بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش با هدف رابطه سلامت روان و سطح اعتیادپذیری دانشجویان جدیدالورود دانشجویان دانشکده سما کرمانشاه بود. روش این پژوهش، از نوع همبستگی است وجامعه آماری شامل کلیه دانشجویان جدیدالورود نیمسال دوم 94-93 دانشکده سما است و حجم نمونه شامل 149 نفر میباشد که به شیوه نمونهگیری تصادفی انتخاب شدند. برای جمعآوری دادهها از پرسشنامه سلامت روان - - GHQ و پرسشنامه سطح اعتیادپذیری استفاده شد. در تجزیه و تحلیل دادهها از میانگین و انحراف استاندارد برای یافتههای توصیفی و همبستگی برای یافتههای استنباطی استفاده شد. یافته های پژوهش نشان داد که بین سلامت روان و اعتیاد پذیری دانشجویان همبستگی معناداری درسطح - p 0/001 - وجود دارد. براساس نتایج به دست آمده می توان نتیجه گرفت که سلامت روان پیش بینی کننده ی قوی برای اعتیاد پذیری می باشد.
مقدمه
دانشجویان از اقشار مستعد و برگزیده جامعه و سازندگان آینده کشور خویش می باشند و سطح سلامت آنها تأثیر بسزایی در یادگیری و افزایش آگاهی علمی و موفقیت های تحصیلیشان خواهد داشت. با پیشرفت صنعت و تکنولوژی جدید و مشکلات مربوط به آن، اختلالات و بیماریهای روانی همانند مشکلات جسمانی، افزایش چشمگیری داشته و از آنجا که سلامت روان قشر دانشجو اهمیت فراوانی دارد، لازم است تا مسائل عاطفی و روانی این قشر عظیم جدی تلقی شده و مورد رسیدگی قرار گیرد.
تحقیقات انجام شده در سالهای اخیر بیانگر وجود اختلالات روانی در سطوح مختلف دانشجویان میباشد. افزایش مراجعه دانشجویان به بخشهای مشاوره دانشجویی مؤید وجود مشکلات روانی، اجتماعی و تحصیلی روز افزون است - احمدی، 1379؛ به نقل از رضائی و همکاران، . - 1385 سازمان بهداشت جهانیWHO - 5، 2004؛ به نقل از آرتور، - 1390 سلامت روان را حالتی از بهباشی - آرامش و آسایش - که در آن فرد توانایی های شخصی خود را شناخته، می تواند با فشارهای طبیعی - معمولی - زندگی مقابله کند، می تواند بهره وری و ثمردهی شغلی داشته باشد و قادر است در جامعه نقش مهمی ایفا نماید، تعریف می کند.
سادوک و سادوک - 1388 - 6سلامت روانی را به این صورت تعریف کرده است: » عملکرد موفق کارکردهای روانی در قالب تفکر، خلق و رفتار که منجر به فعالیتهای ثمر بخش، روابط ارضا کننده با دیگران و توانایی انطباق با تغییر و مدارا با ناملایات میشود.« به عبارت دیگر، هدف اصلی سلامت روان کمک به همه افراد در رسیدن به زندگی کاملتر، شادتر، هماهنگتر، شناخت وسیع و پیشگیری از بروز اختلالات خلقی، عاطفی و رفتاری است - پیلگریم7، . - . - 2005 سلامت روان در پی آن است که احساسات منفی نظیر افسردگی، اضطراب، ناامیدی کمرنگ گشته و از بروز نشانه های مرضی در افراد پیشگیری به عمل آید - سازمان بهداشت جهانی، - 2007
از طرف دیگر، مشکل سوء مصرف مواد مختص جامعه کنونی ما نیست بلکه پدیده ای جهانی و معضل اصلی قرن بیست و یکم محسوب می شود. در ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی و داشتن نزدیک به 2000 کیلومتر مرز مشترک با دو کشور افغانستان و پاکستان که به هلال طلایی موسوم هستند - سالانه بیش از 3500 تن مواد مخدر تولید می کنند - و همچنین جوان بودن جمعیت کشور شاهد افزایش روزافزون اعتیاد در بین نوجوانان و جوانان هستیم. آمارهای موجود نشان می دهد که حدود 16 درصد از سوء مصرف کنندگان مواد در کشور حدود 19 سال سن دارند - برقی، . - 1381 بر این اساس دوران نوجوانی و جوانی را می توان یکی از مهمترین دوره های زندگی یک فرد دانست.
این دوران یک مرحله بحرانی رشد و نمو است که از نظر فیزیکی و روانی تحولات بسیار عمیقی در فرد ایجاد می شود و باعث برهم خوردن نظم جسمانی و روانی آنان می شود. از نظر بهداشت روانی شناخت این تحولات بخصوص در آن قسمتها که تغییرات چشمگیری در رفتار و کردار آنان آشکار می گردد، بسیار پر اهمیت بوده است. عدم آشنایی و بی توجهی به تغییرات روانی در این دوره ممکن است منجر به بروز مناقشات خانوادگی و اجتماعی شده و منشأ بسیاری از انحرافات اخلاقی ، پناه به اعتیاد ، دزدی و انواع تبهکاری در گروه مذکور شود - میلانی فر، . - 1382 بنابراین بررسی مسائل و مشکلات و ارائه راهکارهای جدید برای حل مشکلات آنان از اولویت های اساسی و پژوهشی کشور محسوب می شود.
از سوی دیگر با در نظر گرفتن اینکه سن اعتیاد به مواد مخدر و ارتکاب رفتارهای مخاطره آمیز در سال های گذشته پایین آمده است، شرایط جدیدی پیش روی محققان و دست اندرکاران تعلیم و تربیت قرار داده است. - سهرابی،. - 1387 اخیراً پژوهش درباره سلامت روان8، از فعالترین حوزههای پژوهشی روانشناسی در آموزش عالی بوده است، چرا که وجود مشکلات روانی در فعالیتهای آموزشی دانشجویان تأثیر بهسزایی داشته و از یکسو افت تحصیلی و گاهی ترک تحصیل را در پی خواهد داشت و از سوی دیگر باعث هدر رفتن منابع مادی، نیروی کار حرفهای، اتلاف وقت و احساس ناامیدی در آنها میشود.
مطالعات انجام گرفته در حوزه جوانان و دانشجویان از افزایش اختلالات، آسیبها و مشکلاتی که ریشه در سلامت روان یا به نحوی با اختلالات روانی مرتبط هستند، در دانشجویان خبر می دهد. از جمله؛ »مصرف مواد مخدر - «رحیمیموقر، سهیمی ایزدیان و یونسیان،1385؛ و سهرابی، هادیان، دائمی، و اصغرنژاد فرید، - 1387، » مصرف الکل - « سراجزاده و فیضی، ؛ - 1382، استفاده از» مواد روانگردان « - محتشم امیری و همکاران، - 1388، » مصرف سیگار «، - ظهور، 1380 ؛ مجیدپور، حمیدزاده، اربابی، عباسقلیزاده و صالحی، - 1384 و » خشونت « - مرادی نسب و همکاران، . - 1385
دانشجویان از جمله حساسترین قشرهای جامعه هستند و بسیاری از آنان، در آینده از جمله مدیران و برنامه ریزان کشور خواهند بود. حال اگر، این دانشجویان به واسطه رشته تحصیلی و شغل خویش با افرادی ناسالم از نظر جسمی یا روانی روبه رو شوند، مسئله جدی تر بوده و خطر بیشتری آنها را تهدید خواهد کرد.
لذا ضرورت دارد دانشجویان آسیب پذیر شناسایی شوند و در ارائه خدمات بهداشت روان به آنها کوشید تا موجبات ارتقاء سطح بهداشت روان این قشر فراهم شود و از عوارض و پیامدهای افت تحصیلی و هدر رفتن نیروی انسانی و اقتصادی قشر جوان و فعال جامعه و گسترش مشکلات روانی آنها قبل از ورود به عرصه کار جلوگیری کرد. مطالعات نشان می دهد که در این قشر آینده ساز شیوع اختلالات روانی چشمگیر است، در حالی که اکثر فعالیتهای صورت گرفته در زمینه شناسایی و درمان و ارجاع از جامعیت کافی برخوردار نیستند.
کشف و بررسی مشکلات و اختلالات مرتبط با سلامت روانی در این قشر در نهایت به پیش بینی و کنترل بهتر مشکلات آنها و اتخاذ درمان مناسب می انجامد و با شناسایی نوع اختلالات شایع امکان جلوگیری از شکست در رشته تحصیل مورد نظر و ایجاد محیطی مطلوب برای تحصیل افزایش می یابد. بررسی سلامت روانی دانشجویان جدیدالورود دانشگاه آزاد اسلامی - دانشکده سما - اطلاعات سودمندی در زمینه میزان هر یک از این اختلالهای روانی و رابطه بین آنها در اختیار مسئولان قرار خواهد داد تا با استفاده از نتایج آن تصمیمات مفید و سازندهای در زمینه آموزش، پیشگیری و کاهش مشکلات روانی شاغلان به تحصیل در رشته های مختلف اتخاذ نموده و در نتیجه میزان رضایت زندگی و دسترسی به اهداف درسی از جمله پیشرفت تحصیلی مناسب و کارایی بیشتر در زندگی فردی و جمعی دانشجویان و بهره وری کمی و کیفی در ارائه خدمات سلامت روان افزایش یابد.
مستندات مطرح شده فوق اهمیت و ضرورت پرداختن به این پژوهش در بین دانشجویان جدیدالورود دانشگاه آزاد اسلامی سما کرمانشاه را بیش از پیش نمایان ساخته، امید است که نتایج حاصل از آن راه گشای پژوهشهای بیشتر و همچنین گامی در جهت اعتلای خدمات به موقع و کافی سلامت روان و پیشگیری از اعتیاد در سطح دانشگاه و جامعه باشد. حال آنکه با توجه به مطالب مطرح شده در بالا، پژوهشگر درصدد آن است که به این سؤال اساسی پاسخ دهد که: آیا بین سلامت روان و سطح اعتیادپذیری دانشجویان رابطه معنی داری وجود دارد؟
پیشینه پژوهش
افیلی و همکارانش در سال 2004 مطالعهای بر روی 190 پزشک آموزش دهنده در دانشگاه بنین نیجریه انجام دادند از پرسشنامه GHQ-28 به عنوان ابزار غربالگری برای برآورد شیوع اختلالات روان پزشکی استفاده کردند. این تحقیق نشان داد که 21 نفر 14 - درصد - از این پزشکان دارای اختلالات روانی بودند - افیلی، اسوزو ایسا و همکاران. - 2004 10 مطالعهای توسط بنیتر و همکارانش1989 - 11؛ به نقل از رضایی و همکاران، - 1385در اسپانیا بر روی دانشجویان 50 دانشگاه با استفاده از پرسشنامه GHQ- 28 انجام گرفت، که نشان داد 24 درصد دانشجویان دارای اختلالات سایکوپاتولوِیک بودند. همچنین در تحقیقی که توسط جهانیهاشمی و همکارانش 1383 - ؛ به نقل از رضائی و همکاران، - 1385 بر روی 516 دانشجوی جدید الورود صورت گرفت نشان داد که 11/8 درصد دانشجویان از سلامت روان مطلوب برخوردار نبودند، که این میزان در دانشجویان کارشناسی 9/6 درصد و در مقطع دکتری6/2 درصد بوده است.
اشکانی 1374 - ؛ به نقل از رضائی و همکاران، - 1385 در پژوهش خود نشان داد که شایعترین مشکلات به ترتیب، افسردگی، اضطراب و خصومت و پرخاشگری می باشد. همچنین وسواس، تمایل به گوشهگیری و تمایلات ضد اجتماعی در دانشجویان دیده شده است. در مطالعهای که در دانشگاه ایران بر روی 460 دانشجوی پزشکی با استفاده از پرسشنامه GHQ- 28 انجام شد، شیوع اختلالات روانی در آن ها 42/6 درصد گزارش شد که شیوع آن اختلالات با جنس، وضعیت تأهل و وضعیت اقتصادی ارتباط معنیداری داشت - شریعتی، کفاشی، قلعهبندی و همکاران، 1381؛ به نقل از رضائی و همکاران، . - 1385 مشاهده میشود که شیوع مشکلات روانی در دانشجویان در حد بالایی است و عوامل زیادی بر این میزان، تاثیر دارند.
احمدی، صحبایی، محمدزاده، محمودی - 1386 - در پژوهشی تحت عنوان بررسی سلامت روان دانشجویان پرستاری و غیر پرستاری دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود و مقایسه آنها با یکدیگر با نمونه ای به حجم 360 دانشجوی دختر در مقطع کارشناسی 180 - نفر دانشجوی پرستاری و 180 نفر دانشجوی غیرپرستاری - به روش نمونه گیری تصادفی ساده و تصادفی طبقه ای انتخاب شده بودند و پرسش نامه سلامت عمومی روان - GHQ-28 - را تکمیل کردند به این نتایج دست یافتند که گرچه بین سلامت روان دانشجویان پرستاری و دانشجویان سایر رشته ها و مقیاس های آن - اختلال جسمانی اضطراب و خواب، عملکرد اجتماعی و افسردگی - از نظر آماری ارتباط معنی داری نبود، ولی بین هر دو گروه میزان ضعف سلامت روان به شکل قابل توجهی بالا بود.
این در حالی است که بین تعداد افراد خانوار، میزان درآمد ماهیانه خانواده و میزان علاقه به رشته تحصیلی و کاهش سلامت روان ارتباط معنی داری وجود داشت. احمدی و همکاران نتیجه گرفتند که دانشجویان به دلیل شرایط ویژه دانشجویی در معرض از دست دادن سلامت روانی هستند. این در حالی است که افسردگی، اضطراب و سایر اختلالات روانی باعث کاهش عملکرد تحصیلی این قشر با ارزش می شود. میدل میس - 2005 - در پژوهشی به مقایسه رویکردهای چند وجهی مبتنی بر تاب آوری و رویکردهای فرایند مدار با هدف پیشگیری و مداخله در اعتیاد پرداخت. نمونه مورد مطالعه 200 نفر از نوجوانان بودند. نتایج نشان داد که هر دو رویکرد در پیشگیری از سوء مصرف مواد موثرند.
