بخشی از مقاله
چکیده
هدف این پژوهش تاثیر آموزش غایت نگری بر خودکار آمدی عمومی و تحصیلی در دانش آموزان دختر مقطع دبیرستان بود. روش پژوهش حاضر آزمایشی می باشد و جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانش-آموزان پایه هشتم مقطع دبیرستان - دوره اول - شهر کرج در سال تحصیلی 95-94 بود که از بین آنها 40 دانش آموز به عنوان نمونه با کمترین نمرات در خودکارآمدی تحصیلی و عمومی انتخاب وبه صورت تصادفی و بطور مساوی دردوگروه آزمایش وکنترل قرار داده شد.
ابتداپیش آزمون برروی هردوگروه اجرا و بعدازآن طی9 جلسه،غایت نگری به گروه آزمایش، آموزش داده شد.برای گروه کنترل مداخله ای انجام نشد. در این تحقیق ازطرح پیش آزمون -پس آزمون با گروه کنترل استفاده شد. داده ها با پرسشنامه خودکارآمدی شرر و همکاران و پرسشنامه خود کار آمدی دانش آموز مورگان– جینکز گردآوری شد و پس از آن با استفاده از آزمون کوواریانس مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد غایت نگری اثر معنی داری بر بهبود خودکارآمدی تحصیلی و عمومی دارد . - P<0/01 - بر اساس نتایج حاصله، برای ارتقاء خودکارآمدی تحصیلی و عمومی استفاده از آموزش غایت نگری توصیه می شود.
مقدمه
بندورا خودکارآمدی را اساس عمل انسان می داند و اعتقاد دارد انسانهای خودکارآمد، مبتکر، ژرف اندیش و خود سامان بخش هستند و برای به وجود آوردن پیامدهای مطلوب، از نیروی تاثیر گذاری بر اعمالشان برخوردارند. - مرادی، - 1389 دونوع از خودکار آمدی که همواره در زمینه یادگیری دانش آموزان بیشتر مورد توجه صاحب نظران بوده است خودکار آمدی عمومی و خود کار آمدی تحصیلی هستند.
بندورا معتقد است که افراد دارای باورهای قوی درباره توانایی خود، در مقایسه با افرادی که در مورد توانایی خود تردید دارند، در انجام تکالیف کوشش و پافشاری بیشتری نشان می دهند و سرانجام کارکردشان در تکلیف بهتر است .همچنین بندورا معتقد است که خودکارآمدی همچون عامل شناختی - انگیزشی، دارای نقشی پرمایه در پدیدآوری تفاوت های فردی و جنسیتی در گستره کارکرد تحصیلی است
از سوی دیگر خودکارآمدی تحصیلی، به طور خاص، به معنی اطمینان در انجام وظایف تحصیلی مانند خواندن کتاب، پاسخ به سؤالات در کلاس و آمادگی جهت آزمون است
سطوح بالای خودکارآمدی تحصیلی منجر به میانگین نمرات بالاتر و پایداری برای تکمیل ، تکالیف می شود، در نتیجه افرادی که خودکارآمدی تحصیلی بالاتری دارند، سازگاری تحصیلی بهتری دارند و راهبردهای یادگیری سودمندتری را به کار برده و در نهایت، عملکرد تحصیلی بهتری خواهند،داشت
روشی که به نظر می رسد می تواند سبب بهبود خودکارآمدی در افراد شود، آموزش غایت نگری است .مفهوم غایت یا هدف دارای تعاریف گوناگونی است، این واژه معمولاً در زندگی روزمره انسان ها کاربردهای فراوانی دارد و از آن در موقعیت ها و شرایط مختلف استفاده می شود .برخی از پژوهشگران معتقدند، غایت در حقیقت یک موقعیت یا وضعیت بیرونی یا خارج از وجود انسان ها است که افراد سعی دارند با تلاش به آن دست پیدا کنند، به رغم اینکه سلیقه ها و انگیزه ها از درون هدایت می شوند، غایت ها محرکهای خارجی هستند که با تحریک انگیزه های انسانی، افراد را به سمت خود سوق می دهند
غایت پیش بینی کننده قدرتمند عمل است که موجب پایان دادن تفکر در مورد اهداف جایگزین - رقابت اهداف - و ایجاد تعهد برای فرد جهت عمل به غایت یا هدف می شود
مارتنز - 1991 - 5 غایت نگری - هدف گزینی - را این چنین تعریف می کند: روش منظم تدوین اهداف و کوشش برای رسیدن به این اهداف که در پیشرفت و توسعه اعتماد به نفس و کسب لیاقت موثر است، به عبارت دیگر، غایت نگری - هدف گزینی - عبارت است از درک برخی از نتایج مطلوب و برنامه ریزی یک رشته اعمال برای رسیدن به آن هدف یا تعیین آمالی که فرد از طریق تلاش منظم به آن دست خواهد یافت
امروزه در روانشناسی، مدیریت و بسیاری از رشته های دیگر برای افزایش عملکرد و بهبود روند پیشرفت در امور مختلف از هدف گذاری صحبت می شود - نریگینگ و همکاران7، - 2013 اگرچه منشأ تاریخی اهداف، به اوایل قرن بیستم برمی گردد؛ اما ادوین لاک و گری لاتم در زمینه توسعه تئوری تعیین هدف شناخته تر هستند
لاک و لاتم - 2005 - از چهار سازوکار هدف برای نشان دادن تاثیر مثبت اهداف بر اعمال استفاده کردند . نخست اینکه، اهداف توجه به وظیفه را افزایش می دهند؛ دوم اینکه، اهداف تلاش صرف شده روی فعالیتها را افزایش می دهند و آنها به افراد کمک می کنند تا در حالی که از دیگر فعالیتها صر ف نظر می کنند، در فعالیت هایی که به هدف مربوط است شرکت کنند؛ سوم اینکه، اهداف پایداری را افزایش می دهند، زیرا درحالی که یک هدف به طور واضح تعیین شده، وسوسه اندکی برای رها کردن آن وجود دارد .زمانی که فرد برای خود یک هدف تعیین می کند، این سه سازوکار نسبتاً خودبخود به وجود می آیند و سرانجام تعیین هدف، انگیزش و عملکرد را به وسیله توسعه راهبردهای خاص وظیفه یعنی راه های انجام وظیفه افزایش می دهد .
راهبردهای وظیفه، برنامه های آگاهانه و تعمدی هستند که برای تحقق هدف طراحی می شوند؛ بنابراین توجه، تلاش و پایداری، نتایج خود به خود تعیین هدف هستند، اما توسعه راهبردهای وظیفه، نتایج آگاهانه، تعمدی و خلاق تعیین هدف هستند
غایت نگری یک راهبرد کلی است که می تواند در حوزه های مختلف به کار گرفته شود، غایت نگری موثر مستلزم آن است که شخص توانایی تعیین یک غایت یا هدف بلند مدت، شکستن آن به اهداف کوتاه مدت، اهداف فرعی قابل دسترس، نظارت بر پیشرفت و قابلیت ارزیابی، تنظیم کردن راهبردهای مورد نیاز و تنظیم یک هدف جدید در صورتی که هدف قبلی به سرانجام رسیده باشد، را داشته باشد .با توجه به نقش ویژه غایت نگری در بهبود و پیشرفت زندگی افراد، و از آنجا که خودکارآمدی یکی از ویژگی های بسیار مهم عوامل تنظیم کننده رفتار انسان است، از این رو سوالی که در پژوهش حاضر مطرح می شود این است که آیا آموزش غایت نگری بر ارتقاء خودکارآمدی عمومی و تحصیلی در دانش آموزان دبیرستانی موثر می باشد؟
روش
روش تحقیق از نوع آزمایشی می باشد که به صورت پیش آزمون - پس آزمون جهت بررسی میزان تاثیر درمان به اجرا در آمد. جامعه آماری پژوهش، شامل کلیه دانش آموزان دختر پایه هشتم مقطع دبیرستان - دوره اول - شهرکرج در سال تحصیلی 95-94 می باشد، تعداد این دانش آموزان 1926 می باشد.
به منظور انتخاب نمونه آماری در گام اول یک دبیرستان دخترانه دوره اول متوسطه - کرج ناحیه - 1 به صورت تصادفی انتخاب و سپس پرسش نامه خود کار آمدی عمومی و تحصیلی بین دانش آموزان توزیع شد، در مرحله بعد ، 40 نفر از دانش آموزان که کمترین نمرات را در پرسش نامه های مربوطه کسب کردند را انتخاب و به صورت تصادفی به دو گروه20 نفری تقسیم کردیم، یکی از گروه ها به عنوان گروه آزمایشی و گروه دیگر به عنوان گروه کنترل در نظر گرفته شدند، انتخاب گروه ها به طور تصادفی بوده و سپس با هماهنگی مدیریت مدرسه و کسب مجوز از اداره برنامه آموزش مهارت غایت نگری - هدف گزینی - که شرح کامل اجرای آن به پیوست موجود می باشد، در قالب 9جلسه 90دقیقه ای - ترجیحا هر هفته یک جلسه کامل - توسط آزمون گر به گروه آزمایش، آموزش داده شدند، اما گروه کنترل هیچگونه آموزش یا مداخله ای را دریافت نکرد .در پایان جلسات آموزشی مجددا اعضای دو گروه پرسش نامه های خودکارآمدی را تکمیل کردند، تا میزان اثر بخشی آموزش مهارت غایت نگری بر خودکار آمدی آنان مورد نقد و بررسی قرارگیرد.
ابزار مقیاس خودکارآمدی شرر: پرسشنامه مذکور دارای 17 ماده می باشد. شیوه نمره گذاری آزمون به این شکل است که به هر ماده از یک تا پنج امتیاز تعلق می گیرد . ماده های شماره 1،3،8،9،13،15 از راست به چپ امتیازاتشان افزایش می یابد و بقیه ماده ها بصورت معکوس ، یعنی از چپ به راست امتیازشان افزایش می یابد. ضریب پایایی گزارش شده توسط شرر و همکاران - 1982 - نسبتا بالا می باشد. آلفای کرونباخ بدست آمده برای زیر مقیاس خودکارآمدی عمومی برابر با 0/86 گزارش شده است
. در پژوهش جلوداران - - 1388 ضرایب پایایی این پرسشنامه به روش آلفای کرونباخ و تنصیف ، هر دو 0/88 می باشد. ضرایب پایایی پرسشنامه خودکارآمدی در پژوهش شاکری نیا - 1390 - به روش آلفای کرونباخ به ترتیب 0/82 و 0/77 می باشد با توجه به ضرایب بالا این پرسشنامه مناسب است. حداقل نمره 17 و حداکثر آن 85 می باشد.
پرسشنامه خودکارآمدی دانش آموز مورگان-جینکز - جینکز و مورگان، : - 1999 گسترده ترین سیاهه ای است که از سطوح گزارش خود به عنوان یک متغیر وابسته استفاده می کند. این پرسشنامه دارای 30 سوال و 3 خرده مقیاس است: استعداد، کوشش و بافت.
