بخشی از مقاله
چکیده
تمرینات پلایومتریک به عنوان شیوهای مؤثرکه در پی تقویت عملکردهای سرعتی و انفجاری ورزشکاران هستند، موردتوجه مربیان قرارگرفته است.هدف از این پژوهش، مقایسه تأثیر شش هفته تمرینات پلایومتریک بر توان بیهوازی اندام تحتانی تکواندوکاران و شمشیربازان بود. نمونه پژوهش، 14 دخترتکواندوکار و شمشیربازشهر تبریز بود که بهطور داوطلبانه در دو گروه مساوی در پژوهش شرکت کردند. هر دو گروه به مدت شش هفته - سه جلسه در هفته - به انجام تمرینات منتخب پلایومتریک پرداختند. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات، از آزمون کولموگروف-اسمیرنوف برای نرمال بودن دادهها و از آزمون تحلیل واریانس دوطرفه همبسته برای آزمون فرضیهها استفاده شد. نتایج آماری نشان داد که تمرینات پلایومتریک بهطور معناداری باعث افزایش توان انفجاری اندام تحتانی آزمودنیها شده بود و بهعنوان یک روش تمرینی کم هزینه، انجام پذیر و ثمربخش در کنار سایر روشهای تمرینی میتوان از آن استفاده کرد، اما اثر گروه - رشته ورزشی - معنادار نبود.
.1 مقدمه
پیشرفتهای علوم ورزشی در سالهای اخیر بسیار چشمگیر بوده و آمادگی جسمانی نیز بهعنوان بخش مهمی از این پیشرفتها، از تنوع، تغییر و توسعه به دور نبوده است. انجام تمرینات خاص برای رسیدن به آمادگی مطلوب در رشتههای ورزشی و همچنین در بحث تندرستی عمومی اهمیت ویژهای دارد. اگر این تمرینات بر پایه تحقیقات علمی استوار باشد، نتایج بهتری در پی خواهد داشت
از بین عوامل آمادگی جسمانی، توان عاملی مهم در موفقیت ورزشکاران محسوب میشود و توان بیهوازی1 اندام تحتانیعاملی مهم در رشتههایی مانند والیبال، فوتبال، بسکتبال، وزنهبرداری،تکواندو و ... است. در چند دهه اخیر، روشهای مختلفی برای تقویت توان بیهوازی اندام تحتانی به کار برده شده است که از آن جمله میتوان به تمرینات با وزنه و تمرینات سرعتی اشاره کرد. اخیراً نیز تمرینات پلایومتریک2 بهعنوان شیوهای مؤثر، مورد توجه مربیانی قرار گرفته است که در پی تقویت عملکردهای سرعتی و انفجاری ورزشکاران هستند که ازریشه یونانی لغات "پلایو" به معنی بیشتر و "متریک"به معنی طول و اندازه بوده ومعنی کلی آن "افزایش قابل اندازه-گیری" است
اصولاً ویژگی ذاتی این نوع تمرینات، تلفیق قدرت و سرعت برای تولید توان است. این تمرینات با درگیر کردن تعداد بیشتری از تارهای عضلانی در اثر فعال شدن دوکهای عضلانی و بهرهمندی از ویژگی الاستیک یا کشسانی عضلات، سازگاریهای عملکردی مختلفی در عضلات به وجود میآورند که نتیجه آن عملکرد بهتر و هماهنگتر عضلات - هماهنگی در بهکارگیری عضلات - و ایجاد قدرت انفجاری بیشتر در عمل است - رادکلیف و چو، . - 1381تمرینات پلایومتریک با بهره-گیری از روشهای تمرینی پرش درجا، پرش ایستاده، پرش مرکب، تمرینات جعبه و پرش عمقی تواناییهایی نظیر استارت سرعتی، شتابگیری، تغییر مسیر، پرش عمودی و پرش طول را بهبود میبخشد.
این نوع تمرینات همچنین در خارج ساختن ورزشکار از حالت فلات فیزیولوژیکی استفاده میشود.علاوهبرآن تمرینات پلایومتریک موجب افزایش انعطافپذیری عضلانی شده و دامنه حرکتی مفاصل را افزایش میدهد. قابل توجه است که امروزه اعتقاداتی مبنی بر محدودیتهای جنسیت، سن، دوران بلوغ و عوامل دیگر بر نفی تمرینات پلایومتریک منسوخ شده است . این نوع تمرینات بر اساس نظر محققان سوئدی و روسی به نام فرآیند کشش-کوتاه شدن معروف است
تمرینات پلایومتریک برای هر سه دسته عضلات تنه، اندام فوقانی و اندام تحتانی طراحی شده است. از آنجاییکه حرکات ورزشی در گرو دویدن، پرتاب و جهشها میباشد، حرکات پلایومتریک بیشتر بهصورت پرشی و جهشی برای تقویت عضلات اندام تحتانی متداول گشته است - اسکندرنژاد، . - 116 :1383 فعالیتهای پلایومتریک پایینتنه روی حرکات سریع پا و توانایی جدا شدن سریع بدن از زمین تکیه دارد
پژوهشگران متعددی از تمرینات پلایومتریک در برنامههای تمرینی خود جهت افزایش قابلیتهای جسمانی استفاده نموده-اند و نشان دادهاند که این تمرینات منجر به افزایش توان انفجاری میشود - مارکویچ2، 2007؛ پیرز-گومز3 و همکاران، 2008؛ ایمپلزی4 و همکاران، 2008؛ سپاسی، نوربخش، و رزمی، 1388؛ جانسون، سالزبرگ، و استیونسون5، 2011؛ بلوچی، 1390؛ مککی و هنچسک6، 2012؛ اسد، صالحی، و آقایاری، . - 1392 طلوعیوهمکاران - 1390 - ، پژوهشی تحت عنوانمقایسه تاثیر7 هفته تمرینات الاستیک،پلایومتریک و مقاومتی بر عوامل منتخب بیهوازی در والیبالیستهای مرد باشگاهیانجام دادند و در نهایت به این نتیجه رسیدند که هر سه برنامه تمرینی به شکل معناداری میزان پرش عمودی و اسکات را در بازیکنان والیبال افزایش میدهد
.کلوندی و همکاران - 1390 - در پژوهشی دیگر روی والیبالیستهای نخبه نشان دادندکه میانگین تغییرات پرش عمودی7 در گروه تمرینات پلایومتریک به شکل معناداری بیشتر از گروه تمرینات مقاومتی بود. پژوهشهای دیگر نشان دادهاند که تمرین پلایومتریک علاوهبر توان، باعث بهبود در قدرت، سرعت و تعادل پویا شده است - رابینسون، دیوور، مرریک، و باخوورث8، 2004؛ کوتزمایندیس 9، 2006 ؛ کامپو10، 2009؛ حاجبی، سخنگویی، و صادقی بروجردی، 1390 ؛ بهرنس و همکاران11، . - 2015رمضانپور و همکاران - 1389 - نیز نشان دادند که تمرینات پلایومتریک تأثیر معناداری بر توان انفجاری پاها، سرعت، چابکی، انعطافپذیری مفصل ران به طرفین و انعطاف-پذیری عضلات کمر و پشتی ران تکواندوکاران دارد.زالی - 1386 -
تأثیر یک برنامه تمرینی منتخب پلایومتریک به برخی از ویژگیهای ساختاری و عملکردی دانشجویان شناگر پسر را مورد بررسی قرار داد و نتیجه گرفت که این تمرینات بر آزمودنیها تأثیر دارد و باعث کاهش زمان استارت و افزایش توان انفجاری عضلات پا و توان بیهوازی شناگران می-شود.رضاییمنش و همکاران - 2011 - نشان دادند که انجام 4 هفته تمرین پلایومتریک اثر قابل توجهی بر الکترومیوگرافی1عضلات دوسر ران در انجام حرکت چمپاتمه زدن دارد اما بر الکترومیوگرافی عضله دوسر ران برای پرش عمودی معنادار نبوده است.کینر2 و همکاران - 2013 - نشان دادند که استفاده از 2 سال تمرینات مکمل قدرتی و پلایومتریک اثر مثبتی بر عملکرد پرش بازیکنان نخبه 9 تا 12 ساله فوتبال دارد. همچنین پژوهشها نشان داشته است که تمرینات پلایومتریک باعث بهبود عملکرد مهارتهای ورزشی میشود
بهبودی در عملکرد پریدن زنان دانشگاهی که 6 هفته به تمرینات پلایومتریک پرداخته بودند، مشاهده نکردند. همچنین سانکی 6 و همکاران - 2008 - در پژوهشی به تأثیر دو شیوه مختلف تمرینی پلایومتریک بر توان انفجاری ورزشکاران دبیرستانی پرداختند. پس از 6 هفته تمرین، نتایج نشان داد که توان انفجاری افزایش معناداری نداشته است. فورتیر7 و همکاران - - 2013 نیز گزارش کردند که استفاده از تمرینات کششی ثابت و ترکیب آن با تمرینات پلایومتریک پویا بر قدرت حداکثر و دو سرعت تأثیری نداشته و ارتفاع پرش عمودی نیز کاهش معناداری داشته است.
با توجه به المپیکی بودن دو رشته رزمی تکواندو و شمشیربازی، ارزیابی نیمرخ آمادگی جسمانی بهویژه ویژگیهای زیست حرکتی ورزشکاران این دو رشته حائز اهمیت میباشد. از آنجاییکه توان انفجاری بر اساس ادبیات تحقیقی از عوامل مهم زیست حرکتی میباشد - عربعامری، دهخدا، طاهری، و خانیپور، - 1389،با توجه بهنقش کلیدی قدرت پا در ورزشکاران این دو رشتهبرای حملهقویتر و سریعتر و به دنبال آن دستیابی به بالاترین سطح رقابت، و همچنین با در نظر گرفتن تفاوتهای ریزی همچون بهکارگیری از پرشهای عمودی هنگام زدن برخی ضربات پا در تکواندو و از طرفی استفاده از پرشهای افقی8 بلند در شمشیربازی موقع حمله به حریف، این دو رشته رزمی متمایز از هم را برای این پژوهش انتخاب کردهایم.
در این پژوهش برآنیم تا یکی از ویژگیهای مهم زیست حرکتی - توان انفجاری - را بین ورزشکاران دو رشته المپیکی مقایسه کرده و نقش یک نوع تمرین قدرتی - پلایومتریک - که برای بالا بردن توان استفاده میشود را بررسی کنیم. امید است گامی جدید در جهت بالابردن سطح آمادگی جسمانی ورزشکاران از طریق شیوههای نوین تمرینی برداشته شود تا مربیان و ورزشکاران با دسترسی به اطلاعات و نتایج آن بتوانند انگیزه بالاتری را برای تداوم چنین تمرینهایی تا رسیدن به اوج توانایی جسمانی فراهم آورند.
.2 روش پژوهش
این پژوهش از نوع نیمه تجربی میباشد و از طرح تحقیق آزمون مقدماتی و نهایی - پیش آزمون و پس آزمون - با دو گروه تجربی، استفاده شدهاست. متغیر مستقل در این تحقیق تمرین پلایومتریک و متغیر وابسته توان انفجاری اندام تحتانی می-باشد.جامعه آماری تحقیق حاضر راتکواندوکاران و شمشیربازان دختر شهر تبریز تشکیل دادند که از این میان14 ورزشکار 7 - تکواندوکار با میانگین قد 159/68 7/71 و وزن 48/43 6/4، و 7 شمشیرباز با میانگین قد 163/29 6/24 و وزن - 55/14 6/79 در رده سنی 14 تا 21 سال برای شرکت در این تحقیق اعلام آمادگی کردند و در دو گروه تجربی با توجه به رشته ورزشیشان قرار گرفتند.بعد از انتخاب و گروهبندی آزمودنیها و توضیحات در مورد روند اجرای کار، پیش آزمون بهعمل آمد. جلسات آزمودنیها گروهها کاملاً مجزا بود. برنامه تمرینی برای هر دو گروه در برگیرنده شش هفته تمرین پلایومتریک بهصورت سه روز در هفته، که هر جلسه تمرین 40 تا 45 دقیقه بهطول میکشید و شامل موارد زیر بود:
الف - گرم کردن شامل: دویدن نرم و حرکتهای کششی به مدت 10 دقیقه ب - انجام تمرینات طراحی شده:
