بخشی از مقاله
چکیده :
برخی دانش آموزان، ناکامی های تحصیلی خود را به عواملی چون کم استعدادی، نداشتن امکانات و بدشانسی نسبت می دهند در حالی که، به جرات می توان گفت که مهمترین عامل موفقیت تحصیلی، آشنایی با مهارتهای مطالعه و یا دگیری است. در این نوشتار، با برخی از روشهای مطالعه و فراگیری آشنا می شوید تا به فرا خور هر موضوع، شیوه مناسب را انتخاب کنید. همچنین مطالبی عمومی و کاربردی برای مطالعه برتر را خواهید خواند که زمینه بررسی بیشتر روشهای برتر مطالعه را فراهم می آورد.
واژگان کلیدی : مطالعه ، مهارت های یادگیری، پیشرفت تحصیلی
مقدمه :
نقش آموزش مهارت های »یادگیری و مطالعه« در پیشرفت تحصیلی یاد گیرندگان امروزه علیرغم توسعه فناوری الکترونیک اینترنت و رایانه هنوز کتاب و کتاب خوانی مهمترین شاخصه توسعه یافتگی است و هر ملتی که وقت بیشتری برای مطالعه میگذارد مسیر توسعه و پیشرفت را آسانتر طی می کند و هر ملتی به هر دلیلی خواه ضعف برنامه ریزی و آموزش و یاعلل دیگر از کتاب فاصله داشته باشد به همان میزان هم از توسعه و پیشرفت فاصله دارد و این یک اصل محتوم در سنجش ترقی و توسعه ملتها محسوب می شود - فلچر،. - 2004در جانب دیگر هیچ ملتی هم تاکنون بدون توسعه فرهنگی و ارتقا سطح دانش و معلومات عمومی به توسعه صنعتی کشاورزی پزشکی علمی و پژوهشی نرسیده زیرا انسانها با استفاده از کتاب به دستاوردهای سایر ملل پی بردند و همین اطلاعات آنها را در ترقی و پیشرفت اقتصادی یاری رسانده است بنابراین باید کتاب و کتاب خوانی را یکی از ابزارهای ضروری برای ادامه حیات یک ملت به شمار آورد - کالاهان، - 2001
حالا که ضرورت کتاب خوانی مشخص گردید آموزش روشها و راهبردهای مناسب برای مطالعه باید در برنامه های درسی گنجانده شود و چگونگی استفاده صحیح از فرایندهای یادگیری به زبان کودکان و نوجوانان و در سنین و مقاطع تحصیلی مختلف به آنها آموزش داده شود - فرال،. - 2009بدون شک اگر دانش آموزان به این سو سوق داده و تشویق شوند که بخشی از شکستهای تحصیلی خود را به عدم استفاده از روشهای درست مطالعه و یادگیری و نه عامل دیگری چون شانس کم استعدادی و دشواری تکلیف نسبت دهند در عین حال روشهای درست به آنها ارائه میشود و آنها می توانند با تلاش پشتکار و مسئولیت پذیری در قبال شکستها موفقیت تحصیلی کسب کنند - فرال،. - 2009
شناخت : اصطلاح شناخت به فرایندهای درونی ذهنی یا راههایی که در آنها اطلاعات پردازش می شوند یعنی راههایی که ما به وسیله آنها اطلاعات را مورد توجه قرار می دهیم آنها را تشخیص داده و به رمز در می آوریم و در حافظه ذخیره می سازیم و هر وقت که نیاز داشته باشیم آنها را از حافظه فرا میخوانیم و مورد استفاده قرار می دهیم گفته میشود - فرال،. - 2010 به طور خلاصه شناخته یعنی دانستن و کسب شناخت درباره جهان هستی یعنی دانستن و آگاهی از جهان هستی .
فراشناخت :
اصطلاح فراشناخت به دانش ما درباره فرایندهای شناختی خودمان و چگونگی استفاده بهینه از آنها برای رسیدن به هدفهای یادگیری گفته می شود. به سخن دیگر فراشناخت دانش یا آگاهی فرد از نظام شناختی خود او یا دانستن درباره دانستن است .دانش فراشناختی ما را یاری می دهد تا به هنگام یادگیری و دانستن امور پیشرفت خود را ارزیابی کنیم. همچنین این دانش به ما کمک می کند تا نتایج تلاشهایمان را بررسی نماییم و میزان تسلط خود را بر مطالبی که خوانده ایم بسنجیم دانش فراشناختی راههای مختلف سازمان دادن مطالب به منظور سهولت بخشیدن به یادگیری و یادآوری را در اختیار ما میگذارد. از آنجا که شناخت را به دانستن و یادگیری معنی کردیم پس می توان فراشناخت را به دانستن درباره نحوه یادگیری و تفکر خود معنی کنیم به همین سبب یکی از تعابیر بسیار نزدیک به فراشناخت یادگرفتن یادگیری است - دادستان،. - 1384
راهبردهای شناختی :
به هرگونه رفتار اندیشه یا عمل گفته میشود که یادگیرند در ضمن یادگیری مورد استفاده قرار می دهد و هدف آن کمک به فراگیری سازماندهی و ذخیره سازی دانش ها مهارتها و سهولت بهره برداری از آنها در آینده است. به طور کلی راهبردهای شناختی به ما کمک می کنند تا اطلاعات تازه را برای ترکیب با اطلاعات قبلی آموخته شده و ذخیره سازی آنها را در حافظه ی درازمدت آماده کنیم - امیری مجد،. - 1386 می توان گفت راهبردهای شناختی ابزارهای یادگیری می باشند که عبارتند از :
الف - تکرار یا مرور :
ساده ترین نوع تکرار یا مرور ذهنی با هدف نگهداری مطلبی در حافظه موقتی یا حافظه کوتاه مدت تا زمان استفاده از آن انجام می شود. مثلا وقتی که ما شماره تلفنی را از روی دفتر تلفن نگاه می کنیم و گوشی تلفن را در فاصله ای دور از خودمان می بینیم تا زمان رسیدن به گوشی و گرفتن شماره آن را با صدای بلند و آهسته در نزد خود تکرار می کنیم تا از فراموش شدنش جلوگیری نماییم از این راهبرد سود می بریم . همچنین این راهبرد ما را در کوشش برای انتقال اطلاعات به حافظه دراز مدت کمک می کند.راهبردهای تکرار یا مرور : بخش به بخش حفظ کردن تمرین پراکنده یا مطالعه با فاصله از جمله راهبردهای تکرار موضوعات ساده و پایه - غیر معنی دار - و انتخاب نکات مهم و کلیدی خط کشیدن در زیر مطالب مهم علامت گذاری و حاشیه نویسی برجسته سازی قسمتهای یک کتاب درسی و رونویسی یا کپی کردن مطالب برخی از راهبردهای تکرار برای یادگیری موضوعهای پیچیده و معنی دار می باشند.
ب - بسط یا گسترش معنایی :
اگر چه راهبردهای تکرار و مرور یادگیرندگان را در انتخاب و کسب اطلاعات و دانشهای مورد نیاز کمک می کنند اما اینها به تنهایی برای یادگیری مطالب ویژه موضوعات معنی دار کافی نیستند بنابراین یادگیرندگان به راهبردهای دیگری بجز تکرار و مرور نیاز دارند تا آنها را در ربط دادن اطلاعات تازه به اطلاعات قبلا آموخته شده یاری دهند. راهبرد بسط یا گسترش معنایی همین هدفها را تامین می کند.راهبردهای بسط یا گسترش : استفاده از واسطه ها تصویر سازی ذهنی روش مکانها کلمه کلید و سر واژه ها مختص گسترش مطالب ساده و پایه و یادداشت برداری و قیاس گری نیز از جمله راهبردهای گسترش ویژه مطالب پیچیده می باشند - امیری مجد،. - 1386
ج - سازماندهی :
یادگیرنده در استفاده از راهبرد سازماندهی برای معنی دار ساختن یادگیری به مطالبی که قصد یادگیری آنها را دارد نوعی چارچوب سازمانی تحمیل می کند. ساده ترین شکل سازماندهی این است که اطلاعات را در دسته هایی قرار دهیم تا آنها را آسانتر یاد بگیریم و راحتتر به یاد آوریم. وقتی که ماده های متعدد یادگیری را دسته بندی می کنیم از بار حافظه فعال خود می کاهیم و قدرت تمرکزمان را بیشتر می کنیم. برای یادگیری موضوعهای پیچیده تر باید از راهبردهایی استفاده شود که علاوه بر گسترش دادن به حافظه فعال یا کوتاه مدت به یادگیرنده کمک کنند تا اطلاعات جدید را معنی دار سازد و به طریقی آنها را به حافظه دراز مدت بسپارد که برای مصارف آتی در دسترس و به راحتی قابل بازیابی باشند. از جمله راهبردهای سازماندهی برای تکالیف پیچیده یادگیری تهیه سرفصل های یک کتاب درسی و تبدیل متن به طرح یا نقشه را می توان عنوان کرد - زارع و همکاران،. - 1391
راهبردهای فراشناختی : تدبیرهایی هستند که برای نظارت بر راهبردهای شناختی و هدایت آنها بکار می روند و آنها را به سه دسته تقسیم نموده اند :
- 1 برنامه ریزی :
شامل تعیین هدف برای یادگیری و مطالعه پیش بینی زمان لازم برای مطالعه تعیین سرعت مناسب مطالعه تحلیل چگونگی برخورد با موضوع یادگیری و انتخاب راهبردهای یادگیری مفید است - سیف،. - 1387
- 2 کنترل و نظارت :
منظور ارزشیابی یادگیرنده از کار خود برای آگاهی یافتن از چگونگی پیشرفت خود و زیر نظر گرفتن و هدایت آن است . از جمله می توان نظارت بر توجه در هنگام خواندن یک متن از خود سئوال پرسیدن به هنگام مطالعه و کنترل زمان و سرعت مطالعه را نام برد. این راهبردها به یادگیرنده کمک میکند تا هر وقت به مشکلی برمی خورد به سرعت آن را تشخیص داده در رفع آن بکوشد. پیش بینی نمونه سئوالهایی که در امتحان یک درس ممکن است بیایند از دیگر راهبردهای کنترل و نظارت می باشند. این مهارت هم به یادگیری بهتر و هم به جلب توجه بیشتر یادگیرنده کمک میکند - سیف،. - 1387
- 3نظم دهی :
راهبردهای نظم دهی انعطاف پذیری در رفتار یادگیرنده را موجب میشوند و به او کمک میکنند تا هر زمان که برایش ضرورت داشته باشد روش و سبک یادگیری خود را تغییر دهد. راهبردهای نظم دهی با راهبردهای کنترل و نظارت به طور هماهنگ عمل می کنند. یعنی وقتی که یادگیرنده از راه کنترل و نظارت متوجه میشود که در یادگیری موفقیت لازم را به دست نمی آورد و این مشکل ناشی از سرعت کم یا زیاد مطالعه یا راهبرد غیر موثر یادگیری است بلافاصله سرعت خود را تعدیل می کند یا راهبرد موثرتری را برمی گزیند. بنابراین یادگیرنده
