بخشی از مقاله
چکیده
هدف از انجام این پژوهش بررسی تاثیر آموزش تنظیم هیجان بر تاب آوری و تحمل پریشانی دانش آموزان معتاد به اینترنت بود که با روش آزمایشی از نوع پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل انجام شد. برای دستیابی به هدف مذکور، تعداد 30 نفر از دانش آموزانی که روزانه بیشتر از 3 ساعت در روز اینترنت استفاده می کنند انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل جایگزین شدند. در هر دو گروه ابتدا مقیاس تاب آوری و تحمل پریشانی اجرا شد، سپس دانش آموزان گروه آزمایش، آموزش تنظیم هیجان را دریافت کردند.
اما گروهی که به عنوان گروه کنترل انتخاب شد، آموزشی دریافت نکردند. آموزش به صورت گروهی در 8 جلسه بر روی گروه آزمایش انجام شد. پس از پایان دوره ی آموزش در هر دو گروه دوباره مقیاس تاب آوری و تحمل پریشانی اجرا شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آماری تحلیل کوواریانس یک متغیره - ANCOVA - استفاده شد. نتایج تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد آموزش تنظیم هیجان بر بهبود تاب آوری و تحمل پریشانی دانش آموزان - در سطح - p<0.0 تاثیر داشته است. در نتیجه با توجه به اینکه دانش آموزان بیشتر در معرض هیجانات منفی مانند استرس قرار می گیرند، در چنین موقعیت هایی احتمالا" بدون برنامه ریزی و به صورت تکانشی عمل می کنند. بنابراین آموزش تنظیم هیجان می تواند در بهبود تاب آوری و تحمل پریشانی و در نتیجه عدم وابستگی به اینترنت موثر باشد.
کلید واژه: تنظیم هیجان، تاب آوری، تحمل پریشانی، اعتیاد به اینترنت.
مقدمه
در دهه های اخیر، اینترنت به عنوان ابزاری مهم جهت ارتباطات شخصی، دانشگاهی و شغلی و به یکی از ضرورت های زندگی تبدیل شده است و میزان استفاده از اینترنت در دهه اخیر چند برابر شده طوری که تعداد کاربران اینترنت در دنیا به سرعت در حال افزایش است بر اساس آمار اتحادیه بین المللی مخابرات80 درصد جمعیت ایالات متحده آمریکا و انگلستان به اینترنت دسترسی دارند - اتحادیه بین المللی مخابرات، نرخ مشابهی نیز در آسیا - به خصوص ژاپن، کره جنوبی و تایوان - و نرخ پایین تری در حدود 45 تا 55 درصد در جنوب آمریکا مشاهده شده است ITC - ، . - 2013 استفاده از اینترنت در آفریقا و خاورمیانه به ترتیب بیش از %3600 و %2600 بین سال های 2000 و 2012 رشد داشته است.
در ایران 44 میلیون و 46 هزار و 785 نفر کاربر اینترنت وجود دارند که با توجه به جمعیت 75 میلیون و 149 هزار و 669 نفر در کشور، ضریب نفوذ اینترنت تا پایان نیمه اول 1393، 53/29 درصد برآورد شده است؛ در همین حال تعداد مشترکان اینترنت در ایران نیز 26 میلیون و 676 هزار و 948 مشترک اعلام شده است. تحقیقات نشان داده که در دوره دبیرستان بیشترین میزان استفاده از اینترنت مساله ساز است - جونز، جانسون یاله، میلرمایر و پرز1، و مطالعات لیو، کریشنان سارین، کاوالو و پوتنزا نشان می دهد که شیوع در بین دانشجویان و جوانان ممکن است نزدیک به 4٪ باشد. همچنین مطالعات سیوموس، دافولی، بریمیوتی، موزاس و انگلوپولوس که روی دانش آموزان و دانشجویان انجام شده نشان می دهد میزان بروز و شیوع اعتیاد به اینترنت در حال افزایش است.
ایوان گلدبرگ، اولین بار اختلال اعتیاد به اینترنت را مطرح و معیارهای تشخیص آن را ثبت کرد براساس مطالعات، استفاده روزانه بیش از 3 ساعت، اختلال اعتیاد به اینترنت قلمداد می شود. اعتیاد به اینترنت صرف نظر از این که یک بیماری، آسیب شناسی روانی یا معضل اجتماعی باشد، پدیده ای است مزمن، فراگیر و عودکننده که با صدمات جدی جسمانی، مالی، تحصیلی، خانوادگی، اجتماعی و روانی همراه است؛ ویدیانتو و گریفیتس اعتیاد به اینترنت تأثیر منفی زیادی بر روی افراد می گذارد از جمله: مشکلات در روند زندگی، عملکرد مدرسه و روابط والدینی براساس نظرسنجی مجله ایالت متحده آمریکا که در سال 1997 منتشر شد، 86 درصد از معلمان معتقد بودند استفاده از اینترنت باعث شده است تا دانش آموزان در انجام تکالیف خود کوتاهی کنند .
اعتیاد به اینترنت در دانش آموزان با مشکلاتی از قبیل کاهش ارتباطات میان فردی، عصبانیت، پرخاشگری و هیجان همراه است همچنین سوء استفاده از اینترنت می تواند یک هشدار اولیه برای سایر رفتارهای مساله ساز در نوجوانی باشد. مثل مصرف الکل و سوء استفاده های دارویی - فیسون، فلوروس، سیوموس، گروکالیس و نوریدیس به هر حال ما می دانیم که اینترنت به خودی خود اعتیاد آور نیست اما بعضی از محتواها و کاربردهای بین فردی مانند خریدهای آنلاین، چت، بازی، قماربازی و شبکه های اجتماعی نقش معناداری در رشد استفاده مساله ساز از اینترنت ایفا می کنند.
سوء استفاده از اینترنت در بین نوجوانان و جوانان یک مساله عمومی نگران کننده در حال رشد است. تحقیقات بسیاری سوء استفاده از اینترنت را با بسیاری از نتایج منفی که شامل اختلالات خواب، اختلال شخصیت، افسردگی، روابط اجتماعی پایین و عملکرد تحصیلی پایین است در ارتباط دانسته اند.باتوجه به مطالب یادشده و شیوع روزافزون اعتیاد به اینترنت بررسی عواملی که در ایجاد یا تشدید آن نقش دارند از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بر اساس نتایج پژوهش اسماعیلی نسب، اندامی خشک، دشواری در تنظیم هیجان و تحمل پریشانی میتواند اعتیادپذیری را در دانشجویان پیشبینی نماید. یعنی جهت جلوگیری از اعتیاد دانشجویان آموزش تنظیم هیجان و تحمل پریشانی میتواند کمک کننده باشد.
تحمل پریشانی1 از سازه های معمول برای پژوهش در زمینه بینظمی هیجانی است و بر اساس نتیجه پژوهش و تحمل پریشانی با مهارت تنظیم هیجان دانشجویان در ارتباط است. تحمل پریشانی را توانایی فرد در تجربه و تحمل حالات هیجانی منفی تعریف کرده اند در حقیقت تحمل پریشانی یک متغیر تفاوت-های فردی است که به ظرفیت تجربه و مقاومت در برابر ناراحتیهای هیجانی اشاره میکند و به طور فزاینده ای به عنوان یک ساختار مهم در رشد بینشی جدید درباره شروع و ابقا آسیبهای روانی و همچنین پیشگیری و درمان مشاهده شده است افراد با تحمل پریشانی پایین در یک تلاش غلط برای مقابله با هیجانات منفی خود درگیر بی نظمی رفتاری میشوند و با پرداختن به رفتارهای مخرب اعتیادآور درصدد تسکین درد هیجانی خود برمی آیند.
تاب آوری7 به عنوان مقاومت موفقیتآمیز فرد در برابر موقعیتهای تهدیدآمیز و چالشبرانگیز تعریف می شود و افراد تابآور افرادی هستند که علی رغم مواجهه با استرس های مزمن و تنیدگی ها، از آثار نامطلوب آنها می کاهند و سلامتروانی خود را حفظ میکنند بر اساس نتایج پژوهش مولفه های هیجانی از جمله اضطراب، استرس و افسردگی در افراد وابسته به مواد مخد بیشتر و تاب آوری آنها کمتر است.
9 تابآوری را به عنوان روشی برای اندازهگیری توانایی فرد در مقابله با عوامل استرسزا و عواملی که سلامتروانی فرد را تهدید میکند، تعریف کرده است. افراد تابآور دارای رفتارهای خودشکنانه نیستند، از نظر عاطفی آرام هستند و توانایی مقابله با شرایط ناگوار و ناخوشایند را دارند - لتزرینگ؛ بلاک و فاندر10، تابآوری عاملی است که به افراد در مواجه و سازگاری با شرایط سخت و استرس زای زندگی کمک می کند و آنها را در برابر اختلالات روانی و مشکلات زندگی محافظت میکند افراد تابآور سازگاری فردی بالایی با عوامل استرسزای محیطی در زندگیشان دارند.
تنظیم هیجان بر راهبردهایی اطلاق می شود که از آنها برای کاهش، افزایش یا نگهداری تجارب هیجانی استفاده می شود تنظیم هیجان وجه ذاتی گرایش های مربوط به پاسخ های هیجانی است. در واقع تنظیم هیجان اعمالی است که برای تغییر یا تعدیل یک حالت هیجانی به کار می رود. گراس الگوی فرایندی تنظیم هیجان را پیشنهاد کرده است. بر طبق این الگو تنظیم هیجان شامل همه راهبردهای آگاهانه و غیرآگاهانه می شود که برای افزایش، حفظ و کاهش مولفه های هیجانی، رفتاری و شناختی یک پاسخ هیجانی به کار برده می شود.
با این اطلاعات، انسان ها یاد می گیرند که در مواجهه با هیجانات چگونه رفتار کنند، چگونه تجارب هیجانی را به صورت کلامی بیان کنند، چه راهکارهایی را در پاسخ به هیجان ها بکار برند و در زمینه هیجان های خاص، چگونه با دیگران رفتار کنند در مدل تنظیم هیجانی گراس استراتژی های تنظیم هیجانی طبق شرایطی طبقه بندی می شوند که آنها بر این فرایند در طول ارزیابی موقعیت های بالقوه یا در طول تعدیل تمایلات پاسخ ها تاثیر می گذارند. ارزیابی مجدد شناختی و فرونشانی دو راهبرد تنظیم هیجانی هستند که بر اساس زمان اتفاق افتادن قبل یا بعد از گرایش های پاسخی هیجان که پاسخ دهی فیزیولوژیکی، رفتاری و تجربه ای را تغییر می دهند، از هم متمایز می شوند.
