بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر باهدف بررسی رابطه بین الگوهای ارتباطی خانواده باتنظیم شناختی هیجان وتاب آوری انجام شد. طرح پژوهش توصیفی بود.جامعه آماری شامل دانش آموزان دختردبیرستانهای شهرشیراز درسال تحصیلی 92-93بود که 300نفر ازآنها به شیوه نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای به صورت تصادفی انتخاب شدند.ابزاراستفاده شده دراین پژوهش، شاخص های تجدیدنظرشده الگوهای ارتباطی خانواده کوئرنروفیتزپاتریک، تنظیم شناختی هیجان گارنفسکی CERQ و مقیاس تاب آوری کانرودیویدسون CD-RLSC، بوده است.
نتایج نشان دادکه بین بعدهمنوایی الگوهای ارتباطی خانواده باراهبردهای مثبت تنظیم شناختی هیجان - ارزیابی مجددمثبت وتمرکز مجددمثبت - رابطه منفی معناداروباراهبردهای منفی تنظیم شناختی هیجان - سرزنش خود، سرزنش دیگران، نشخوارفکری، تلقی فاجعه آمیز و پذیرش - رابطه مثبت معنادار وجودداردوبین بعدگفت و شنود الگوهای ارتباطی خانواده باراهبردهای مثبت تنظیم شناختی هیجان،رابطه ی مثبت معناداروباراهبردهای منفی تنظیم شناختی هیجان ،رابطه منفی معناداروجوددارد.همچنین بین الگوهای ارتباطی خانواده وتاب آوری رابطه ی معنادار وجوددارد.ی افته های رگرسیون نشان دادکه الگوهای ارتباطی خانواده دارای قدرت پیش بینی معناداری برای ابعادتنظیم شناختی هیجان وتاب آوری می باشند.دراین پژوهش توصیه های عملی برای بهبودتنظیم شناختی هیجان وتاب آوری دربین اعضای نمونه ووالدین آنهاارائه شده است.
مقدمه
تنظیم و کنترل هیجانی یک محصول رشدی مهم است که درطی سالهای زندگی بدست می آید. جنبه های شناختی تنظیم هیجان، همانند دیگر ابعاد رفتاری و اجتماعی آن با هدف مدیریت هیجان ها جهت افزایش سازگاری و تطابق به کار میروند و بخشی از راهبردهای تطابقی هستند که با تجربه و درمان ناراحتی های هیجانی و جسمانی مرتبطند - جلالی و دافعی، . - 1390تنظیم هیجان راهبردهای مورد استفاده در کاهش، افزایش، سرکوب و یا ابقای هیجان بوده و تنظیم هیجان از ویژگی های ذاتی و فطری آدمی می باشد - جرمن و همکاران، . - 2006 بنابراین تنظیم شناختی هیجان بر بهداشت روانی افراد میتواند تأثیرگذار باشد.
علاوه بر این تاب آوری1 عاملی مهم در رشد و نمو و سلامت افراد میباشد. انسان به عنوان موجودی پیچیده و چند بعدی، علیرغم آسیب پذیری و محدودیت های خود دارای ظرفیت و انعطاف پذیری ویژه و منحصر به فردی است که از دوران کودکی، مقابله با آسیب های پیرامونی خود را میسر می سازد - روزگار، - 1391 این ویژگی، تاب آوری نامیده می شود. فردی که دارای تاب آوری است، چاره ساز و انعطاف پذیر بوده و مطابق تغییرات محیطی خود را وفق می دهد و بعد از برطرف شدن عوامل فشارزا به سرعت به حالت بهبود باز می گردد.
راتر - 2008 - تاب آوری را فرایندی پویا که باعث تعادل بین عوامل خطرزا و عوامل محافظتی درونی و بیرونی شده و موجبات رهایی از آثار و رویدادهای ناگوار زندگی را فراهم می آورد، توصیف نموده است. تنظیم شناختی هیجان و تاب آوری فرزندان در خانواده شکل میگیرد و تحت تأثیر رفتارهای اعضای خانواده میباشد - مکوندی و همکاران، 1390 جلالی و دافعی، . - 1390 خانواده به عنوان اولین عامل اجتماعی شدن فرزندان است که نقش مهمی در فرایند جامعه پذیری فرزندان ایفا می کند.
از این رو خانواده را سیستمی قانونگذار تعریف می کنند که اعضای آن دائم در حال تعریف مجدد ماهیت روابط خود بر مبنای الگوی ارتباط شان می باشند - فیتزپاتریک و کوئنر، . - 2004 کوئرنر و ایسا - - 2001 اذعان می دارند که الگوهای ارتباطی خانواده2، شیوه هایی را منعکس می کنند که بوسیله آنها خانواده و واقعیت اجتماعی را تعبیر و تفسیر کرده و اعضایش را در آن تعبیر و تفسیر سهیم می سازد.
اولین بعد اساسی ارتباطات خانواده جهت گیری گفت و شنود و مکالمه است، منظور این است که خانواده تا چه حد شرایطی را بوجود می آورند که در آن تمام اعضای خانواده تشویق به شرکت آزادانه و راحت در تعامل بحث و تبادل نظر درباره طیف وسیعی از موضوعات شوند. بعد مهم دیگر ارتباطات خانواده جهت گیری همنوایی است، جهت گیری همنوایی به این معناست که ارتباطات خانواده تا چه حد شرایط همسان بودن نگرش ها - ارزشها و عقاید را مورد تأکید قرار می دهد. خانواده هایی که با جهت گیری همنوایی زیاد، در ارتباطات خود بر همسانی عقاید و نگرش ها تأکید دارند، تعاملات آنها بر همگونی، اجتناب از تعارض و وابستگی متقابل اعضای خانواده به یکدیگر متمرکز است.
در پژوهشی زاکرمن و لیبرمن - 2002 - ، ارتباط بین تعاملات والدBکودک و تنظیم هیجانات را در کودکان مورد بررسی قراردادند و نتایج نشان داد که تعاملات والدین - کودک در سال اول زندگی به تنظیم و کنترل هیجانی اجازه می دهد تا اثرات خاص و طولانی مدتی بر رشد کودکان داشته باشند. پژوهشی باعنوان تاب آوری درخانواده های کودکان معلول توسط کلودیا، - 2013 - نشان دادکه رابطه ی مثبت و معناداری بین پذیرش شرایط الگوهای مثبت ارتباطات خانواده، تعهد به خانواده، نگرش مثبت نسبت به تجارب و چالش های جدید و انطباق خانواده وجود دارد. با توجه به بیانات فوق هدف اصلی پژوهش حاضر این است که آیا الگوی ارتباطی خانواده میتواند رابطه ای باتاب آوری و تنظیم شناختی در افراد داشته باشد؟
روش پژوهش
پژوهش حاضر از نوع توصیفی میباشد. جامعه آماری این پژوهش را کلیه دانش آموزان دختر دوره ی متوسطه شیراز در سال تحصیلی 92-93 به تعداد 15000 نفر تشکیل دادهاند که با استفاده از روش نمونهگیری خوشه ای چند مرحله ای تعداد 300 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شدهاند. بدین ترتیب که ابتدا از میان نواحی چهارگانه، یک ناحیه به صورت تصادفی انتخاب و سپس از آن ناحیه دو دبیرستان انتخاب و از هر دبیرستان در هر پایه دو کلاس انتخاب شد و تمام دانش آموزان آن کلاس ها مورد آزمون قرار گرفتند.
در این پژوهش از 3 شاخص به شرح زیر استفاده شد:
شاخص تنظیم شناختی هیجان : - CERQ - این شاخص دارای 36 گویه و 9 خرده مقیاس سرزنش خود، سرزنش دیگران، پذیرش شرایط، متمرکز بر برنامه ریزی، تمرکز مجدد مثبت، ارزیابی مثبت، اتخاذ دیدگاه، فاجعه آمیز کردن و نشخوار فکری می باشد - گارنفسکی و همکاران، . - 2002 نحوه ی پاسخ به سؤالات براساس درجه بندی لیکرت در دامنه ای از 1 - هرگز - تا 5 - همیشه - قرار دارد. نمره هر راهبرد از طریق جمع نمرات داده شده به هر یک از عبارات تشکیل دهنده ی آن راهبرد به دست می آید و می تواند در دامنه ای از 4 تا 20 قرار بگیرد.
در ایران نیز این پرسشنامه توسط سامانی و صادقی - 1389 - اعتباریابی شد و ضریب آلفا برای این عوامل دردامنه./62تا./91وضریب بازآزمایی آن دردامنه./79تا./88گزارش شده است - سامانی و صادقی،.1389به نقل از منصوری،. - 1390مقیاس تاب آوری کانر و دیویدسون : - 2003 - CD-RISC این مقیاس شامل 25 گویه است، برای هر گویه طیف درجه بندی پنج گزینه ای - هرگز تا همیشه - میباشد که از صفر - هرگز - تا چهار - همیشه - نمره گذاری می شود.
به منظور تعیین پایایی این مقیاس از روش آلفای کرونباخ استفاده شده و ضریب پایایی حاصله برابر ./89 گزارش شده است - محمدی، - 1384 شاخص تجدیدنظر شده ی الگوهای ارتباطی خانواده:1 این ابزار یک مقیاس خودسنجی است که میزان موافقت یا عدم موافقت پاسخ دهنده را با 26 گزاره که درباره ی وضعیت خانواده هستند، در دامنه یا درجه ای مورد سؤال قرار می دهد. پاسخ دهی به سؤالات به صورت لیکرت پنج درجه ای مورد اندازه گیری قرار می گیرد.
