بخشی از مقاله
چکیده:
هدف از این تحقیق تعیین اثر هشت هفته تمرینات مقاومتی-پلایومتریک بر حس عمقی افراد دارای هایپرموبیلیتی است. این تحقیق از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون همراه بود. برای انجام این تحقیق پسران 16-18 سال مورد ارزیابی قرار گرفتند، پس از در نظر گرفتن کلیه معیارها حذف و انتخاب، شرکتکنندگان به صورت تصادفی در دو گروه 13 - نفره - کنترل و مقاومتی-پلایومتریک قرار گرفتند. در پیشآزمون از آزمون ویژه - حس عمقی - استفاده شد.
پس از اعمال هشت هفته تمرین ، در پسآزمون شرکتکنندگان مطابق با پیشآزمون مورد ارزیابی قرار گرفتند. جهت تجزیهوتحلیل دادهها از آزمون های تی همبسته و تی مستقل استفاده شد . - P<0.05 -
نتایج آزمون تی هبسته و مستقل نشان داد تاثیر تمرینات مقاومتی-پلایومتریک بر بهبود حس عمقی به لحاظ آماری معنا داری می باشد . - P<0.05 - مطابق نتایج پژوهش و تاثیر معنا دار تمرین، می توان برای بهبود حس عمقی در افراد دارای هایپرموبیلیتی از این پروتکل تمرینی استفاده نمود اما ملاحظات مربوط به استفاده از تمرینات پلایومتریک برای افراد دارای هایپرموبیلیتی را مد نظر قرار داد.
مقدمه
توانایی حرکت جزء جدانشدنی زندگی انسان گردیده است و زندگی بدون تحرک قابل تصور نیست. رابطه معکوسی بین تحرک1 و پایداری2 در مفاصل انسان وجود دارد، به این مفهوم که هرچه تحرک یک مفصل بیشتر باشد پایداری آن کمتر است. درصورتیکه مفاصل سینوویال فرد بیشتر از محدوده طبیعی خود حرکت کنند به این شرایط هایپرموبیلیتی3 مفصلی گویند . - 15 - میزان شیوع آن بسته به سن، جنس، نژاد و روشهایی که برای تشخیص بکار برده میشود بین 0.6 تا 35 درصد متفاوت است . - 35 - افراد زیادی دارای مفاصل شل یا انعطاف پذیر هستند، مفاصل این افراد بیشتر و راحتتر از افراد معمولی توانایی حرکت دارد. اگر تحرک بیشازحد در اکثر مفاصل سینوویال بدن مشاهده گردد به آن " تحرک بیشازحد عمومی" 1 گفته میشود.
سندرمی را به نام سندرم هایپرموبیلیتی در غیاب سندرمهای مارفان و اهلرز - دانلوس و سایر سندرمهای مشابه مشاهده میشود، نام گذاری کردند. این سندرم از سایر سندرمهای مشابه نظیر اهلرز- دانلوس و سندرم مارفان بهواسطه عدم درگیری پوست و تست ژنتیکی مشخص میشود . - 23 - پاتوفیزولوژی هایپرموبیلیتی ریشه در ناهنجاری کلاژنی میباشد. کلاژن نوع I فراوانترین کلاژن در بدن انسان است و نسبت به کلاژن نوع III - که الاستیکی است - مقاومت تنشی بالاتری دارد. نشان داده شده در افراد دارای هایپرموبیلیتی کلاژن نوع III بیشتر از کلاژن نوع I هست
این تغییر نسبت کلاژنی بهطورکلی سبب کاهش درکشش و درنتیجه آسیب در سراسر بافت می گردد . - 5 - جمشیدی نشان داد دانش آموزان شهر تهران با میانگین سنی 12.39 3.25 سال که با معیار کارتر - ویلکینسون و بتیون از جهت شلی مفصلی ارزیابی شدند، از مجموع 1005 دانشآموز، تعداد 240 نفر - %23.9 - هایپرموبایل بودند - کسب بیش از 5 امتیاز از معیار کارتر، ویلکینسون و بیتون - . شیوع هایپرموبیلیتی در دختران بهطور معنیداری در مقایسه با پسران بالاتر بود % 33.7 - در برابر . - 1 - - %14.1 سندرم هایپرموبیلیتی بهعنوان یک ویژگی شناختهشده در برخی از ناهنجاریها مانند سندرم اهلرز دانلوس3 و سندرم مارفان4 نیز دیده میشود - 1 - ، اما در هایپرموبیلیتی ژنرالیزه که در غیاب بیمارها در درصد بالایی از افراد مشاهده میگردد - 31 - فرد دارای شرایط بهتری نسبت به سایر انواع هایپرموبیلیتی است . - 10 -
هال5 و همکاران - 2008 - و ساهین6 و همکاران - 1995 - با انجام تحقیقیانی مشابه نشان دادند افراد دارای سندرم هایپرموبیلیتی و افراد دچار تحرک بیشازحد عمومی مفصلی - بدون علامت - در مقایسه با افراد نرمال دارای حس عمقی ضعیف تری هستند 29 - ،. - 19 ضعف در حس عمقی می تواند باعث قرارگیری اعضای بدن در یک حالت پاتوبیومکانیک غلط گردد و این خود بهمرورزمان باعث ایجاد اختلالات عملکردی در بدن افراد دارای هایپرموبیلیتی میشود. از طرفی، بازخوردهای حس عمقی ازجمله عوامل مؤثر در حفظ تعادل ایستا توانایی حفظ مرکز ثقل درمحدوده سطح اتکا و پویا - حرکت فعال مرکز فشار حین ایستادن، راه رفتن، دویدن و مهارتهای دیگر - در انسان است . - 25 - اطلاعات حسی بهدستآمده از گیرنده های مکانیکی مفصل به دنبال بروز رفلکسهای تعادل بهصورت رفلکسی سبب یک انقباض حمایتی اطراف مفصل میشود . - 25 - درنتیجه از وارد شدن فشار بیشازحد بر عوامل غیرفعال محدودکننده حرکت مفصل ممانعت مینمایند.
به نظر میرسد با ضعف در حس عمقی، افراد داری هایپرموبیلیتی در حفظ تعادل نیز با چالش مواجه خواهند بود. چراکه در این افراد، پایداری مفاصل تحت تأثیر قرار میگیرد. برای بهبود پایداری باید توجه کنیم که بازیابی پایداری شامل تقویت عضلات اطراف مفصل و برقراری مجدد کنترل عصبی عضلانی برای فعالیتهای عملکردی مدنظر قرار گیرد. ویلیام7 و همکاران معتقدند یک برنامه تمرینی در زنجیره بسته کینماتیک باعث بهبود حس عمقی در افراد هایپرموبیلیتی می گردد . - 37 -
تحقیقات اخیر بیانگر ارتباط میان هایپرموبیلیتی و ریسک فاکتورهای آسیب زانو میباشند. کونوپینسکی و همکاران8 همکاران - 2012 - 8 در تحقیقی روی بازیکنان تیم لیگ برتر انگلیس نشان دادند شیوع هایپرموبیلیتی در بازیکنان تراز اول فوتبال لیگ انگلستان 33.3 درصد 18 - نفر از 54 نفر - است. افراد دارای هایپرموبیلیتی - افراد دارای امتیاز 4 به بالا در معیار بیتون - 15.65 - در هر 1000 ساعت - در معرض آسیب بیشتری نسبت به افراد سالم - 11.39 آسیب در هر 1000 ساعت - بودند . - 24 -
تلاش برای جلوگیری از آسیب ACL در افراد دارای هایپرموبیلیتی بخصوص در جوامع ورزشی بهطور فزایندهای افزایشیافته است. ساده ترین روش استفاده از زانوبند است اما روش دیگر بهبود کنترل عصبی عضلانی پا بهوسیله تمرینات ویژه حس عمقی و برنامههای پلایومتریک است که شامل کشش قبل از انقباض میباشد . - 4 - هارلسون و لیور1 نشان دادند گیرنده های عمقی عضله دوکهای عضلانی، اندام های گلژی و گیرندههای درد و فشار سهم عمدهای در ثبات مفاصل دارند . - 20 -
در بدن انسان پایداری مفاصل به دو صورت فعال - از طریق فعالیتهای عضلات - و غیرفعال - از طریق لیگامانها، کپسول مفصلی و استخوانها - حفظ میشود . - 25 - شل شدن لیگامانها در افراد دارای هایپرموبیلیتی سبب کاهش ثبات غیرفعال میگردد، عضلات برای جبران و حفظ ثبات مفصل باید بیشتر تحتفشار باشند. درنتیجه تقویت عضلات میتواند راهکار مناسبی در حفظ پایداری و جلوگیری از استرین در این افراد مؤثر باشد.
تمرین پلایومتریک اینگونه تعریف میشود: فعالیتی که به حداکثر تلاش نیاز دارد مانند پرشهای عمقی پر شدت 13 - ،30،. - 12 از سوی دیگر به هر حرکتی که چرخه کشش-کوتاه شدن داشته باشد تمرین پلایومتریک گفته میشود. هرچند که این تمرینات نیازمند تلاش بیشینه یا زیر بیشینه باشند 36 - ،. - 33 محققین حوزه فیزیولوژی از مؤثر بودن تمرینات پلایومتریک یا SSC در بافت عضلانی حمایت میکنند .
این تحقیقات توسط نویسندگان زیادی موردبازنگری قرارگرفته است. دو بخش مهم که در بیشتر این تحقیقات عنوانشدهاند شامل: -1 اجزاء ارتجاعی سری عضله2، شامل تاندونها و پلهای عرضی که شاخصترین آنها اکتین و میوزین میباشد و در ساخت فیبرهای عضلانی سهیم هستند -2 دوکهای عضلانی3 - گیرنده های عمقی - 4 که نقش آنها تنظیم خودکار تنش عضلانی و بازسازی درون داد حسی درکشش درکشش سریع عضلانی و بکار انداختن بازتاب کششی5 است . - 2 - توپراک و اوزر - 2017 - 6 در تحقیقی برزنان دارای هایپرموبیلیتی مفصلی نشان دادند یک پروتکل تمرینی شامل تمرینات ثبات دهنده ستون فقرات که سه روز در هفته اجرا شد و هشت هفته به طول انجامید سبب کاهش درد، افزایش استقامت و بهبود تعادل پویا تنها با چشمان بازگردید؛ اما تعادل ایستا و تعادل پویا با چشمان بسته نسبت به گروه کنترل تفاوت معناداری نداشت . - 34 - ویلیام - 2004 - 7 در تحقیقی تحقیقی نشان داد هشت هفته تمرین در منزل در زنجیره بسته کینماتیکی منجر به بهبود حس عمقی و متعاقب آن قدرت عضلات همسترینگ، چهارسر در افراد دارای سندرم هایپرموبیلیتی مفصلی گردید.
همچنین عملکرد این افراد روی تخته نیز بهبود معناداری داشت - . - 17 برنامههای فیزیوتراپی در هایپرموبیلیتی مفصلی بر پایه کنترل درد - 18 - برنامههای بازآموزی حفظ پاسچر - 8 - ، تکنیک های مراقبت از مفصل - 27 - تمرینات حس عمقی - 29 - ، تمرینات زنجیره بسته کینماتیکی - 22 - تمرینات هماهنگی و تعادلی - 7 - می باشند.
ساهین8 و همکاران - 2008 - در تحقیقی بر روی 40 فرد دارای هایپرموبیلیتی که بهصورت تصادفی به دوم گروه کنترل 25 - نفر - و آزمایشی 15 - نفر - تقسیم شدند نشان دادند هشت هفته تمرینات ویژه حس عمقی سبب بهبود حس عمقی، کاهش درد و بهبود وضعیت عملکردی در این افراد میگردد . - 29 - تمرینات تعادلی سبب کاهش خطر آسیب ACL، افزایش پایداری مچ پا و افزایش کنترل پاسچر می گردد. در واقع تحقیقات زیادی نشان می دهند استفاده از یک برنامه تمرینی به مدت شش هفته سبب بهبود حس عمقی، هماهنگی عضلانی و کاهش زمان عکس العمل می گردد . - 16 - باوجود شیوع بالای هایپرموبیلیتی و اهمیت مطالعه عوامل مؤثر بر کاهش اثرات سوء آن تاکنون مطالعات معدودی تأثیر پروتکل های تمرینی روی متغیر حس عمقی افراد دارای تحرک بیشازحد عمومی مفصلی - بدون علامت - را موردبررسی قرار می گیرد.
