بخشی از مقاله
چکیده
در پژوهش حاضر نقش واسطه ای شادکامی در بین خودپنداره و تاب آوری دانشجویان رشته تربیت بدنی مورد بررسی قرار گرفت. پژوهش از نوع همبستگی بود. جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان رشته تربیت بدنی شهر شیراز بود که تعداد 135 نفر به روش سرشماری انتخاب شدند. ابزارهای مورد استفاده در این پژوهش شامل مقیاس های خودپنداره راجرز - - 1967 ، شادکامی اکسفورد - - 1989 و تاب آوری کانر و دیویدسون - - 2003 بود. دادههای حاصل از پرسشنامه ها با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل مسیر به روش بارون و کنی مورد تحلیل قرار گرفتند و یافته ها نشان دادند: متغیر تاب آوری با خودپنداره رابطه منفی و معنادار دارد. اما با شادکامی و مولفه های آن رابطه مثبت و معنادار دارد. همچنین متغیرهای خودپنداره، رضایت از زندگی و رضایت خاطر بر متغیر تاب آوری تاثیر داشته اند. اما حرمت خود، بهزیستی فاعلی و خلق مثبت تاثیر معناداری بر تاب آوری نداشته اند. همچنین با توجه به مقدار ضریب تعیین چندگانه - 0/33 - R2 می توان بیان کرد که مدل از برازش مناسبی برخوردار است .اما حرمت خود، بهزیستی فاعلی و خلق مثبت نقش واسطه ای بین خودپنداره و تاب آوری ندارند.
مقدمه
در سال های اخیر رویکرد روانشناسی مثبت گرا با توجه به استعدادها و توانمندی های انسان - به جای پرداختن به نابهنجاری ها و اختلال ها - مورد توجه روان شناسان قرار گرفته است.تا اوایل دهه 80 اعتقاد بسیاری از پژوهشگران علوم روان شناسی این بود که رویدادهای تنش زا در بروز اختلالات روان تنی نقش مؤثری دارند، به عنوان مثال هولمز و راهه2 دریافتند که رویدادهای زندگی با شروع بیماری رابطه دارد .در عین حال بررسی های روان شناسان بعدی نشان داد که بین رویدادهای تنش زا و اختلالات روانشناختی، عوامل تعدیل کننده ای وجود دارد که موجب می شود این رویدادها تأثیر متفاوتی بر افراد داشته باشند .یکی از این ویژگی ها تاب آوری3 است.[8] در طول 20 سال گذشته مطالعه درباره تاب آوری به طور معنی داری گسترش یافته است و نیاز به پژوهش درباره این موضوع احساس می شود و به چند دلیل باید سرعت بیشتری بگیرد؛ اول اینکه همان طور که پیچیدگی صنعتی جامعه ما افزایش می یابد، تعداد افراد در معرض آسیب و تعداد آسیب ها و مشکلاتی که افراد با آن روبه رو می شوند، افزایش می یابد .دوم اینکه فهم عوامل خطرزا و حمایتی و چگونگی عملکرد آنها ممکن است به مداخلات بالینی مناسب منجر شود [28] دلیل سوم اهمیت بررسی این موضوع آن است که به نظر می رسد با سلامت روان ارتباط تنگاتنگی دارد .[39]
تاب آوری به عنوان یک عامل محافظتی است که به مانند نوعی واکسیناسیون عمل می کند .افراد با تاب آوری بالا از راهبردهای مقابله ای مؤثر در برخورد با مسائل زندگی استفاده می نمایند و نگاه آنها به مشکلات به گونه ای است که در نظر آنها مشکلات به عنوان فرصتی برای یادگیری و رشد می باشد رویدادها را قابل کنترل می بینند .نگرش های خوش بینانه پردازش اطلاعات را مؤثرتر می سازد .فرد راهبردهای مقابله فعال بیشتری را به کارمی گیرد و توان کنار آمدن با شرایط دشوار افزایش می یابد .بنابراین تاب آوری انعطاف پذیری فرد را افزایش می دهد و این ویژگی باعث افزایش سازگاری افراد با شرایط مختلف می گردد. همچنین تاب آوری با کاهش هیجانات منفی، سلامت روان را افزایش داده و میزان رضایت مندی از زندگی نیز افزایش می یابد.
بعضی دیدگاهها تاب آوری را به عنوان پاسخ به یک واقعه خاص و بعضی دیگر آن را به عنوان یک سبک مقابله ای پایدار در نظر می گیرند .[29] برای مثال وایو، فردریکسون و تیلور - - 256 :2008 ، تاب آوری را یک صفت روان شناختی ثابت و بادوام در نظر گرفته اند .مفهوم تاب آوری به صورت های مختلفی تعریف شده است لوتار و چیچتی[11] 1 تاب آوری را یک فرایند پویا می دانند که در آن افراد با وجود تجارب آسیب زا یا مصیبت بار، سازگاری مثبت نشان می دهند. می توان گفت که تاب آوری عبارت است از، توانمندی فرد در برقرارکردنِ تعادل زیستیروانیِ خود در شرایط خطرناک[26]
. به بیان دیگر، تاب آوری یعنی سازگاری مثبت در واکنش به شرایط ناگوار - والر2، . - 2001 انُگ ، برگمن ، بیسکونتی و والاس - 730 :2006 - 3 نشان دادند که تاب آوری واریانس قابل توجهی از شادکامی را تبیین می کند .در واقع، تابآوریِ بالاتر، افزایش هیجانات مثبت و کاهش هیجانات منفی را پیش بینی می کند .همچنین، یافته های بالدوین4 و همکاران - - 67 :2010 نشان داد که بین تاب آوری با شادکامی رابطه مثبت معنادار وجود دارد .علاوه براین، نتایج نشان داد که تاب آوری به طور مثبت با ، خوش بینی، و به طور منفی با پریشانی های روان شناختی مرتبط است .در پژوهش دیگری، کوهن فردریکسون ، براون ،مایکل ، کانوی - 361 :2009 - 5 نشان دادند که تاب آوری بر کاهش هیجانات منفی و افزایش شادکامی تأثیر دارد .توگاد و فردریکسون - 320 :2004 - 6 نیز نشان دادند تاب آوری با هیجان های مثبت رابطه مستقیم و با هیجان های منفی رابطه معکوس دارد.
یکی از مسائلی که روانشناسان از دو دهه اخیر به مطالعه آن روی آورده اند شادکامی 7 و شادزیستی و عوامل تأثیر گذار و مرتبط با آن است .[18] به نظر می رسد بین تاب آوری به عنوان یک رفتار شاخص و شادکامی یک رابطه منطقی باشد و این رابطه در مطالعات مختلف مورد تایید قرار گرفته است . امیری - - 1 :1393 در پژوهشی به تعیین رابطه هوش معنوی و شادکامی با تاب آوری در دانشجویان دختر پرداخت. نتایج نشان داد که بین هوش معنوی با تاب آوری، بین شادکامی با تاب آوری رابطه مثبت معنادار وجود دارد. همچنین نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که هوش معنوی و شادکامی قادر به پیش بینی تاب آوری هستند و در مجموع 28 درصد از واریانس تاب آوری را پیش بینی می کنند. صفری - - 1 :1393 در پژوهشی نشان داد که بین تابآوری و کیفیت زندگی با شادکامی در زنان سرپرست خانوار همبستگی معنیدار وجود دارد.
شادکامی یکی از مفاهیم و مؤلفه های اساسی زندگی افراد به ویژه جوانان به شمار می رود و بسیاری از رشته ها از جمله شاخه هایی از روانشناسی، سعی در فهم و تسهیل آن در زندگی افراد دارند. شادکامی دارای سه جزء اصلی است: هیجان مثبت، رضایت از؛ زندگی، فقدان هیجان منفی از قبیل افسردگی و اضطراب - کار1 ، . - 4 :2004 شادکامی پیامدهای مثبتی بر روی سبک زندگی و موفقیت افراد دارد و میل به انجام رفتارهایی که با موفقیت مرتبط هستند را افزایش میدهد. این توضیح ریشه در مطالعات
بسیاری دارد که بیان کردهاند شادکامی به فعالیتهای جذاب و تولیدکننده منجر میشود. شادکامی به عنوان یک عاطفه مثبت میتواند روابط بین فردی را تسهیل کرده و ایثار، نوعدوستی ومهارتهای گفتگو را ارتقاء دهد و پیامدهای مثبت گسترده ای بر شناخت، سطح فعالیت اجتماعی و سلامتی داشته باشد. همچنین شادکامی به نوعی تفکر منجر میشود که افراد را قادر میسازد مشکلات را با خلاقیت و نوآوری حل نمایند - بورلو2، . - 18 :2005 همانطور که وین هون - 314 :2010 - 3 خاطر نشان میکند، شادکامی و به تعبیری ،رضایت از زندگی از عناصر اصلی رفاه ذهنی محسوب میشود. در حال حاضر یک حیطهی کلی از علم روانشناسی با عنوان روانشناسی مثبت، اختصاص به درک فرآیند شادکامی در انسان دارد.[18]
یکی از نیازهای بارز هر انسانی شادی و شادکامی است و یکی از مواردی که می تواند سلامت جسمانی و روانی افراد را تا حد نسبتا زیادی تضمین کند شادی و شادکامی است . افراد با حالت خوشی و ناخوشی به زندگی خود رنگ میدهند . فردی که از شادکامی بیشتری برخوردار است، آرامش و احساس امنیت بیشتر، تصمیم گیری راحتتر، میزان کار مطلوب و مشارکت بیشتر، زندگی سالم و پرانرژی و در نهایت زندگی رضایتمندانه ای دارد - پریسمن و کوهن4، . - 937 :2005 شادمانی بر سلامتی تأثیر گذاشته و خلق شاداب و سرزنده، سیستم ایمنی بدن را فعال می سازد و علاوه بر این تأثیر شادی بر سلامت ذهن به فرآیندهای شناختی از قبیل نوع نگاه کردن به زندگی و متفاوت نگریستن به خویشتن مربوط است - آرگیل ،2001 . - 167 : بهادری خسروشاهی ، بابا پورو پورشریفی - 127 :1394 - در پژوهشی به بررسی رابطه تاب آوری و منبع کنترل با شادکامی در دانشجویان بود .نتایج به دست آمده نشان داد شادکامی با تاب آوری و منبع کنترل درونی رابطه مثبت و معنادار، و با منبع کنترل بیرونی رابطه منفی و معنادار دارد . شادکامی و نشاط یکی از مهمترین نیازهای روانی بشر هستند که تأثیر عمدهای در شکلگیری شخصیت و سلامت روان دارد، شادکامی یکی از متغیرهایی است که در سالهای اخیر در حوزهی روان شناسی سلامت مورد توجه قرار گرفته است. پژوهش هایی هم در این زمینه انجام شده است که برخی از آنها مؤید رابطه مستقیم آن با بهبود سیستم ایمنی بدن می باشند. سیلبرمن1970 - 5، نقل از مرادی، - 3 :1381 معتقد است در مسائل تربیتی باید شادی، لذت و رشد و تکامل فردی در کنار آموزش و تحول عقلانی صادقانه مورد توجه قرار گیرد زیرا شادی محصول زندگی متعادل، متنوع و رضایتبخش است که در آن نیازهای اساسی انسان برآورده شده است.
سعیدی تبار - 1 :1393 - در پژوهشی به بررسی رابطه تاب آوری و عمل به باورهای دینی با شادکامی و رضایت از زندگی در دانش آموزان دبیرستانی ناحیه یک شهر همدان پرداخت. ضریب همبستگی بین دو متغیر تاب آوری و شادکامی با 99 درصد اطمینان 0/56 به دست آمد که نشان دهنده ی وجود رابطه معنادار بین این دو متغیر می باشد. شادکامی یکی از مفاهیم و مؤلفه های اساسی زندگی افراد به ویژه دانشجویان به شمار می رود و بسیاری از رشته ها از جمله شاخه هایی از روانشناسی، سعی در فهم و تسهیل آن در زندگی افراد
