بخشی از مقاله
خلاصه
این پژوهش به بررسی تاثیر عوامل موفقیت مدیریت دانش بر یادگیري سازمانی می پردازد. اهداف تحقیق در راستاي تاثیر عوامل کلیدي مدیریت دانش بر یادگیري سازمانی می باشند. جامعه آماري شامل کارکنان شرکت ملی حفاري ایران که از میان آنها نمونه آماري 217 نفر انتخاب شد. ابزار تحقیق، پرسشنامه و آزمون هاي آماري شامل رگرسیون ساده، رگرسیون چندگانه و آزمون t می باشد. یافته ها نشان داد که عوامل کلیدي موفقیت مدیریت دانش - هفت عامل - ، بر یادگیري سازمانی تاثیر مثبت دارند.
1. مقدمه
گستره علوم روز به روز وسیع تر و پر دامنه تر می گردد. از جمله تحولات چشمگیر در قلمرو علوم مدیریت، بروز و ظهور پدیده هایی همچون مدیریت دانش و یادگیري سازمانی سازمانی می باشد. براي موفقیت سازمان، دانش به عنوان یک سرمایه، باید بین انسانها قابل مبادله بوده و توانایی رشد داشته باشد. دانش نحوه حل مشکلات، می تواند کسب شود و بدین ترتیب مدیریت دانش قادر خواهد بود تا یادگیري سازمانی را که منجر به خلق دانش دیگري می شود، توسعه دهد. سازمانهاي آگاه می دانند که دانش، سرمایه اي فکري است و تنها سرمایه اي است که با گذشت زمان تغییر می کند و اگر به طور موثري مهار شود، می تواند خلاقیت و وضعیت رقابتی سازمان را حفظ نماید. استفاده از کل منابع فکري سازمان، می تواند مزایاي مالی قابل توجهی را در پی داشته باشد. مدیریت دانش فرایندي است که به سازمانها در شناسایی، انتخاب، سازماندهی، انتشار و انتقال اطلاعات مهم و مهارتهایی که بخشی از سابقه سازمان هستند عموماًو به صورت ساختار نیافته وجود دارند، یاري می رساند. به کمک آن، مفاهیم و روشها، روشن هستند، چالشها واضح اند و می توان بر آنها غلبه نمود، منافع مشخص اند و می توانند قابل توجه باشند. جهت موفقیت در اجراي مدیریت دانش، عوامل کلیدي متعددي وجود دارند که در شرایط و فرهنگ هاي مختلف، متفاوت می باشند .موضوع دیگري که در این تحقیق بررسی شده، یادگیري سازمانی است. سازمانهایی موفق تر هستند که زودتر، سریعتر و بهتر از رقبا یاد بگیرند و این یادگیري و آموخته ها را در فرایندهاي کاري خود نشان دهنددقیقاً. به همین دلیل است که مفهوم سازمان یادگیرنده و یادگیري سازمانی در سالهاي اخیر مطرح شده و رشد قابل توجهی داشته است. سایمون یادگیري سازمانی را، رشد بینش و تجدید ساخت دهی و بازنگري موفقیت آمیز مشکلات سازمانی توسط افراد که نتایج آن در عوامل ساختاري و نتایج سازمان منعکس می شود، تعریف کرده است. به منظور توسعه قابلیت هاي یادگیري، سازمان باید فرایندهاي مدیریت دانش را بخوبی تکمیل کند. بدون مدیریت دانش یک سازمان نمی تواند قابلیتهاي یادگیري گروهی یا شخصی را گسترش دهد. سازمانها و اعضاي سازمانی باید از طریق روشهاي جدید و پویا یاد بگیرند، به جاي آنکه از روشهاي قدیمی و ساکن یادگیري استفاده کنندسابقاًٌ. که یادگیري بطور سکون و ناکارا انجام می گرفت، اثر منفی بر یادگیري سازمانی داشت این پژوهش محققان سعی نموده اند تا عوامل کلیدي موفقیت مدیریت دانش در سازمان را شناسایی و تاثیر آنها را بر روي یادگیري سازمانی مورد بررسی قرار دهنداساساً. این پژوهش در پی پاسخ به این سوال است که: آیا عوامل کلیدي موفقیت مدیریت دانش بر یادگیري سازمانی در شرکت ملی حفاري ایران تاثیر دارند یا خیر؟
2. پیشینه پژوهش
در گذشته عوامل کلیدي موفقیت مدیریت دانش در سازمانها و شرایط گوناگون مورد بررسی قرار گرفته اند، که از جمله آنها می توان به تحقیقی تحت عنوان عوامل کلیدي موفقیت سیستم هاي مدیریت دانش در چند شرکت بین الملی اشاره نمود . - Akhavan et al, 2006 - همچنین تحقیق دیگري، عوامل حیاتی موفقیت مدیریت دانش در کشور تایوان را بررسی نموده است . - Mumford & Licuanan, 2006 - نمونه دیگر این تحقیقات، تحقیقی می باشد که در آن خلاقیت سازمانی به عنوان بخشی از مدیریت دانش در نظر گرفته شده است . - Jones, 2003 - همچنین می توان به تحقیقی که در آن از مدیریت دانش به عنوان مدلی براي یادگیري سازمانی استفاده می شود، اشاره کرد. نمونه دیگر این تحقیقات اشاره به ارتباط خلاقیت و ایجاد دانش دارد . - Smith & Tosey, 1999 - مقاله دیگري به بررسی تاثیر عوامل مدیریت دانش و یادگیري سازمانی بر روي تجارت الکترونیک پرداخته است . - Huergo, 2006 - از تحقیقات دیگر در این زمینه می توان به مقاله اي اشاره نمود که در آن مدلی براي قابلیتهاي مدیریت دانش و خلاقیت ارائه شده است . - Tsui et al, 2006 - در زمینه فرهنگ سازمانی و یادگیري سازمانی قربانی زاده - 1387 - طی تحقیقی در بین شرکت هاي خودروسازي، مراحل یادگیري سازمانی و ویژگی هاي فرهنگ یادگیري را مورد بررسی قرار داده است. نتایج پژوهش به تایید انجام فرایند یادگیري سازمانی در جامعه مورد پژوهش منجر شده است - قربانی زاده، . - 1387
.3 مدیریت دانش
در سالهاي اخیر، مدیریت دانش به عنوان یکی از چالش برانگیزترین موضوعات مدیریت کسب و کار بوده و دایره کاربرد آن همواره با سایر مباحث عرصه مدیریت، گسترده تر می شود. از آنجا که مدیریت دانش ریشه هایی در سیستمهاي خبره، یادگیري سازمانی و نوآوري دارد، به خودي خود ایده جدیدي نیست. مدیران موفق همیشه از سرمایه هاي فکري بهره برده و ارزش آن را تشخیص داده اند. اما این تلاشها، سازمان یافته نبوده و تضمینی وجود نداشت که دانش به دست آمده به طور مناسب، براي حداکثر منافع سازمان، به اشتراك گذاشته شده و توزیع گردد. مدیریت دانش همچون یک استراتژي کاري، همزمان، در کل سازمان عمل می کند و ابزار پیشرفت برنامه کلی یک سازمان محسوب می شود. به نظر جونز، مدیریت دانش یک رویکرد سیستماتیک و یکپارچه جهت شناسایی، مدیریت و تسهیم تمام دارایی هاي اطلاعاتی سازمان است، که شامل بانک هاي اطلاعاتی، مدارك، سیاستها و رویه ها می باشد. پیتر دراکر اعتقاد دارد، »راز موفقیت سازمانها در قرن بیست و یکم اجراي صحیح مدیریت دانش است. - Lindner & Wald, 2010 - « با توجه به موضوع تحقیق، بررسی تاثیر تمامی عوامل کلیدي موفقیت مدیریت دانش بر روي یادگیري سازمانی کاري بس دشوار و زمانبر می باشد که از طرف دیگر مستلزم تعیین معیارها و شاخصهاي بسیاري می باشد که باید مورد تایید خبرگان و متخصصین قرار گیرد و از طرف دیگر با پاسخگویی اعضاي جامعه آماري به سوالات پرسشنامه، تحلیل آماري پیچیده و چندگانه اي خواهد داشت. با توجه به مطالب ذکر شده با مطالعه و بررسی مقالات مختلف، از بین تعداد زیادي از عوامل کلیدي موفقیت مدیریت دانش، عواملی که با عوامل کلیدي موفقیت یادگیري سازمانی مشترك می باشند را انتخاب کرده و تاثیر آنها را در افزایش یادگیري سازمانی بررسی نموده اند:
فرهنگ سازمانی: فرهنگ مجموعه اي از ارزشهاي کلیدي است که توسط اعضاي سازمان به طور گسترده پذیرفته شده است فرهنگ انگیزش، احساس تعلق خاطر به سازمان، اعتماد و احترام به سازمان باید در سازمان وجود داشته باشد تا یادگیري کارکنان افزایش یابد . - Weerawardena, 2006, 41 - اشتراك و تسهیم دانش: با اشتراك دانش، مهارتها و تجارب کاري بین کارکنان انتقال می یابد که این امر خود باعث افزایش یادگیري افراد می گردد. اختصاص پاداش براي کارکنان: با در نظر گرفتن پاداشهاي مادي و معنوي براي کارکنانی که دانش و مهارت خود را در اختیار دیگر همکاران قرار می دهند، سایر کارکنان نیز تشویق می شوند تا در تسهیم دانش فعالیت داشته، که در نتیجه باعث فراگیري دیگر کارکنان می شوند. استراتژیها و سیاستهاي دانش محور: تمام استراتژیهاي دانش باید با استراتژیهاي سازمانی همراستا باشند تا از یک سو اجراي مدیریت دانش و از سوي دیگر پیاده سازي سیستمهاي یادگیري سازمانی، باعث افزایش کارایی سازمان گردد. حمایت مدیریت ارشد: جهت اجراي موفقیت آمیز هر سیستمی در سازمان، حمایت مادي و معنوي مدیریت ارشد ضروري می باشد. مدیریت منابع انسانی: منابع انسانی به عنوان دارایی مهمی در سازمان در نظر گرفته شده، که مدیریت بهینه آنها موجب مشارکت بیشتر کارکنان در مبادله دانش، یادگیري مهارتهاي لازم در سازمان و یافتن افراد مبتکر می شود. استفاده از ابزارهاي فناوري: وجود پایگاههاي دانش، گروه افزارها، سیستمهاي پست الکترونیک و سایر ابزارها کمک می کنند تا دانش موجود در سازمان بصورت ساختار یافته در کل سازمان انتشار یابد که این امر باعث سهولت در یادگیري سازمانی نیز می گردد
.4 یادگیري سازمانی
یادگیري سازمانی عبارت است از اکتساب و کاربرد دانش، مهارتها، ارزشها، عقاید و نگرشهاي ثمربخش در جهت نگهداري، رشد و توسعه سازمان - سبحانی نژاد، . - 1385 سایمون یادگیري سازمانی را رشد بینش و تجدید ساخت دهی و بازنگري موفقیت آمیز مشکلات سازمانی توسط افراد که نتایج آن در عوامل ساختاري و نتایج سازمان منعکس می شود، تعریف کرد . - Smith & Tosey, 2001, 72 - در مجموع می توان گفت که یادگیري سازمانی را توانایی سازمان به عنوان یک کل در کشف خطاها و اصلاح آنها و همچنین تغییر دانش و ارزشهاي سازمان، به طوري که مهارتهاي جدید حل مسئله و ظرفیت جدیدي براي کار ایجاد شود، دانست. در این تحقیق، یادگیري سازمانی بر اساس تحقیقات قبلی اندرو مایو - 1999 - ، پیلار - 2005 - و سبحانی نژاد - 2009 - شامل -1 کسب، بکارگیري و انتقال دانش -2 کار و یادگیري تیمی -3 یادگیري مرتبط با رسالت و چشم انداز سازمان -4 ایجاد فرهنگ یادگیري -5 محیط تسهیل کننده یادگیري -6 بکارگیري فناوري می باشد.
.5 مدیریت دانش و یادگیري سازمانی
یادگیري سازمانی از رشد یادگیري و تغییر مثبت دانش حمایت می کند. یادگیري سازمانی نیازمند تمایل مدیران براي رد و بدل شدن سؤالات در جهت به چالش کشیدن مفروضات و مقابله با افکار محدود می باشد. در غیر این صورت افکار بی تحرك و در نتیجه سازمان بدون تغییر باقی می ماند و در صورت تداوم این وضع دور از تصور است که یادگیري سازمانی در تمام سطوح سازمان رخ دهد. در سازمانهاي یادگیرنده دانش فردي به دیگر اعضاي سازمان امکان استفاده از دانش را می دهد و از طرف دیگر مدیریت دانش این شانس را براي همه کارکنان فراهم می کند که دسترسی عملی براي استفاده از دانش سازمانی داشته باشند. بنابراین یادگیري سازمانی مکمل مورد اصلی مدیریت دانش می باشد برنامه مدیریت دانش تلاشی موثر در جهت تحقق این نیازها می باشد از این رو یادگیري سازمانی نیازمند مدیریت دانش و مدیریت دانش نتیجه یادگیري سازمانی می باشد. به طور خلاصه ما می توانیم بگوییم که مدیریت دانش و یادگیري سازمانی مفاهیمی وابسته به یکدیگر می باشد - قربانی زاده، . - 1387
6. مدل مفهومی تحقیق
مدل رابطه بین تئوري و کار جمعآوري و تجزیه و تحلیل اطلاعات است. در علوم اجتماعی مدلها شامل نشانهها و علائم هستند، یعنی بیان خصوصیات بعضی پدیدههاي تجربی به طور منطقی از طریق مفاهیم مرتبط با یکدیگر. مدل دستگاهی است متشکل از مفاهیم، فرضیهها و شاخصها که کار انتخاب و جمعآوري اطلاعات مورد نیاز براي آزمون فرضیه را تسهیل میکند. مدل مفهومی تحقیق در شکل 1 آمده است. در این مدل عوامل کلیدي موفقیت مدیریت دانش متغیر مستقل و یادگیري سازمانی متغیر مستقل فرض شده اند.
