان احساس بیگانگی از خود دانشجویان. تعریف نظری بیگانگی اجتماعی: بیگانگی اجتماعی حالتی است که در آن فرد خود را غریبه ای احساس میکند. حالتی است که فرد خود را دیگر مرکز عالم به حساب نمی آورد و خالق اعمال خود نیست، بلکه اعمال و نتایج آن حاکم بر وی هستند، از آن اطاعت میکند. و یا حتی آن را ستایش می کند.
تعریف عملیاتی:
برای سنجش بیگانگی اجتماعی جامعه آماری از پنج شاخص ملوین سیمن استفاده شده است. سیمن پنج متغیر را به عنوان نتایج بیگانگی معرفی می نماید که عبارتند از:
1. بی توانی یا ناتوانی، بی قدرتی
2. بی هنجاری و یا ناهنجاری با بی روائی
3. بیهودگی یا پوچی یا بی هدفی - احساس بیفعالیتی یا احساس بیمحتوایی
4. احساس بیگانگی از جامعه یا احساس انزوای اجتماعی
5. احساس بیگانگی از خود یا احساس تنفر از خویشتن . - Seeman,1975 -
در این پژوهش با توجه به اقتضای ماهیت کار و گستردگی خاص جامعه آماری و محدودیتها و موانع خاصی که برای استفاده از سایر روشهای تحقیق مت صور میبا شد، طرح تحقیق پیمایش و از از نوع مقطعی انتخاب شد. درتحقیق پیمای شی از نوع مقطعی، به منظور توصیف جامعهای که نمونه از آن انتخاب شده است، اطلاعات در مقطع زمانی معینی از نمونه ها جمع آوری می شود. این روش نه تنها به منظور توصیف وشناسائی، بلکه برای تعیین همب ستگی میان متغیرها در زمان انجام تحقیق نیز بکار میرود.
البته باید توجه داشت که نتایج به دست آمده از طرح مقطعی فقط در زمان اجرای تحقیق درست بوده و ممکن است با سپری شدن زمان تغییر یابد و با عنایت به این نکته که این پژوهش درصدد بررسی رابطه بین میزان فعالیت در فضای مجازی وبیگانگی اجتماعی دانشجویان دانشگاههای شهرستان مرند میباشد ومتغیرها نیز در سطح فردی مورد برر سی وسنجش قرار میگیرند و نتایج نیز در همین سطح مورد توصیف وتحلیل قرار گرفت. با توجه به موارد فوق انتخاب روش پیمایش آن هم از نوع مقطعی با هدف تبیین وتوصیف داده ها در این پژوهش مناسب بنظر می رسد.
در این تحقیق پس از تبدیل مفاهیم به معرفها، برای هر یک از معرفها، گویههای مناسب تهیه و در قالب پرسشنامه تدوین گردید. لذا ابزار گردآوری اطلاعات در این تحقیق، پر سشنامه - پر سشنامه ا ستاندارد بیگانگی ملوین سیمن - میبا شد که از گویههایی با طیف لیکرت ا ستفاده شده ا ست .در آن علاوه بر سوالات مربوط به متغیر های پیش بین، متغیر ملاک، سوالات مربوط به متغیرهای زمینهای نیز افزوده شده است.
قابل ذکر اینکه میانگین کلی توان افتراقی - - DP برای پرسشنامه و گویههای سنجش بیگانگی اجتماعی وابعاد و مولفههای آن برابر با 3/2 محا سبه گردید که ن شان دهنده میزان منا سبی برای سنجش مفاهیم مورد نظر میبا شد و این مورد تو سط ا ستاد محترم راهنما مورد تائید قرار گرفت. به دلیل در اختیار بودن موضوع مورد مطالعه و دسترسی به آن، برای روش گردآوری اطلاعات مورد نیاز، در این تحقیق از روش میدانی استفاده گردید.
بر اساس فرمول کوکران حجم نمونه برابر با 368 نفر میباشد. شیوه نمونه گیری این تحقیق تصادفی طبقه ای برحسب جن سیت ، مقطع تح صیلی، نوع دان شگاه میبا شد. نکته قابل ذکر اینکه برای افزایش ضریب اطمینان و بهبود کیفیت تحقیق تعداد400 پرسشنامه در میان جامعه آماری توزیع گردید که از این تعدا 378 پرسشنامه مرجوع شده و داده های آن مورد استفاده وتجزیه وتحلیل قرار گرفت.
بمنظور تجزیه و تحلیل دادهها با توجه به مقیاس اندازهگیری دادهها از روشهای مناسب آمار توصیفی مانند میانگین، انحراف معیار، واریانس و.. و همچنین از روش های آمار استنباطی ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون وتحلیل مسیر استفاده شد. برای آزمون فرضیات تحقیق نیز با توجه به نوع فرضیه از آزمون پیرسون و T Test استفاده شد. برای تجزیه وتحلیل داده های بدست آمده نیز از نرم افزارSpss V 22 استفاده شد.
