بخشی از مقاله
چکیده:
هدف از این پژوهش این است که نشان داده شود برای رسیدن به الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت در حوزه های مختلف اقتصادی،اجتماعی،سیاسی و فرهنگی موانعی وجود دارد.در اینجا یکی از موانع سر راه مسائل اقتصادی را بررسی شده است که این مانع وجود پولهای بدون پشتوانه یا پولهای اعتباری و مدرن میباشد. در این تحقیق نشان داده میشود که پولهای بدون پشتوانه و مدرن یا اعتباری یکی از علل عقب ماندگی در بحث اقتصاد در کشور ما یعنی ایران میباشد. در این تحقیق با استفاده از روش داده بنیاد به نتایجی رسیدیم که نشان میدهد برای پیاده سازی الگوی اسلامی-ایرانی یشرفت در بحث اقتصاد مانعی به نام پول مدرن و اعتباری وجود دارد و با استفاده از آموزه های اسلامی و الهی و همچنین پیاده سازی اقتصاد مقاومتی میتوان این مانع شیطانی را از سر راه برداشت و سپس فقر،بیکاری،تورم و توزیع ناعادلانه ی ثروت را از بین برده و به هدف خود که پیشرفت اسلامی-ایرانی است،دست پیدا کنیم.
واژگان کلیدی: الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت،پول مدرن،اقتصاد مقاومتی،داده بنیاد
مقدمه
وجود اقتصادی کارا در هر کشوری زندگی بهتر برای اکثر مردم آن کشور را نتیجه می دهد، بنابراین همه ی کشور های جهان به دنبال رسیدن به اقتصادی کارا هستند. برای دستیابی به یک اقتصاد کارا باید شرایط معیشتی، اجتماعی، فرهنگی و سایر شرایط کشور در نظر گرفته شود.کشورهای شرق آسیا با تکیه بر شرایط خود الگوی مناسب اقتصادی را برای خود طراحی نمودند و از آموزه های اقتصاد کلاسیک و نئوکلاسیک دیکته شده از سوی غرب پیروی نکردند.بنابراین هر کشوری بسته به شرایط خود باید الگوی اقتصادی مناسبی را برای خود انتخاب یا طراحی کند. کشور ما ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست و برای تعیین الگوی اقتصادی مناسب دو حالت پیش رو دارد، یا باید یک الگوی از پیش طراحی شده توسط سایر کشورها را انتخاب کند یا الگوی اقتصادی جدیدی را بر مبنای شرایط خود طراحی کندامروزه دستیابی به رشد و پیشرفت اقتصادی از مهمترین دغدغه های مکاتب اقتصادی و حکومت ها میباشد. الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت ،مفهومی است که در راستای رسیدن به تمدن نوین اسلامی و در حوزه اقتصاد توسط حضرت آیت االله خامنه ای مطرح گردیده شده است.برای اینکه این الگوی پیشرفت اقتصادی که مبتنی بر کتاب خدا - قرآن کریم - وعقل می باشد و حاصل پردازش عقلانی داده های وحیانی و نقلی این مرجع عالیقدر می باشد، بتواند به فعلیت برسد،در ابتدا لازم است این مفهوم به درستی تبیین و تفسیر گرددو ابعاد مختلف آن مشخص شود.
در این تحقیق تلاش شده است که با تحلیل سخنان حضرت آیت االله خامنه ای و با بهره گیری از روش نظریه پردازی داده بنیاد،ضمن استخراج مدل مفهومی سخنان ایشان پیرامون ابعاد و ویژگی ها این الگو پیشرفت اقتصادی، به بررسی ابعاد و مولفه ها و در نهایت به تبیین این الگو پیشرفت اقتصادی پرداخته شود.با ورود انقلاب اسلامی ایران به سومین دهه حیات خود و با پشت سر گذاشتن بحران هرا ومشکلات متعدد در اوایل انقلاب وبا ریشه دواندن این نهضت در فضای سیاسی واقتصادی منطقه، نیاز به برنامه والگویی جامع وجهان شمول برای توسعه وپیشرفت پایدار وهمه جانبه در زمینه های سیاسی،اقتصادی،اجتماعی،فرهنگی و.... احساس می شد. انگاره"الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت" مفهومی است که در سال های گذشته در برابرالگوهای توسعه غربی و با رهنمودهای مقام معظم رهبری مطرح شده است.در واقع این الگو از بخش ثابتات منابع اسلامی استنباط شده ونشان دهنده مسیر تمدن اسلامی است که در این صورت الگوی مزبور الهام بخش برای جهان اسلام خواهد بود.در سایه درایت وهوشیاری مقام معظم رهبری،چند سالی است که اندیشمندان حوزه ودانشگاه وهمچنین صاحب نظران پر تجربه ونیروی جوان وفکور کشور در جهت تحقیق وگفتمان پردازی وتدوین مفاهیم،مبانی وارکان الگویی به نام "الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت" قدم های مناسبی برداشته شده است.اما با وجود اینکه قدمهای بلندی در راستای الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت برداشته شده است،کشور ما در زمینه های مختلف اجتماعی،فرهنگی،سیاسی و به خصوص در زمینه ی اقتصاد با هدف خود فاصله ی زیادی دارد.عدم تحقق کامل این الگو دلایل مختلفی دارد،یکی از دلایل مهمی که مانع رسیدن به این هدف میباشد اقتصاد ربوی و سیستم بانکی و پولی ناکارآمد و پول اعتباری بدون پشتوانه میباشد که در فرهنگ اسلامی این نمونه پول بی معنی میباشد.این تناقض یکی از دلایل اصلی عدم موفقیت در زمینه ی اقتصادی اسلامی ایرانی میباشد.
بیان مسئله
باتوجه به مطالبی که گفته شد این سوال در ذهن پیش میاید که راه حل این مشکل چیست و چگونه و با اجرای چه سیاستهای اقتصادی میتوان به الگوی اسلامی-ایرانی یشرفت در حوزه ی اقتصاد برسیم؟آیا اقتصاد مقاومتی که یک بحث داغ در محافل اقتصادی کشور ما شده است میتواند ما را به مقصد برساند؟نقش دولتمردان و همچنین دانشگاهیان در این راه چیست؟
پیشینه ی تحقیق
در باب اقتصاد مقاومتی و الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، از زمان مطرح شدن این مفاهیم تاکنون افراد زیادی به تبیین و تشریح آنها پرداخته اند. زریباف - 1391 - به مبانی، مدل مفهومی و الزامات الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت پرداخته و بر اساس آیه 22 سوره ملک به این نتیجه رسیده است که الگو نقشه جامع برای حرکت در مسیر الهی است و حرکت بر دو رکن اساسی استوار است: شناخت صراط مستقیم و قرار گرفتن در آن؛ همچنین پیشرفت نیز به منزله »گسترش ظرفیت« میباشد و ظرفیت لازم برای پیشبرد این الگو در »عدالت ولایی« میباشد. چرا که عدالت تنها ارزش مطلق فطری قانون پذیر و قابل اندازهگیری است. نوروزی فیروز - 1391 - به تبیین نقش انقلاب اسلامی و الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در تحقق تمدن اسلامی پرداخته است. وی برای اثبات این امر، به ظرفیتهای انقلاب اسلامی برای تمدنسازی و سازهمند شدن مانند جایگاه ولی فقیه در جامعه اسلامی، همبستگی بین مردم و لیّ فقیه، احساس یگانگی بین مردم، تولید فکر و پرورش انسان توجه نموده و با ارائه الگوهایی از کشورهایی مانند ترکیه و مالزی نشان داده است که دستیابی به الگوی بومی محدود به ایران نیست. خاندوزی - 1392 - رویکردهای ناظر بر اسلامیت الگوی پیشرفت را مورد بررسی قرار داده و برای این امر هفت رویکرد در نظر گرفته است: رویکرد مبتنی بر محور »مسلمین«، رویکرد مبتنی بر پیرایش الگو، رویکرد مبتنی بر روش الگو، رویکرد مبتنی بر زمینه الگو، رویکرد مبتنی بر گوهر الگو، رویکرد مبتنی بر ابعاد الگو و رویکرد مبتنی بر تأسیس الگو. وی در بررسی هر یک از رویکردها در نهایت به این نتیجه میرسد که نزاع میان رویکردهای هفتگانه به دلیل ماهیت کنکاش علمی، فرجام قریب الوقوعی ندارد. بنابراین باید در مسیر تدووین الگو یکی از رویکردهای مذکور که غنا و مقبولیت را دارا میباشد، محور قرار گیرد و از تشتت رویکردی پرهیز گردد.دادگر - - 1387
در مقاله ای با عنوان:شکاف کشورهای اسلامی و عملکرد کشورهای مسلمان می نویسد علیرغم این که گروهی از منتقدان عقیده دارند که علت توسعه نیافتگی کشورهای اسلامی، توجه و تفکر دینی و اسلامی است، علل توسعه نیافتگی این کشو رهای عمدتا به اندیشه و کارکرد شهروندان، دولت مردان و عالمان آنها ارتباط دارد، نه به آموز ههای دینی و اسلامی. وی معتقد است که کارکرد جامعه و حکومت صدر اسلام نمونه ای تجربی از توسعه موفق اسلامی است. او سپس با ذکر مواردی از دیدگاههای اقتصاددانان توسعه مانند هیگینز، استیگلیتز و دیگران در مورد جهان شمول نبودن تئوریهای توسعه و مفید نبودن نظریات توسعه کشو رهای پیشرفته برای کشو رهای در حال توسعه، به ضرورت تدوین تئوری های بومی توسعه که به اعتقاد وی، تئوری های دینی و اسلامی زیر مجموعه آن هستند، میپردازد. دادگر در جای دیگری از مقاله خود می نویسد حتی اگر بنا به نظر تقلیلگرایان ثابت شود که رشته ای به نام علم اقتصاد اسلامی وجود ندارد و تنها مکتب و نظام اقتصادی برای دین قابل تصور باشد، می توان ادعا و ثابت کرد که ابعاد وچارچوب هایی برای توسعه اقتصادی از منظر دین و اسلام به طور خاص وجود دارد که با چارچوبهای مشابه در اقتصاد متعارف قابل رقابت است. وی بر این باوراست که مقوله توسعه در خود اقتصاد متعارف نیز خاستگاهی نهادی و هنجاری دارد وآموزه های دینی و اسلامی مملو از گزاره های مربوطه است. چپرا در کتاب خود با عنوان:اسلام و توسعه ی اقتصادی - - 1993ضمن طرح ادعای جوامع سکولار در پای بندی توسعه توام با عدالت بدون توجه به توسعه اخلاقی، فرضیه اصلی خود را چنین مطرح م یکند که توسعه مادی همراه با عدالت بدون تکامل معنویت ممکن نیست. چرا که به اعتقاد وی توسع ههمراه با عدالت نیازمند استفاده کارآ و عادلانه از همه منابع است و عدالت و کارآیی بدون وجود معنویت در تعقیب اهداف اقتصادی نه تعریف شده است و نه عملی خواهد بود - ص . - 47
مفهوم الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت
یکی از مهم ترین اهدافی که هر جامعه دنبال می کند،رسیدن به رشد و توسعه در همه جوانب می باشد.نظام جمهوری اسلامی ایران پس از ریشه دواندن نمایش اثر گذاری در تحولات منطقه و پشت سر گذاشتن بحران های اولیه در بدو به وجود آمدن،از دهه80 خورشیدی به دنبال الگویی برای رشد و پیشرفت همه جانبه در تمامی عرصه بوده است و این مفهوم توسط مقام معظم رهبری مطرح گردیده شده است. در سایه درایتوهوشیاری مقام معظم رهبری،چند سالی است که اندیشمندان حوزه ودانشگاه وهمچنین صاحب نظران پرتجربه ونیروی جوان وفکورکشور در جهت تحقیق وگفتمان پردازی وتدوین مفاهیم،مبانی وارکان الگویی به نام الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت" قدم های مناسبی برداشته شده
