بخشی از مقاله
چکیده
گرایش به رفتارهای پرخطر از جمله آسیبهای دوره نوجوانی میباشد، مقابله با استرس و نحوه کنارآمدن افراد با تنشهای زندگی تعیین کننده مسائل مختلفی در زندگی آنها میباشد. پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه بین راهبردهای مقابلهای با گرایش به رفتارهای پرخطر در دانش آموزان پسر دورهی متوسطه شهر اهواز انجام شد. پژوهش حاضر توصیفی- همبستگی بود. جامعهی آماری این پژوهش را کلیه دانش آموزان پسر دوره متوسطه شهر اهواز تشکیل میدهد.
برای آزمون فرضیه ها 288 نفر با روش نمونهگیری تصادفی چند مرحلهای انتخاب شدند. برای سنجش متغیرهای مورد مطالعه از پرسشنامه راهبردهای مقابله با استرس و پرسشنامه گرایش به رفتارهای پرخطر استفاده شد. به منظور تحلیل دادهها از نرمافزار SPSS استفاده شد. نتایج نشان داد که بین گرایش به رفتارهای پرخطر و راهبردهای مقابلهای مسئله محور و اجتنابی ارتباط منفی وجود دارد. اما بین گرایش به رفتارهای پرخطر و راهبردهای مقابلهای هیجان محور رابطه مثبت وجود دارد. بر این اساس میتوان اینگونه نتیجه گرفت که راهبردهای مقابلهای قدرت پیشبینی کنندگی گرایش به رفتارهای پرخطر را دارند.
مقدمه
امروزه رفتارهای پرخطر1 به رفتارهایی گفته میشود که سلامت و بهزیستی نوجوانان، جوانان و سایر افراد جامعه را در معرض خطر قرار دهد - ماهر، . - 1383 مرور نظرات مختلف بیان کننده آن است که در زمینه رفتارهای پرخطر یک رویکرد قطعی ارائه نشده است - رولیسون و شرمن2، . - 2002 درگیری در یک رفتار مخاطرهای احتمال درگیری در رفتارهای پرخطر دیگر را افزایش میدهد. نوجوانانی که داروهای غیرقانونی مصرف میکنند، مصرف الکل و درگیری در فعالیتهای جنسی و حمل سلاح را نیز داشتهاند و با مصرف بیشتر کوکائین، تنباکو، الکل و ماریجوانا با احساس افسردگی، افکار خودکشی و تنفر از مدرسه و تلاش برای فعالیت جنسی، مشکلات عاطفی و سطح پایینی از موقعیت تحصیلی و رفتارهای ضد اجتماعی همراه بوده است.
چندین مطالعه انواع رفتارهای مخاطرهآمیز را که نوجوانان در آن درگیر هستند، فهرست کردهاند که عبارتند از: استفاده از مواد مخدر و نوشیدن الکل، رفتارهای نامشروع جنسی، درگیریهای فیزیکی و خشن، حمل اسلحه، بزه، شکست تحصیلی، مشکلات عاطفی و رفتارهای مربوط به رژیم غذایی شدید - براس11 و دارت12، 2001؛ آندروز13، . - 2000 متغیر دیگری که در گرایش به رفتارهای پرخطر تأثیر می گذارد، راهبردهای مقابلهای14 است. ایده مقابله - راهبردهای مقابلهای - از مفهوم سازگاری نظریه داروین گرفته شده است.
بشر به عنوان یک گونه، همیشه در حال سازگاری با محیط است - تودر، . - 1382 بیلینگز15 و موس16 پاسخ های مقابله ای را مرکب از شناخت و رفتارهایی می دانند که فرد برای ارزیابی و کاهش استرس و برای اداره کردن و تعدیل کردن آن استفاده می کند - نقل از نیکخواه و شمسایی، . - 1385 لازاروس17 و فولکمن18 مقابله را، تلاش های فکری، هیجانی و رفتاری فرد می دانند که هنگام رو به رو شدن با فشار روانی به منظور غلبه کردن، تحمل کردن یا به حداقل رساندن عوارض فشار روانی به کار گرفته می شود، تعریف شده است.
از نظر لازاروس و فولکمن دو نوع راهبرد مقابله ای وجود دارد، مقابله مسأله مدار19 و هیجان مدار.20 مقابله مسأله مدار راهبرد شناختی رو در رو شدن مستقیم با مشکلات خود و تلاش برای حل کردن آن هاست. مقابله هیجان مدار تلاش برای پاسخ دهی هیجانی به استرس، خصوصاً به کمک مکانیزم های دفاعی است . در این روش از هر چیزی اجتناب می ورزیم، اتفاقات رخ داده را توجیه یا انکار می کنیم و یا در برابر آن ها به ایمان دینی خویش اتکاء می کنیم. - سانتراک21، 2003؛ ترجمه فیروز بخت، . - 1383
مقابله مسئله مدار مستلزم مواجههی مستقیم با موقعیت فشارزاست. به عبارت دیگر، مقابله مسئله مدار شیوهای است که طی آن فرد به منظور کاهش یا حذف پیامدهای ناخوشایند فشار روانی، سعی میکند بر عامل فشارزا تسلط یابد. مقابله مسئلهمدار، عملکردهای مستقیم شناختی فرد است که به منظور تغییر و اصلاح شرایط تهدید کننده محیطی انجام میدهد و در موقعیتهایی بروز میکند که برای فرد قابل کنترل یا قابلتغییر باشد. برخی از روشهای عملی در راهبرد مسئلهمدار، استفاده از تجربیات گذشته، واقعبینی، جمعآوری اطلاعات برای حل مشکل، مشورت و توجه به نقاط مثبت مسئله هستند. - قریشیراد، . - 1389
اساس راهبردهای مقابلهی مسئلهمدار را مهارت های حل مسئله تشکیل می دهد. مهارتهای حلمسئله شامل مجموعهی متمایزی از گامهای اساسی در جهت اصلاح و رفع عامل فشارزا می باشد. حل مسئله مستلزم تجزیهی مسائل بزرگ مبهم به تعداد زیادی از مسائل کوچکتر است که پس از آن، این مسائل به جای آن که با عبارتهای غیرقابلحل تعریف شوند، با عبارتهای قابلحل تعریف می شوند. سپس از طریق بارش ذهنی تعداد زیادی راهحل بالقوه که گسترهی وسیعی از احتمال را شامل میشوند، بدون قضاوت در مورد مزیتهای آن تدوین میشود. گام بعدی، بررسی سود و زیان هر کدام از این راهحلها و اولویت بندی آنها است.
مرحلهی بعدی شامل اجرای این راهحلها با توجه به اولویتبندی مرحلهی قبلی میباشد. سرانجام اثربخشی راه حلها با توجه به اهداف موردنظر ارزیابی میشود. چنانچه مسئله موردنظر به صورت حل نشده باقی بماند، این فرایند با توجه به دانش حاصل که چرا راهحل مؤثر به کار گرفته نشده است، تکرار میشود - کار22، 2004، ترجمه پاشا شریفی و نجفیزند، . - 1385 شناخت عوامل مرتبط با رفتارهای پرخطر در دانشجویان، در تدوین برنامه های مداخله¬ای و برنامه های فراغتی این قشر جامعه حائز اهمیت است که نیروهای بالقوه فکری جامعه هستند. نوجوانان به دلیل داشتن ویژگی هایی چون استقلال طلبی، کنجکاوی و هیجان خواهی، پیروی از همسالان و عدم انقیاد به قدرت والدین، بیشتر در معرض خطر مصرف سیگار و دیگر رفتارهای پر خطر قرار دارند. از طرفی استرس یا فشار روانی ناشی از موقعیت های فشارزا خواه ناخواه در زندگی همه افراد وجود دارد که افراد هر یک به شیوه متفاوتی با آن مقابله می کنند.
بدون شک نوع برخورد با این نوع فشارها و استرس ها و میزان آستانه مقاومت افراد خیلی مهم است. همچنین ویژگی های شخصیتی افراد متفاوت می باشد که بر اساس این تفاوت شخصیتی نوع رفتار و آستانه مقاومت آنها نیز متنوع و متفاوت است که بر این اساس راهبردهای متفاوتی را برای مقابله با استرس به کار می برند. بر این اساس سؤال اصلی این پژوهش این است که آیا بین راهبردهای مقابله با استرس و گرایش به رفتارهای پرخطر در دانش آموزان پسر دورهی متوسطه شهر اهواز رابطه وجود دارد؟
روش
فرضیههای پژوهش
1. بین پیوندهای والدینی با گرایش به رفتارهای پرخطر در دانش آموزان پسر دورهی متوسطه شهر اهواز رابطه وجود دارد.
2. بین راهبردهای مقابلهای مسألهمدار با گرایش به رفتارهای پرخطر در دانش آموزان پسر دورهی متوسطه شهر اهواز رابطه وجود دارد.
