بخشی از مقاله
چکیده
هدف از انجام این پژوهش بررسی اثربخشی آموزش سرسختی بر اضطراب سلامتی در دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب بود. طرح پژوهش با توجه به اهداف و ماهیت پژوهش شبه آزمایشی و از نوع پیش آزمون-پس آزمون با گروه کنترل بود . جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب به تعداد 40,000 نفر در سال تحصیلی 95-94 میباشد و روش نمونه گیری به صورت غیرتصادفی خوشه ای چند مرحله ای و 380 نفر نمونه طبق تعداد جامعه و با استفاده از جدول کرسجی و مورگان انتخاب شد.
سپس پرسشنامه اضطراب سلامتی به این تعداد داده شد و در نهایت تعداد 30 نفر از افرادی که بیشترین نمره را در پرسشنامه اضطراب سلامتی کسب کرده بودند به عنوان نمونه انتخاب شدند و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه 15 - نفر در گروه آزمایش و 15 نفر در گروه گواه - جایگزاری شدند. برای ارزیابی متغیرها از فرم کوتاه پرسشنامه اضطراب سلامت استفاده شد. آموزش سرسختی نیز طی 9 جلسه، هفته ای یک بار و در جلسات 90 دقیقه ای انجام شد.
محتوای این جلسات براساس پروتکل درمانی از مقاله شکوهی فرد و همکاران 1392 - - ، گرفته شد. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از آمار توصیفی شامل فراوانی، درصد فراوانی، فراوانی تراکمی، میانگین و انحراف معیار و برای بررسی فرضیات پژوهش و تعمیم نتایج از روش آمار استنباطی تحلیل کوواریانس استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان داد که آموزش سرسختی بر کاهش اضطراب سلامتی و خرده مقیاس های آن - احتمال ابتلای بیماری و پیامدهای منفی ابتلای به بیماری - تاثیر معنی داری دارد.
.1 مقدمه
با توجه به نقش مهم سلامت جسمانی در زندگی افراد، جای تعجب نیست که بیشتر افراد در بعضی از مواقع، نگرانی هایی در مورد سلامتی خود داشته باشند
برای افرادی که از بیماری های جدی جسمانی در رنجند اینگونه نگرانی ها انطباقی است و باعث می شود این افراد به علایم بدنی خود توجه کنند تا در صورت مشاهده هر گونه علایم بیماری، به موقع برای درمان اقدام کنند
در واقع به عنوان یکی از راهبردهای مراقبت از خود به بیماران در معرض خطر آموزش می دهند که علایم و نشانه های بدنی خود را برای شناسایی عوامل احتمالی بیماری وارسی کنند
در سایر موارد نگرانی های شدید درباره سلامت جسمانی در غیاب هر گونه نشانه عینی خطر رخ می دهد - آبرامویتز و همکاران، . - 2007 اضطراب سلامتی3 یا خودبیمارانگاری4 اختلالی است که با اضطراب و ترس فراوان در مورد داشتن یک بیماری جدی مشخص می شود
اضطراب سلامتی ترس از بیماری های جدی است بدون آن که فرد از وقوع آن مطمئن باشد. اضطراب سلامتی در بعضی حالات موقتی است که با مطمئن ساختن بیمار توسط پزشک از بین می رود ولی در بسیاری حالات حتی اگر هیچ بیماری جسمی وجود نداشته باشد بیمار نسبت به داشتن نوعی بیماری مطمئن است و اضطراب سلامتی او رو به افزایش می رود، که معمولا یا بخاطر عدم شناخت و درک بیمار اتفاق می افتد یا به دلیل اینکه پزشک نتوانسته بیمار را به طور کامل از سلامتی اش مطمئن سازد و یا هر دو حالت
بنابراین، مساله اصلی در این اختلال اضطراب است که شکل بروز آن با سایر اختلالات اضطرابی متفاوت است. اضطراب سلامت شدید یا خودبیمارانگاری، اختلال نسبتا شایعی است که در صورت عدم درمان به صورت مزمن تداوم می یابد و باعث افزایش بیش از حد از سیستم مراقبت سلامت و اختلال در عملکرد می شود. همچنین اضطراب سلامت، مشکلی جدی است که می تواند کیفیت زندگی افراد را تحت تاثیر قرار دهد. این ویژگی ها باعث شده است که اضطراب سلامت یا خودبیمارانگاری هزینه های بسیاری را بر سیستم سلامت و مراقبت جامعه تحمیل کند
سرسختی یک ویژگی شخصیتی می باشد که از اجزایی شامل تعهد، کنترل و مبارزه جویی تشکیل می شود. شخصیتی که از تعهد بالایی برخوردار باشد، به حقیقت، اهمیت و ارزش اینکه چه کسی است و چه کاری انجام می دهد باور دارد. چنین شخصی با بسیاری از موقعیت های زندگی خود به طور کامل درگیر می شود، موقعیتهایی مثل شغل و کار، ارتباطات بین فردی و موسسات اجتماعی. شخصی که از کنترل بالایی برخوردار است باور دارد که سرنوشتش در دست خود اوست.
به عبارت دیگر وی به صورتی رفتار می کند که قادر است به نفوذ و تاثیر گذاری بر روی حوادث مختلف زندگی است. چنین فردی به هنگام بروز مشکلات و چگونگی حل آنها به جای تاکید بر مسئولیت دیگران، بیشتر بر مسئولیت خود تاکید دارد. شخصی که در مقابل ترس و تهدید روحیه مبارزه جویی دارد نیز باور دارد که تغییر و نه ثبات در زندگی امری طبیعی است و چنین باوری انعطاف پذیری شناختی را به همراه دارد که باعث افزایش مقاومت فرد در مقابل حوادث زندگی می شود. مبارزه جویی باعث می شود که فرد موقعیت های مثبت و منفی را که به سازگاری مجدد نیاز دارد به عنوان فرصتی برای رشد و یادگیری بیشتر در نظر بگیرد نه به عنوان تهدیدی برای ایمنی
سرسختی روان شناختی ویژگی شخصیتی است که فرد واجد آن قادر به حل کارآمد مشکلات و استرس های بین فردی است و درمواجهه با حوادث از آن به عنوان منبع مقاومت و همانند سپری محافظ استفاده می کند. اشخاصی که استرس بالایی را بدون ابتلا به بیماری تجربه می کنند، ساختار ویژه ای دارند که آنان را از افرادی که بر اثر استرس بیمار می شوند، متمایز می سازد اشخاص سرسخت در برخورد با رویدادهای استرس زا از راهبردهای مقابله تبدیلی فعال سود می جویند
آموزش سرسختی یک ابزار برای مدیریت استرس می باشد و این ابزار از طریق تسهیل یادگیری مقاومت و سرسختی امکان پذیر است
در پژوهشی گزارش کرد که بین سرسختی با بیماری های روانی همبستگی منفی معنی داری وجود دارد. تیپ الف سمی شخصیتی با بیماری های روانی نیز رابطه معنی داری دارد. ولی بین فشار روانی و بیماری های روانی همبستگی معنی داری وجود ندارد.
شکوهی فرد و همکارانش - 1392 - ، گزارش کرده اند که آموزش سرسختی روانشناختی بر بهبود کیفیت زندگی دانشجویان تاثیر معنی داری دارد. امیری برمکوهی - 1387 - ، گزارش کرد که بین ویژگی های شخصیتی سرسختی و نشانگان تنیدگی معلمین دانش آموزان عادی و معلول جسمی و ذهنی رابطه معناداری وجود دارد.
عبدالحسینی، محمدی حاصل و کریمی زلانی - 2012 - 4، بین فشار خون سیستولیک و سرسختی رابطه منفی معنی داری وجود دارد. بین کار سخت و کمال گرایی مثبت رابطه مثبت معنی داری وجود دارد. بین سرسختی و کمال گرایی منفی رابطه منفی معنی داری وجود دارد.
با توجه به نقش پر اهمیت ویژگی شخصیتی سرسختی بر سلامت و میزان استرس افراد، مطالعه ویژگی سرسختی مورد بررسی محدودی قرار گرفته و پژوهش های محدود موجود نیز به بررسی رابطه سرسختی با تنشها و سلامت از بعد روانی پرداخته اند. انجام پژوهشهای آزمایشی و نیز بررسی ابعاد مختلف اضطراب مورد کم توجهی قرار گرفته است.
تاکنون در کشور ما پژوهشی به بررسی تاثیر آموزش سرسختی بر اضطراب سلامتی نپرداخته است. در پژوهش حاضر این مساله مطرح می شود که آیا ویژگی شخصیتی سرسختی می تواند به عنوان یک منبع مقاومت در برابر عوامل تنش زا و عاملی در جهت کاهش اضطراب سلامتی عمل کند. به عبارت دیگر آیا آموزش سرسختی بر اضطراب سلامتی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی تهران جنوب تاثیر می گذارد؟
.2 مواد و روش ها
طرح کلی این پژوهش با توجه به اهداف و ماهیت پژوهش یک طرح شبه آزمایشی و از نوع پیش آزمون-پس آزمون، با گروه کنترل می باشد. جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب به تعداد 40,000 نفر در سال تحصیلی 95-94 میباشد و روش نمونه گیری به صورت غیرتصادفی خوشه ای چند مرحله ای و 380 نفر نمونه طبق تعداد جامعه و با استفاده از جدول کرسجی و مورگان انتخاب شد. سپس پرسشنامه اضطراب سلامتی به این تعداد داده شد و در نهایت تعداد 30 نفر از افرادی که بیشترین نمره را در پرسشنامه اضطراب سلامتی کسب کرده بودند به عنوان نمونه انتخاب شدند و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه 15 - نفر در گروه آزمایش و 15 نفر در گروه گواه - جایگزاری شدند.
.1-2 ابزارهای پژوهش
در این پژوهش برای بررسی متغیرها از فرم کوتاه پرسشنامه اضطراب سلامت استفاده شده است؛ فرم کوتاه پرسشنامه اضطراب سلامت: این پرسشنامه یک مقیاس خودگزارشی با 18 عبارت است و در رابطه با هر یک از عبارات مذکور، چهار گزینه مطرح است. از شرکت کننده خواسته می شود تا هر یک از چهارگزینه مطرح شده برای هر یک از عبارات را به دقت بخواند و عبارتی را که به بهترین وجه وضعیت او را طی 6 ماه اخیر توصیف می کند، انتخاب نماید.
عبارات این آزمون در رابطه با نگرانی های مرتبط با سلامت، توجه به احساسات یا تغییرات بدنی و پیامدهای هولناک ابتلا به یک بیماری است. به هنگام نمره گذاری به گزینه های مطرح شده، نمره ای بین صفر تا 3 تعلق می گیرد. این پرسشنامه دو عامل احتمال ابتلای به بیماری و پیامدهای منفی ابتلای به بیماری را می سنجد. 14 سوال اول مربوط به عامل احتمال ابتلای بیماری است و بخش اصلی پرسشنامه است و 4 سوال آخر پرسش نامه مربوط به عامل پیامدهای منفی ابتلای به بیماری است.
دامنه نمرات این آزمون بین 0 تا 54 قرار دارد که نمرات بالاتر بیانگر اضطراب سلامت بیشتر است. بررسی های متعدد نشان داده اند که این مقیاس از همسانی درونی مناسبی برخوردار است و می تواند بیماران خودبیمارانگار را ا گروه کنترل غیربالینی متمایز سازد.
کریمی و همکاران - - 1393، روایی ملاکی - بررسی همبستگی بین فرم کوتاه پرسشنامه اضطراب سلامت با پرسشنامه پذیرش و عمل ویرایش دوم، مقیاس سلامت عمومی و مقیاس افسردگی، اضطراب، استرس - را مورد بررسی قرار داد.
همچنین آنان روایی سازه این ابزار از طریق تحلیل عامل تاییدی - CFA - مورد بررسی قرار دادند. در خصوص پایایی ابار، بررسی همسانی درونی این ابار نشان داد که هم خرده مقیاس های این ابزار و هم کل مقیاس از همسانی درونی قابل قبولی برخوردار است. پایایی بازآزمون این ابزار نیز 0,68 به دست آمده است. آموزش سرسختی: آموزش سرسختی طی 9 جلسه، هفته ای یک بار و در جلسات 90 دقیقه ای انجام می شود.
محتوای این جلسات براساس پروتکل درمانی از مقاله شکوهی فرد و همکاران - 1392 - ، گرفته می شود. خلاصه ای از جلسات بدین شرح می باشند؛
جلسه اول: معارفه و آشنایی با دانشجویان و گرفتن شرح حال و بررسی عوامل استرس زایی که در زندگی هر یک از افراد وجود دارد؛
جلسه دوم: افزایش انگیزه پذیرش تغییرات در زندگی و نظریه های مرتبط با این موضوع؛
جلسه سوم: تقویت اعتماد به نفس از طریق ایفای نقش و تمرین حل مشکلات؛
جلسه چهارم: تغییر خطاهای شناختی و افکار منفی در مورد شکست در هر یک از این موقعیت ها و آموزش مدل سه و آموزش راهکارهای حل آن A-B-C مؤلفه ای اضطراب الیس مشکلات و تقویت اراده افراد در انجام دستورالعمل های مواجهه با استرس؛
جلسه پنجم: افزایش علاقه و انگیزه در مراجع نسبت به انجام امور از طریق تشویق، برنامه ریزی و نظارت بر انجام تکالیف
جلسه ششم: تقویت این نگرش که در مواجهه با هر رویداد استرس زا به جای واکنش تسلیم، مبارزه جویی نموده و در حل مسأله اقدام نمایند و همچنین برنامه ریزی به منظور انجام تکالیف خانگی و بررسی پاسخ های استرس؛
جلسه هفتم: افزایش مبارزه جویی در مواجهه با مشکلات زندگی به صورت مواجهه خیالی با آن موقعیت و تصور خود به عنوان فردی مسلط و کارآمد و افزایش امیدواری از طریق تقویت افکار مثبت در زندگی؛
جلسه هشتم: انجام آرام سازی پیشرونده عضلانی و بازسازی شناختی و ایجاد نگرش جدید در زندگی نسبت به خود، دیگران و جهان و تصور شکست به عنوان مقدمه ای برای تلاش مجدد در موفقیت؛ جلسه نهم: افزایش تصورات مربوط به موفقیت و تسلط و اعتماد به نفس.
