بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر آموزش تفکر انتقادی بر کنترل عواطف دانشجویان مربی کودک دانشکده فنی و حرفه ای دختران بروجرد بود. بدین منظور با بهره گیری از روش نیمه آزمایشی از نوع پیش آزمون- پس آزمون با گروه آزمایش و کنترل و انتساب تصادفی، اطلاعات با استفاده از پرسشنامه مقیاس کنترل عواطف، جمع آوری شد. این پرسشنامه از زیر مقیاس های خشم، خلق افسرده، اضطراب و عاطفه مثبت تشکیل شده و طیف پاسخگویی به آن از نوع لیکرت بوده است.
جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان مربی کودک دوره کاردانی دانشکده فنی و حرفه ای دختران بروجرد در ترم اول سال تحصیلی 94-95 بود. نمونه پژوهش شامل 12 نفر برای گروه آزمایش و 12 نفر برای گروه کنترل به شیوه تصادفی ساده انتخاب شدند. مداخله آموزش تفکر انتقادی بوسیله کتاب آموزش تفکر بر روی گروه آزمایش به مدت 8 هفته و به مدت 12 ساعت اجرا شد و به گروه کنترل هیچ آموزشی داده نشد.
در پس آزمون، هر دو گروه دوباره ارزیابی شدند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از تحلیل کوواریانس و نرم افزار Spss22 استفاده شد. یافته ها نشان دادند که آموزش تفکر انتقادی بر کنترل عواطف موثر بوده است . - p<0/05 - در نتیجه این تحقیق سودمندی آموزش تفکر انتقادی بر کنترل عواطف را نشان می دهد واژههای کلیدی: تفکر انتقادی، کنترل عواطف، دانشجویان مربی کودک.
مقدمه
عواطف بخش مهم و اساسی زندگی انسان را تشکیل می دهند به گونه ای که تصویر زندگی بدون آن، پنداری دشوار است. ویژگیها و تغییرات عواطف، چگونگی ارتباط گیری عاطفی، درک و تفسیر عواطف دیگران، نقش مهمی در رشد و سازمان شخصیت، تحول اخلاقی و روابط اجتماعی، شکل گیری هویت و مفهوم خود دارد. - لطف آبادی، - 1379 همه انسانها، هیجان ها و عواطف را در زندگی خود تجربه می کنند و این کاملا طبیعی است که در رویارویی با موقعیت های گوناگون، هیجان ها و عواطف متفاوتی از خود نشان دهند، اما هیجان ها و عواطف منفی شدید غیر عادی است و نه تنها سازنده نیست، بلکه آثار مخرب و زیان باری نیز دارد.
درواقع، هرگز نمی توانیم از احساسات منفی بگریزیم زیرا احساسات بخش جدا ناپذیر از زندگی هستند. - رابینز1 و کازینس2، - 1392 بهتر است به جای آن که از بروز هیجان ها جلوگیری کنیم، آثار واکنشی آن ها را کاهش داده تا فرصت کافی برای تصمیم های بهتر، آینده نگری و خلاقیت داشته باشیم.
منظور از مهارت کنترل عواطف این است که فرد بیاموزد که چگونه عواطف خود را در موقعیت های گوناگون تشخیص دهد و آن را ابراز و کنترل نماید. - گروس3، - 1988 درواقع مدیریت هیجان موجب می شود افراد، واقع بین، نیک اندیش و درست کردار شوند و فردی مفید و کارآمد در پیشرفت جامعه بشمار آیند. - شعاری نژاد، - 1392 از جمله اقشاری که در آینده بصورت افراد مفید و کارآمد می توانند جزو مهمترین منابع انسانی در جهت رشد و توسعه جوامع محسوب شوند، دانشجویان هستند. علی الخصوص در کشورما که طبق آمار رسمی وزارت علوم و سازمان سنجش، بیش از نیمی از دانشجویان را دختران تشکیل می دهند.
این قشر مهم و تاثیر گذار نیاز به کنترل عواطفشان دارند، چون دانشجوی دختر جوان در برخورد با فشار دوستان، فشارهای تحصیلی، تلاش برای استقلال و تصمیم گیری های متعدد و پذیرش برای مسئولیت در آینده، ممکن است احساس سردرگمی و دستپاچگی نماید و فکر کند که همه چیز خارج از کنترل اوست و توانایی مدیریت کنترل عواطف خود را در موقعیت های اجتماعی و خانوادگی ندارد، بنابراین دچار مشکلاتی شود که افزون بر آسیب رساندن به خود، باعث آسیب رسانی به جامعه نیز گردد که از جمله آن، می توان به افسردگی، خشم، اضطراب و ... اشاره کرد.
لزوم رعایت موارد مذکور در دانشگاههای تک جنسیتی نظیر آموزشکده ها و دانشکده های فنی و حرفه ای که میانگین سنی دانشجویان آن در دوره کاردانی در دامنه 18 تا 20 سال قرار دارد، دوچندان به نظر می رسد، ضمنا با عنایت به گزارشات متعدد مشاور خوابگاه دانشجویان، مبنی برمشاهده عدم کنترل خشم و وجود اضطراب و افسردگی در بین دانشجویان دانشکده فنی و حرفه ای دختران بروجرد، لذا ضرورت پرداختن به این مهم مشخص می گردد. که جهت جلوگیری از آسیب های احتمالی به دانشجویان، دانشگاهها می توانند با بستر سازی مناسب از طریق برنامه های متنوع و گوناگون، دانشجویان را به سطوح بالای تفکر، از جمله تفکر انتقادی سوق دهند.
همچنین باید نقش مراکز آموزشی و دانشگاهها بعنوان منبع اطلاعات و اساتید، بعنوان انتقال دهنده اطلاعات، تغییر یابد و دانشجویان به جای حفظ کردن اطلاعات ارائه شده، مهارت خود را در تفکر استدلال افزایش دهند و پس از تحلیل و پردازش اطلاعات آنها را به کار برند.
این در حالی است که امروزه مراکز آموزشی، با انتقال فراوان مفاهیم علمی و تمرین های تکراری و ارائه بیش از حد دانش و اطلاعات، فرصت اندیشیدن را از یادگیرندگان گرفته اند. کاملا بدیهی است که در جهان پیچیده کنونی انتقال اطلاعات برای حل مسائل، کافی نیست بلکه برای یادگیرندگان باید شرایط اندیشیدن نیز فراهم گردد و این با تغییر روشهای آموزشی سنتی و تقویت مهارت های تفکر انتقادی امکان پذیر می باشد.
از طرفی برای زندگی موفق در جامعه دموکراتیک، مردم بایستی قادر به تفکر انتقادی به منظور اخذ تصمیمات صحیح در مورد مسائل شخصی و جامعه ای خود باشند. اگر دانشجویان یاد بگیرند انتقادی فکر کنند، راهنمایی می یابند که زندگی، آن ها را زنده می کند. - والکرگاریسون6، - 2006 همچنین از دیدگاه فتحی آذر - - 1387 تفکر انتقادی و تفکرمنطقی در امور پیچیده و اتخاذ تصمیم به کار می رود. - به نقل از موسوی و همکاران، » - 117 :1390درسالهای اخیر متخصصان علوم تربیتی در مورد نارسایی توانایی شاگردان در امر تفکر انتقادی ابراز نگرانی کرده اند.
رشد تفکر انتقادی دانشجویان دانشگاه، هدف اصلی آموزش عالی است. - بدری گرگری، - 60 :1390 و »از آنجاکه یکی از هدفهای اصلی تعلیم و تربیت، پرورش شیوه تفکر انتقادی در افراد است، درامر آموزش باید ضمن تقویت روحیه انتقاد پذیری در استادان، روحیه انتقاد کردن، بررسی و تحقیق را در شاگردان بوجود آورد.
تفکر انتقادی به شیوه امروزی، مقوله ای جدید است، اما اساس آن قدمتی به اندازه تاریخ اندیشه بشری دارد. زمانی که سوفیست ها نسبی گرایی را در یونان باب نمودند و سقراط مجبور شد مساله حقیقت را طرح نماید و به دنبال او ارسطو منطق صوری را بنا نهاد، تفکر انتقادی ایجاد گشت.
با توجه به توافق متخصصین و دانشمندان درباره اهمیت تفکر انتقادی و پرورش آن، درباره تعریف و ماهیت تفکر انتقادی، آراء متنوعی ارائه شده است - وسیک7، - 2009 تفکر انتقادی در قرون وسطی در آثار و تعالیم اندیشمندانی مانند آکویناس مشاهده می شود. البته در دوره رنسانس یعنی قرون پانزدهم و شانزدهم میلادی، تعداد زیادی از دانشمندان در مورد تفکر انتقادی به ارائه نظرات گوناگون پرداختند و تفکر انتقادی در مضامینی همچون هنر انسان و آزادی رواج پیدا کرد. از این میان می توان به صاحبنظرانی همچون اراسموس، کولت و مور اشاره کرد.
در سال 1963 رابرت انیس8 با نوشتن مقالهای با عنوان»تعریفیاز تفکّر انتقادی « نقطه عطفیدر جنبش تفکّر انتقادی به وجود آورد. او در این مقاله کوشید به جنبههای کاربردی منطق بیشتر اهمیت دهد و پلی ارتباطی میان منطق عملی و صوری ایجاد کند. انیس بعدها تعریف خود ازتفکّر انتقادی را به این صورت تصحیح و تکمیل کرد: تفکّر» انتقادی،تفکّری مستدل و منطقی است که بر تصمیم گیری ما در خصوص آنچه می خواهیم انجام دهیم یا باور داشته باشیم، متمرکزمی شود.« - انیس، - 2002 تفکر انتقادی به معنای تفکر هدفمند و نتیجه محور است که نیازمند قضاوت می باشد.
تفکر انتقادی بعنوان یک فرایند شناختی اساسی، برای رشد و بهره مندی از دانش در نظر گرفته می شود و این نوع از فکر برای حل مساله و تصمیم گیری در هر بافتی، خواه اجتماعی، بالینی، اخلاقی، مدیریتی و خواه سیاسی قابل کاربرد است
