بخشی از مقاله
چکیده
حسابداری در دنیای پیشرفته اقتصادی امروز حرفه ای است حیاتی، زیرا سامانه اقتصادی جاری بدون آن نمی تواند، وجود داشته باشد. جامعه انتظارات فراوانی از اهل این حرفه دارد و مردم باید به کیفیت خدمات پیچیده ارائه شده توسط حرفه حسابداری اعتماد داشته باشند.
از این رو اطلاعات ارائه شده توسط حسابداران باید به طور قابل توجهی کارآمد، قابل اتکا، واقعی و بی غرضانه باشد، پس حسابداران نه تنها باید واجد شرایط و صلاحیت حرفه ای باشند، بلکه باید از درجه بالایی از صداقت و درستکاری حرفهای نیز برخوردار و آبرو و حیثیت حرفه ای از مهم ترین داراییهای آنها باشد. در نتیجه اخلاق حسابداری برای حسابداران حرفه ای و افرادی که به خدمات حسابداری تکیه دارند اهمیت زیادی دارد. با وجود این به نظر می رسد در ایران، از لحاظ نظری، به این مهم پرداخته نشده است.
در این پژوهش، به روش کتابخانه ای و با بررسی پایگاه های الکترونیکی، آیین رفتار حرفه ای حسابداران بررسی شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که اخلاق، ریشه در سرشت انسان - عقل و احساس - دارد و آینده حرفه حسابداری به رهبری اخلاقی توسط حسابداران حرفه ای و رهبران این حرفه بستگی دارد. لازم است تا آنها با تبیین اهمیت معیارهای اخلاقی والا و آموزش ضرورت درستکاری فردی، حسابداران فعلی و آتی را به سوی شرافتمندی سوق دهند. بدیهی است با انجام این کار این اطمینان محقق خواهد شد که در آتیه حرفه حسابداری بتواند به نقش تاریخی خود در رشد عادلانه اقتصادی و موفقیت و رفاه ملتها ادامه دهد.
مقدمه
نیاز به اخلاقیات از ابتدای آفرینش در ذات تمامی انسان ها وجود داشته است. ادیان آسمانی نیز هر کدام در پی رشد و گسترش اخلاقیات بوده اند چنانچه پیامبر اکرم - ص - می فرمایند: »من برای به کمال رساندن کرامات اخلاقی برانگیخته شده ام
ارزشهای اخلاقی برای پیشرفت هر ملتی ضروری هستند. ارزشهای اخلاقی برای عملکرد حرفه و جامعه بسیار مهم هستند. حرفه و جامعه به تصمیمات اخلاقی شخصی افراد که مبنایی برای مسئولیت عملیات تجاری و یک نظم اجتماعی است وابسته است. واژه اخلاق جمع خلق است که در لغت به معنای »سرشت و سجیه« آمده است. اعم از سجایای نیکو و پسندیده و یا سجایای زشت و ناپسند .
تداوم حیات هر حرفه و اشتغال اعضای آن منوط به نوع خدماتی است که ارائه می کند و اعتبار و اعتمادی است که درنتیجه ارائه این خدمات به دست می آورد؛ و این اعتبار و اعتماد، سرمایه اصلی هر حرفه است که حفظ آن از اهمیتی والا برخوردار است. این امر ایجاب می کند که وظیفه و هدف اصلی هر حرفه و اعضای آن خدمت به جامعه باشد و منافع شخصی تنها در چارچوب ارائه این خدمات تفسیر و دنبال شود
حسابداران همانند شاغلان سایر حرف، مسئولیت های اخلاقی خاصی دارند و باید علاوه بر تبحر کاری، اصول اخلاقی لازم در شغل خود را نیز رعایت نمایند. اخلاق مشاغل و حرفه ها از دیرباز مورد توجه بوده است و آثار بسیاری در بیان بایدها و نبایدهای اخلاقی مربوط به پزشکان، بازرگانان، طالبان علم، ارباب صناعت و مناصب کشوری و لشکری به خصوص از سدههای چهار هجری به بعد نوشته است. سوگندنامه بقراط برای پزشکان و یا سوگندنامه جامعه حسابداران رسمی و غیره، همگی موید حساسیت های موجود بر رعایت موازین اخلاق حرفه ای است
اخلاق و رفتار حرفه ای برای حرفه حسابداری بسیار مهم است. بدون پذیرش و جلب اعتماد استفاده کنندگان ارائه خدمات از سوی حسابداران بیهوده است. اعتماد به خدمات، تابع اعتماد به ارائه کننده و آن نیز تابع درستکاری و پایبندی به اصول اخلاقی است. با توجه به نقش حیاتی حسابداری در پیشرفت اقتصادی و اجتماعی جامعه و نیز اهمیت درستی اطلاعات برای سرمایه گذاران و اعتبار دهندگان، اخلاق در حرفه حسابداری، عنصری محوری به شمار می آید .
اصولاخلاقی حسابداری که تقریباً در همه انجمن های حسابداری مشترک است و موجب تأمین اهداف این حرفه می شود به شرح زیر است
درستکاری: حسابدار حرفه ای در انجام خدمات حرفه ای خود باید درستکار باشد.
صلاحیت و مراقبت حرفه ای: حسابدار حرفه ای باید خدمات حرفه ای را با دقت، شایستگی و پشتکار انجام دهد. وی همواره موظف است میزان دانش و مهارت حرفه ای خود را در سطحی نگاه دارد که بتوان اطمینان حاصل کرد، خدمات وی به گونهای قابل قبول و مبتنی بر آخرین تحولات در حرفه و قوانین ومقررات ارائه می شود.
رازداری: حسابدار حرفه ای باید به محرمانه بودن اطلاعاتی که درجریان ارائه خدمات حرفه ای خود به دست می آورد توجه کند و نباید چنین اطلاعاتی را بدون مجوز صریح صاح بکار یا کارفرما، استفاده و یا افشا کند؛ مگر آنکه از نظر قانونی یا حرفه ای حق و یا مسئولیت افشای آنرا داشته باشد.
استقلال : هنگامی که حسابداران حرفه ای مستقل مسئولیت انجام کاری را به عهده می گیرند که مستلزم گزارشگری حرفه ای است باید فاقد هرگونه نفع و علاق های، صرف نظر از آثار واقعی آن، باشند که ممکن است بر درستکاری،
بی طرفی و استقلال ایشان تأثیرگذارد یا به نظر رسد که تأثیر می گذارد.
- حسابداران حرفه ای مستقل مورد نظربه اشخاص زیر محدود می شود:
الف- اشخاص حقیقی یا مؤسسات انجام دهنده خدمات حرفه ای. ب - شرکا یا مالکین مؤسسه حرفه ای.
پ - کلیه مدیران و کارکنان حرفه ای درگیر در انجام هرکاری که مستلزم گزارشگری حرفه ای نسبت به همان کاراست.
تضاد منافع: حسابداران حرفه ای اغلب در فرایند ارائه خدمات حرفه ای خود با موضوع تضاد منافع روبرو می شوند. این گونه موارد تضاد منافع ممکن است به شکلهای بسیارمتفاوت، از موارد نسبتاً ساده تا مسائل پیچیده ای چون تقلب و اعمال غیرقانونی بروز کند. هرچند ارائه فهرستی جامع از کلیه مواردی که ممکن است در آنها تضاد منافع پیش آید مقدور نیست، اما حسابداران حرفه ای باید همواره نسبت به شرایطی که منجر به بروز تضاد منافع می شود، هشیار باشند.
امروزه رفتار حرفه ای در تمامی فعالیت هایی که با منافع عمومی سروکار دارند، موضوعیت یافته است و اطمینان یافتن استفاده کنندگان از صورت های مالی و قابلیت اتکا به آن به شدت تابع این باور عمومی است که حسابداران و حسابرسان به آیین رفتار حرفه ای-که در اختیار عموم قرار گرفته است - پایبندند و ضمانت اجرایی لازم در مورد تخطی از آیین رفتار حرفه ای پیش بینی شده است.
ادبیات تحقیق:
درپژوهشی با عنوان« آیا جنسیت، سطح تحصیلات، تعصب مذهبی و تجربه کاری می تواند تصمیم گیری اخلاقی حسابداران امریکایی را تحت الشعاع قرار دهد»؟ محققین به بررسی تأثیر این عوامل بر فرایند تصمیم گیری اخلاقی افراد پرداخته اند نتایج حاکی از این بود که تمامی این چهار عامل - جنسیت، سطح تحصیلات، تعصب مذهبی و تجربه کاری - موجب بروز تفاوت هایی در معیارهای اخلاقی افراد می شوند.
محققین در پژوهشی باعنوان « تأثیر تحصیلات کسب و کار بر صلاحیت قضاوت اخلاقی: یک بررسی تجربی»به این نتیجه رسیدند که: تفاوت معناداری بین دانشجویان در ارزیابی آنها از فرهنگ اخلاقی مؤسسه وجود نداشت رتبه بندی دانشکدهها براساس توان آیین رفتار حرفه ای حاکم بر آنجا بود. برخلاف انتظار، دانشجویانی که شاهد رفتار غیر اخلاقی در مؤسسهشان بودند، نسبت به بقیه، استدلال اخلاقی بالاتری داشتند.
علاوه براین، در ارتباط با صلاحیت اخلاقی، تفاوت معناداری مشاهده نشد. همچنین یافتهها حاکی از این است که فشار دیگران، با سطح پایین تر صلاحیت اخلاقی ارتباط می یابد.
همچنین مباحثات اخلاقی استاد و دانشجویان در دورههای درسی کسب وکار، منجر به صلاحیت اخلاقی بالاتر می شود. درارتباط با استدلال اخلاقی، تفاوت معناداری مشاهده نشد.
در سال 1996 تحقیقی بیان داشته است که هرچند انتظار می رود حسابداران اخلاق حرفه ای را در حد بالایی رعایت کنند، با این حال مشاهدات تجربی او نشان داده است که آنها اخلاق را در حد متوسط رعایت می کنند. وی فاصله میان انتظار و واقعیت را معلول ناکافی بودن آموزش می داند.
همچنین در سال 2003 محققی آیین رفتار حرفه ای را ابزاری سنتی برای اطمینان دادن به مردم و مشتریان درباره مسئولیت پذیری و رفتار اخلاقی و در نتیجه حفظ آبروی حرفه می داند. وی استدلال می کند که آیین رفتار حرفه ای حسابداران از تأکید بر مسئولیت پذیری اخلاقی برای حفظ منافع عمومی به سمت تأکید بر مشخصات فنی یک محصول یا خدمت حرکت کرده است. با ولایوتام جایگزینی »دیدگاه درست و منصفانه« با »رعایت معیارهای حسابداری« را عامل اصلی این تغییر در آیین رفتار حرفه ای می داند.
روش گردآوری دادهها:
روش های گردآوری اطلاعات در این تحقیق از روش تحقیق کتابخانهای با بررسی پایگاههای الکترونیکی آیین رفتار حرفه ای حسابداران بررسی شده است. در روش کتابخانهای از طریق مطالعات کتابخانهای، ادبیات موضوع و پیشینه تحقیق، چارچوبی مناسب برای موضوع فراهم شد.
بحث ویافته ها
مؤسسات حسابداری و سایر شرکتهایی که حسابداران را استخدام می نمایند برای استخدام کارکنان حسابداری باید از صلاحیت اخلاقی و مسئولیت پذیری حرفهای آنها مطمئن گردند. همچنین برای حفظ مسئولیت پذیری حرفهای توسط حسابداران، مؤسسات حسابداری بزرگ باید یک حسابدار ارشد را به عنوان متخصص مسائل مربوط به مسئولیت پذیری حرفه ای، منصوب نمایند تا پاسخگوی مشکلات بوده و حسابداران را در قضاوتهای اخلاقی در حین کار راهنمایی نماید
حسابداران نیز باید در جهت تحصیل مهارت های قضاوت اخلاقی، تعهد شخصی داشته باشند. مؤسسات حسابداری باید قبل از قبول مشتری برای انجام خدمات حسابداری برای او، محیط اخلاقی وی را ارزیابی نمایند. لازم است این مؤسسات تعهد مشتری های فعلی و بالقوه خود را نسبت به انجام عملیات اخلاقی بسنجند.
برای این کار میتوانند نسبت به اینکه آیا شکایتی علیه مشتریان آنها صورت گرفته است یا خیر، اطلاع کسب نمایند . در ضمن صلاحیت حسابدارانی که به عنوان مدیران مالی یا مدیران اجرایی این مشتریان کار می کنند نیز باید بررسی گردد.
در نهایت برای برخورد صحیح با مسائل اخلاقی و انجام مسئولیت پذیری حرفه ای، مؤسسات حسابداری برگهای را در ارتباط با کاری که از مشتری پذیرفته اند تهیه نموده که در آن هرگونه مقوله اخلاقی برجسته را که ممکن است در حین کار با آن روبه رو شوند درج می نمایند. برخی از شرکتها، برگه پذیرش مشتری که در آن درستکاری مدیریت را نیز مورد توجه قرار میدهد، تهیه می کنند.
و همچنین در دانشگاه ها و موسسات آموزشی برخی دانشجویان به اهمیت واحدهای اضافه شده و موضوع مسئولیت عمومی پی نبرده اند. در واقع بعد از ورود به دانشگاه، دانشجویان حسابداری و مدیریت آرمانگرایی خود را از دست میدهند. تحقیقی که در سال 2003 توسط مؤسسه آس پن با عنوان ”ابتکار در نوآوری اجتماعی از طریق تجارت “ انجام شد، نشان می دهد که وقتی، کارشناسی ارشد مدیریت تجاری، وارد یک MBA دانشجویان برنامه میشوند فکرشان از تمرکز روی مشتری و کیفیت محصول به سمت منافع سهامدار تغییر پیدا می کند.
فارغ التحصیلان رشتههای کارشناسی ارشد مدیریت و حسابداری فکر نمی کنند که می توانند بر ارزشها و فضایل شرکتها تأثیر بگذارند. آنها میدانند که با تضادهای اخلاقی در کار روبه رو خواهند شد ولی بر این باورند که بهتراست به جای تلاش در انجام تغییرات در سازمان، این تضادها را به حال خود رها کنند.
گروه و کارکنان دانشکدههای حسابداری نیز در این امر بی تقصیر نبوده و در همه سطوح فاقد ارتباط با دنیای واقعی بوده و درک خوبی نسبت به محیط جهانی و فناوری ندارند. این گروه، از تلاش برای تغییرات ساختاری خودداری می ورزند. بخشی به دلیل عدم تمرک ز بر اصول و قواعد و بخشی هم به سبب عدم درک نیاز به تغییر و تحول.
اگر دانشکدههای حسابداری و مدیریت به سؤالات اساسی درباره معنی و نتایج سود اقتصادی و تعادل بین اموال و رفاه توجه بیشتری ننمایند، در برابر خطر تربیت رهبرانی قرار داریم که قادر نیستند درباره آنچه که در صدد انجام آنند به تفکر بپردازند و به راحتی، بدون تلاش برای تغییر آمور نادرست و خطا در تجارت و بازرگانی، دلسرد می شوند
یکی از مشکلات اساسی در این زمینه این است که برخی آموزه ها در دانشگاهها، دانشجویان را متقاعد می نماید که فقط یک سامانه خاص فکری درباره تجارت صحیح است و آن القای جهان بینی سرمایه داری بی رحمانه است. آنها یاد می گیرند که همه شرکت هایی که قادر به رقابت نیستند باید از بین بروند و محیط زیست، افراد، اتحادیهها و نتایج اجتماعی هیچ کدام ارزشی ندارند
نتیجه گیری
اخلاق، ریشه در سرشت انسان - عقل و احساس - دارد. معنویت انسان، واقعیتی فطری و لاینتاهی و رعایت اخلاق، یکی از مظاهر این معنویت و مبنای اولیه زندگی اجتماعی است.
در حرفه حسابداری اخلاق حرفه ای شاخص اندازه گیری رفتار مناسب و ابزاری جهت تعیین روابط درست و نادرست است. واقعیت این است که در دنیای امروز، بدون اخلاق نمی توان به دیگران اعتماد کرد و با آنها زیست. همچنین نمی توان برخورد مناسبی با محیط زیست و کل هستی داشت. پس آینده حرفه حسابداری به رهبری اخلاقی توسط حسابداران حرفه ای و رهبران این حرفه بستگی دارد.
این رهبران باید کاروان و دانشجویان را به کمالات انسانی دعوت نمایند. لازم است تا آنها با تبیین اهمیت معیارهای اخلاقی والا و آموزش ضرورت درستکاری فردی، حسابداران فعلی و آتی را به سوی شرافتمندی سوق دهند. بدیهی است با انجام این کار این اطمینان محقق خواهد شد که در آینده، حرفه حسابداری میتواند به نقش تاریخی خود در رشد عادلانه اقتصادی و موفقیت و رفاه ملتها ادامه دهد.
اینک وقت آن رسیده که این نظام لجام گسیخته سرمایه داری را به سبب زیر پا گذاشتن بسیاری از امور از جمله اخلاقیات تقبیح نموده و با جادادن مفهوم مسئولیت عمومی و اخلاق در متن تحصیلات حسابداری و بازرگانی، انواع مهارتهای مورد نیاز جامعه را به رهبران آتی تجارت بیاموزیم.
