بخشی از مقاله
چکیده
کامران دیبا به عنوان یکی از برجستهترین معماران نسل دوم با بازگشت به مفاهیم سنتی و بومی ایرانی در عصر مدرنیته و در اوج تب تقلید کوکورانه از معماری غرب، ارزشهای جامعه ایرانی را در معماری ایرانی زنده کرد. شوشتر نو که در نوع خود یک شهر جدید محسوب میشود و به منظور اسکان جامعهای در نظر گرفته شده، قطعا در مبانی نظری طراحی خود دارای گرایشات اجتماعی بوده است. هدف از این مقاله بررسی تئوری اجتماعی کامران دیبا است و پس از آن با بررسی شوشتر، نوع تاثیر این تئوری بر ایجاد این مجموعه سکونتی بررسی میگردد.
.1 مقدمه
کامران دیبا را با پایبندی به اصول سنتی در عین توجه به مفاهیم مدرن طراحی، میشناسیم. دیبا پس از بازگشت به ایران راه آبادسازی ایران را در فکر خود داشت. او برای اینکه بتواند به اهداف خود برسد توجه به معماری انسانی را در اولویت خود قرار داد. مسائل اجتماعی از مهمترین نکات موردتوجه او بود. دیبا در کارهای خود در ایران تنها به جز یک مورد آن هم طراحی خانه مسکونی پرویز تناولی دوست صمیمی او بود. دیگر آثار او تمامی جنبهای عمومی داشتند، از موزه هنرهایی معاصر تا پارک شفق و در بیشترین حالت، شوشتر نو. شوشتر نو به عنوان شهری جدید باید پایهای اجتماعی را در نظریه طراحی خود داشته باشد. در این مقاله سعی بر آشنایی با نظرات اجتماعی کامران دیباست و در ادامه آن شوشتر نو به عنوان یکی از اجتماعیترین پروژههای دیبا مورد بررسی قرار میگیرد.
.2 کامران دیبا
در این مقاله به برررسی آرا و نظرات دیبا در معماری و تاکید بر تفکرات اجتماعی ، میپردازیم . در نخستین گام به معرفی بیوگرافی این معمار بزرگ و معرفی آثار او میپردازیم. کامران دیبا - طباطبایی - ، در 5 مارس 1937 در تهران متولد شد. دیبا آرشیتکت برنامه ریز شهری و نقاش ایرانی، در رشته معماری دانشگاه هارواد واشنگتن دی سی تحصیل کرد.
در سال 1343 در این رشته فارق التحصیل شد و پس از آن به مدت یک سال تحصیلات تکمیلی را در رشته جامعه شناسی ادامه داد. از همین جا بود که گرایشهای اجتماعی او خود را نشان دادند. او در سال 1344 به تهران بازگشت. دیبای جوان و تازه فارغالتحصیل شده سودای خدمت و آبادانی کشورش را در سر داشت. او در سال 1346 موسسهای را تحت نام »موسسه شهرسازی و تهیه طرح های اجتماعی « تاسیس نمود. دیبا از سال 48 شروع به تدریس معماری در دانشگاه تهران نمود. او در این دانشگاه "بررسی محیطهای انسانی" را تدریس میکرد.
او در بین سالهای 1351 الی 1356 مدیر موسسه و آرشیتکت موزه هنرهای معاصر تهران و مسئول خرید قسمت عمده مجموعه هنری این موزه بود که در دوران تصدی این پست آثار بسیار ارزشمندی ا از سرتاسر دنیا برای موزه خریداری کرد. او در سال 1357 ایران را به مقصد لندن ترک کرد و به گفته خود او به خاطر سختیهای آن روزها سعی بر شروعی جدید در زندگی جدید خود داشت.
در سال 1360، مونوگرافی "ساختمانها و پروژههای کامران دیبا " به وسیله انتشارات گردهاتیه ئر اشتوتگارت چاپ شد. او در بین سالهای 1362 الی 1369 شرکت "نورت آلینگتن " را در ویرجینیای آمریکا تاسیس نمود. کامران دیبا در سال 1365 مفتخر به دریافت مهمترین جایزه معماری جهان اسلام یعنی جایزه آقاخان شد. دلیل این انتخاب طراحی منحصر به فرد شوشترنو توسط دیبا بود. مجموعهای که بدون شک مهمترین اثر طراحی کامران دیبا است. او در سال 1372 به گاسین مالاگل در اسپانیا سفر کرد و در آنجا اقامت دائم پیدا کرد. و از سال 1381 به عضویت کالج معماران اسپانیا درآمد. او در همین سال نمایشگاهی را تحت عنوان، باغهای شرق در گالری دولتی »ایفا« در اشتوتگارت آلمان برپا کرد. دیبا هماکنون در کشورهای فرانسه و اسپانیا زندگی میکند و دفتر معماریش در استان مالاگا میباشد.
در ادامه به اختصار پروژههای انجام شده توسط دیبا در ایران بجز شوشتر نو را بررسی میکنیم.
.1-2موزه هنریهای معاصر تهران
این موزه در سال 1356 خورشیدی به کوشش و ابتکار کامران دیبا، در گوشه غربی پارک لاله و در زمینی به مساحت 000٬5 مترمربع، بدون احتساب باغ تندیسها و در کل 500٬8 مترمربع، با احتساب باغها بنا شد. بنای این موزه توسط کامران دیبا و با الهام از بادگیرهای ایرانی طراحی شده است. در حال حاضر، این مؤسسه یکی از واحدهای معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است.
شکل : 1 موزه هنرهای معاصر تهران
.2-2پارک و فرهنگسرای شفق
پارک شفق مربوط به دوران پهلوی است و در تهران، خیابان جمالالدین اسدآبادی، کوچه شهید قنبری - نوزدهم - واقع شده است که از یک طرف به خیابان مستوفی و از طرف دیگر به خیابان سید جمال ال دین اسد آبادی متصل میشود. این پارک در دوره قبل از انقلاب پادگانی با قدمت زیاد بوده که پس از تقسیم عراضی بین کارمندان دولت قسمتی از آن باقی ماند که این پارک شکل گرفت. این اثر در تاریخ 2 بهمن 1382 با شماره ثبت 10855 بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. بنیانگذار این پارک دکتر رضازاده شفق بود و در باغی متعلق به مستوفیالممالک ساخته شد. الگوی این پارک از پارکهای فرانسوی الهام گرفته شده است و از ابتدا بر پایه طرح و برنامهای مشخص احداث شد.
شکل : 2 پارک و فرهنگسرای شفق
.3-2منزل مسکونی تناولی
خانه ای که آینه تمام نمای وقار و زیبای معماری ایرانی است، خانه ای با اصالت، اصالتی از جنس هنر ناب ایرانی، خانه که بتوان وجود هنر را حتی با نگاه کردن لمس کرد، خانه ای که بشود برای آجر به آجرش شعر گفت، در حیاط با صفای نشست و روییدن گل ها را دنبال کرد، خانه ای که بتوانی آن را تبدیل به موزه ای کنی برای به نمایش گذاشتن هنرهایت، خانه ای که در آن زندگی به معنای واقعی جریان داشته باشد، خانه ای مثل خانه یک هنرمند و هنرمندی مانند پرویز تناولی. پس با چیدانه همراه باشید تا با هم نگاهی بیاندازیم به خانه پر از مهر و صفای این هنرمند نامی ایران. دیبا این خانه را در سال 1346 طراحی کرد.
شکل : 3 منزل مسکونی تنالی
.4-2مسجد دانشگاه جندی شاپور
این طرح که یک نمازخانه ایست شبیهه به کعبه، طرحی است در کنار دو تقاطع، یکی از تقاطع ها احاطه شده با پارک که حد واسط این تقاطع توسط یک چمن بزرگ تقسیم شده است. این حجم برخاسته از یک علامت مرزی است این سازه یا ساختمان شامل دو حجم مکعب شکل می باشد که هر دو مکعب از بالا یعنی رو به آسمان باز می باشد که هر کدام در عرض دیگری است.قسمت داخلی حجم چرخیده و در عرض دیگری می باشد که این قسمت راهنمایی است به سمت خانه خدا یا همان قله برای نشان دادن جهت قبله.
شکل : 4 مسجد دانشگاه جندی شاپور
.3 مبانی فکری و نظری کامران دیبا
یکی از مشخصههای معماری دیبا بهرهگیری از الگوهای معماری ایرانی به شیوه ای اصیل و منحصر به فرد است. در کارهای او بهرهگیری از تاریخ معماری حسی و منطقی است و جنبه شیوه گری یا اکلکتیکی ندارد. دیبا بیشتر از اصول سازماندهی و گونه شناسی فضای ایرانی استفاده میکند تا از عناصر و تزیینات، تاکید بر محورها که هم در طرحهای شهرسازی و هم در ساختمانهای او به چشم میخورد یکی از این موارد است.
محورها در کارهای دیبا به مسیرهای مهم آیینی تبدیل میشوند، مسیرهایی که از الگوهای قدیمی کیهان شناسی پدید آمده اند. الگوی شهر جدید شوشتر و محورهای پیاده آن، که از مسیر عبور اتومبیل تفکیک شده اند، بر اساس طرح کهن صلیب با میدانی در محل تقاطع بازوها و باغ راههای سبز در چهار جهت اصلی عالم به وجود آمده اند. مسیر گاه نظیر راه ورود به مسجد جندی شاپور ، از پدیده های فضایی پی در پی تشکیل شده است که مثل چشم انداز درونی بازار ، به طور تدریجی کشف می شوند. شکست پی در پی مسیرها و محورهای بصری در پروژه هایی نظیر موزه هنرهای معاصر و مسجد جندی شاپور یکی دیگر از مشخصه های ایرانی کار دیباست. در این آثار ساختمان
