بخشی از مقاله
چکیده:
بر اساس مطالعات انجام شده، ادراک و نگرش معلمان، به عنوان عاملی تأثیرگذار بر عملکرد آموزشی آنان، مورد توجه میباشد. لذا، درک معلم ریاضی، از ریاضیات و آموزش ریاضیات، یک ویژگی اساسی و بنیادی درکلاس درس، قلمداد میشود. ادراک معلمان روی باور آنها تأثیر میگذارد و باورها نوع رفتار در کلاس را مشخص میکنند.
نگرش به عنوان واکنش عاطفی و تمایل رفتاری معلم، تحت تأثیر عوامل محیطی، ادراک و باورهاست. این کتاب با هدف شناخت ادراک و نگرش دبیران ریاضی, نسبت به ریاضیات و آموزش آن؛ انجام شده است. تأثیر ادراک و نگرش، بر عملکرد آموزشی، استراتژیهای مورد استفاده در آموزش و انتظارات آموزشی معلمان؛ از دیگر اهداف این کتاب به شمار میرود.
مطالعه ازروش کیفی و سنت پژوهشی پدیدار نگاری انجام شده است. جامعهی مورد بررسی، دبیران زن منطقهی 15 شهر تهران، باحداقل 10 سال سابقهی تدریس، میباشند. دادههای مطالعه از روش مصاحبهی نیمه ساختار یافته جمعآوری شده؛ پس از پیادهسازی وکدگذاری، مقولهبندی و تحلیل شدند. مرحلهی جمعآوری داده در مصاحبه ی هفتم به اشباع رسید و دو مصاحبهی دیگر برای تایید نتایج به دست آمده، انجام شد.
برای اعتبارسنجی، روش های تحلیل موقعیت مصاحبه، ارزیابی با روش ارتباطی، دریافت نظر همکاران و بازتابپذیری مورد استفاده قرار گرفت. طبق نتایج به دست آمده، شرکتکنندگان، ریاضیات را علمی انتزاعی، منطقی، وجودی و کاربرد پذیردانسته، ویژگیها و پیامدهای ادراکی و کاربردی برایش قائل شدند. آموزش ریاضی از نظر شرکتکنندگان، آموزش تفکر و استدلال بوده، دانش موضوعی ریاضی را نیز در بر میگیرد.
در پاسخ به سؤالات فرعی پژوهش، شرکتکنندگان تأثیر ادراک شخصی بر روشهای آموزشی را در اکثر مواقع غیرممکن دانسته، عوامل محیطی را مورد نقد قرار دادند. بنا بر یافتهها، به وجود آمدن قدرت تفکر، تعقل، استدلال و حل مسئله از مهمترین انتظارات آموزشی شرکتکنندگان است؛ که به علت عوامل محیطی و انگیزشی، در اغلب مواقع حاصل نمیشود.
عوامل دخیل بر فرایند آموزش که مورد نقد شرکتکنندگان قرار داشت؛ با عنوان آسیبشناسی آموزش ریاضی در منطقهی 15 شهر تهران، در زمرهی یافتههای جانبی این مطالعه به حساب میآید.
مقدمه :
ریاضیات و آموزش آن، جزو چالش برانگیزترین موضوعات نظامهای آموزشی محسوب میشود. در اغلب نظامهای آموزشی دنیا این موضوع از جنبههای متفاوت مورد توجه محققان و صاحبنظران آموزش قرار گرفته است. این سؤالات که: واقعاً ریاضیات چیست؟ زمانی که ازآموزش ریاضیات سخن میگوییم در واقع چه چیزی را میخواهیم آموزش دهیم؟ به آموزش آن چگونه میاندیشیم و چه ابزاری برایش فراهم نمودهایم؟و...
برای تمام کسانی که به نوعی با موضوع ریاضیات در ارتباط هستند، اعم از دانشآموز، معلم، مؤلف، محقق و... مطرح میشود. عوامل متعددی بر فرایند یاددهی - یادگیری ریاضیات تأثیر میگذارد. ساختار آموزشی، مانند کتاب درسی، ساعات آموزش و روشهای ارزشیابی از یک سو و معلم و دانشآموز از سوی دیگر، یادگیری ریاضیات را تحت تأثیر قرار میدهند.
سرکار آرانی و مقدم - 1383 - معتقدند: هدفهای آموزش ریاضی در کشورهای مختلف جهان شباهتهایی دارند؛ ولی مقایسهی میزان موفقیت یکی نسبت به دیگری، پژوهشگران را به عوامل گوناگون واز آن جمله به فرهنگ آموزش و روشهای دخیل در فرآیند یاددهیB یادگیری در این کشور ها متوجه میسازد.
فرهنگ آموزش - مانند هر فرهنگ دیگری - در جنبههای مختلف زندگی، شامل عناصری است که در قالب سنتهای رایج مورد قبول واقع میشوند. برخی از این عناصر، از جمله کتابهای درسی و برنامههای آموزشی و درسی را کارشناسان خبره تهیه میکنند، برخی از جمله شکل و ساختار امورآموزشی، مانند ساعات تدریس و میزان آن و روشهای ارزشیابی به طور مشخص تعریف میشوند و برخی دیگر از باورها و انتظارهای دانشآموزان و معلمان درباره نقشها و هدفهایشان از فعالیت آموزشی و فرایند یاددهی- یادگیری سرچشمه میگیرد. - ... - معلمان و دانشآموزان با باورها، علایق و انگیزههای متفاوتی به کلاس درس میآیند. باورها وانگیزههای آنان بر فرآیند یاددهی- یادگیری تأثیر شگرفی دارد و فعالیتهای آموزش را در کلاس درس تا حد زیادی تحت تأثیر قرار میدهد
از میان همهی عوامل، آموزش دهندهی ریاضی - معلم - به عنوان یک عامل مهم مورد توجه قرار دارد. تحقیقات زیادی در مورد ویژگیهای مختلف معلمان ریاضی انجام شده است. برای ارتقای معلمان و در نتیجه، تغییر عملکرد آموزشی آنها، لزوم شناسایی عوامل مؤثر بر عملکرد معلم و رابطهی بین آنها ضروری است. نگرش و باورمعلمان ریاضی در مورد ریاضیات و آموزش آن، به عنوان یک عامل مؤثر در عملکرد و رفتار آموزشی، در کنار عامل دانش، از موضوعات مورد علاقه پژوهشگران است.
بیان مسأله:
"لذا، موضوع اصلی، یافتن بهترین روش برای تدریس ریاضیات نیست بلکه مطلب اصلی در این نکته است که واقعاً ریاضیات در مورد چیست؟
ریاضیات، هستهی اصلی بسیاری از مشاغل و زندگیهای موفق را تشکیل میدهد
گلافشانی به نقل از کمیته بررسی آموزش ریاضیات در مدارس - - 1983 میگوید: هرش - - 1986 نیز از ریاضیات به عنوان ایدهها یاد میکند.لذا نمیتوان آن را به عنوان علامتهایی ایجاد شده با استفاده از مداد و گچ و یا مثلثها و مجموعههای فیزیکی در نظر گرفت. تأکید دیدگاه او از ریاضیات در این مطلب نهفته است که آن چه سبب ایجاد ریاضیات میگردد شناخت نسبت به آن است
معلم، به عنوان حلقهی واسط بین موضوع آموزشی و یادگیرنده از نقش ویژهای در آموزش برخوردار است و ساماندهی آموزشی از طریق تغییر عملکرد آموزشی او محقق میشود. برای ارتقای پرورش معلمان، شناسایی عوامل مؤثر بر عملکرد و رابطهی آنان با هم ضروری است. از میان ویژگیهای مختلف،نگرش و ادراک معلمان نسبت به ماهیت ریاضیات و آموزش آن، به عنوان عوامل مؤثر بر تجربیات آموزشی آنان بسیار مورد توجه قرار گرفته است. وقتی از اعتقادات معلم صحبت میشود از انواع اصطلاحات و تعاریف استفاده میشود.
نگرش2 و ادراک 3 در ارتباط نزدیک با مفاهیمی همچون باور - پنداشت - 4، شناخت5، طرز فکر، دیدگاه6 ودرک7 میباشند.نگرش و ادراک دانشآموز و معلم در فرآیند یادگیری مؤثرند و این دو عامل - نگرش و ادراک - به طور مستقیم تحت تأثیرباورهای فرد قرار دارند
به طور کلی این موضوع که یک معلم چگونه میاندیشد و چه درکی از دانش دارد، صرفنظر از آنکه این اندیشه چه تأثیری بر روند کاراو خواهد داشت، مورد توجه بسیاری از محققان بوده است. در تحقیقات مختلفی که در مورد ویژگیهای آموزش دهنده انجام شده است تأثیر مستقیم ادراکات معلم از موضوعی که تدریس میکند بر نحوهی تدریس ویادگیری یادگیرنده دیده شده است.
"ریاضیات" به عنوان علمی که از دیدگاههای مختلف به آن نگریسته میشود دارای تعاریف و رویکردهای متفاوتی است. هر فرد با توجه به موقعیتی که نسبت به ریاضیات دارد تعریف و استنباطی از آن خواهد داشت. معلم، محقق، مهندس، دانشآموز،برنامهریز و مؤلف کتاب درسی و....هر کدام به شیوهای به این حوزه از علم مینگرند. از طرفی انجمنها و دانشمندان هر کدام به فراخور جایگاه خود تعریفی از ریاضیات ارائه دادهاند.
با وجود این، تحقیقات بر این نکته اذعان دارند که درک افراد از ریاضیات با توجه به مجموعهای از عوامل، متفاوت است.معلم ریاضی به عنوان فردی که در فرآیند آموزش این علم جایگاه مهمی دارد و یکی از ارکان اصلی نظام آموزشی است،دارای رویکرد و دیدگاه خاصی نسبت به ریاضیات و آموزش آن است. تعریف او از ریاضیات هر چه که باشد سازندهی نحوهی ارائه او در کلاس درس است.
بال - 1989 - 9،اوان10 و لاپان - 1994 - 11 معتقدند فرصتهایی که معلمان در کلاس خود ایجاد میکنند به دیدگاه آنان در مورد ریاضیات بستگی دارد - روسو و همکاران،.2005ص. - 9در یک نظام آموزشی، فهم این موضوع که"معلمان ریاضی در مورد ریاضی و آموزش آن چگونه میاندیشند" میتواند به اصلاح شیوههای آموزش ودر پی آن، پیشرفت تحصیلی کمک شایانی نماید. نان که، هرش - 1979،ص - 33 معتقد است: بدون مواجهه با مسائل مربوط به ماهیت حقیقی ریاضیات نمیتوان مناقشات موجود در رابطه با آموزش را حل و فصل نمود.
در نظام آموزشی ایران، اصلاحات از جنبههای مختلف مورد توجه قرار گرفته است. تغییرات کتب درسی و ساعات آموزشی از جمله روشهای به کار رفته در این مورد به حساب میآید.در مورد ریاضیات دبیرستانی نیز توجه زیادی به تغییرات کتب درسی لحاظ شده است. این تغییرات تلاش دارد دیدگاه دانشآموز و معلم را نسبت به ریاضیات متحول کند و عملکرد معلم را بهبود بخشد. در میان عوامل تأثیرگذار بر عملکرد، یکی از موضوعاتی که اهمیت مییابد این است که به راستی دبیران ریاضی در نظام آموزشی ایران، در مورد ریاضیات و به تبع آن آموزش ریاضی چگونه میاندیشند؟
