بخشی از مقاله
چکیده
دانش یکی از مهمترین دارایی های سازمان است که بدون آن امکان بهره گیری موثر از سایر دارایی های سازمان مانند تجهیزات،ساختمانها، سرمایه و نیروی اسانی میسر نمی شود .تمام پژوهش های مدیریت دانش ،سعی دارند چرخه 4 حلقه ای مدیریت دانش را ارتقا دهند. این پژوهش یکی از حلقه های مدیریت دانش یعنی تسهیم دانش را هدف قرار داده است. برای این منظور به بررسی تاثیر اعتماد بر تمایل کارکنان در به اشتراک گذاشتن دانش پرداخته شده است.
مقدمه
در اقتصاد امروز،دانش یکی از مهم ترین دارایی های سازمان محسوب می شود که بدون آن امکان بهره گیری موثر از سایر دارایی های سازمان میسر نمی شود، بنابراین سازمانها ی موفق برای ایجاد،ترویج و استفاده از دانش گروهی به پویایی و توانایی در بین گروهها و تیم های کاری خود نیاز دارند - . - 1اما از آنجا که تسهیم دانش شخصی است و آماده کردن افراد برای تسهیم دانش دشوار،افراد ممکن همیشه به تسهیم دانش در گروه و با دیگران برانگیخته نشوند و به دلایل مختلف از ارائه دانش و اطلاعات خود درباره ی مسائل و تصمیمات گروهی کوتاهی کنند لذا این امر باعث می شود
آنان احساس کنند سودی که از نتایج گروه به آنها تعلق می گیرد برابر با تمام آن چیزی که انجام داده اند نباشد . - 1 - در زمان معاصر، که بدگمانی و سوءظن بر روحیه ی بیشتر مدیران حاکم است، متأسفانه، تعداد کمی از سازمانها میتوانند به کیفیت مطلوب تیمی، همکاری و اعتماد در فرهنگهایشان ببالند.
مدیران برای ساختن و تقویت اعتماد بین دو یا چند بخش، باید بدانند که چگونه اعتماد افراد دیگر، گروه یا سازمان را تجربه و درک میکنند از آنجا که اعتماد یک موضوع بین رشتهای است و از رشتههایی مانند روانشناسی و جامعهشناسی نشأت گرفته است. اعتماد زمینه ساز است برای درک اینکه چگونه مشارکت مؤثر در درون سازمانها ایجاد می شود؛ یعنی اعتماد یک عنصر کلیدی است زیرا مشارکت را میآفریند.
و همانطور که مبرهن است، مشارکت در سازمانها همیشه با اهمیت بوده است و.صاحب نظران باور دارند که اعتماد میتواند منجر بههمکاری بین افراد، گروهها و سازمانها بشود. امروزه سازمانها در جستجوی راههای جدیدی برای ارتقای مشارکت بین افراد و گروهها و بهرهگیری از آثار آن هستند؛ از این گروه بیش از هر زمان، به اعتماد و چگونگی تقویت و واقعیسازی آن توجه دارند . - 2 - و در راستای اینکه بتوان قابلیت انتقال و تسهیم دانش را بهبود بخشید، یک اقدام راهبردی این است که اعتماد را در بین افراد ایجاد کرد و ارتقاء داد - . - 1 بنابراین هدف اصلی این پژوهش بررسی تاثیر اعتماد بعنوان عامل مهمی برای تسهیم گذاشتن دانش مورد توجه است.
پیشینه پژوهش تعاریف و مفاهیم دانش
یکی از شاخه های فرعی علم اقتصاد دانش است ، دانش،دانستنی است که در تجربیات ،مهارتها ،قابلیتها ،توانایی ها،استعدادها ،افکار،عقاید ،طرز کارها ،الهامات وتصورات افراد موجود است . - 3 - دانش یک ادراک و فهم است که از طریق تجربه و استدلال ،درک مستقیم و یادگیری حاصل می شود و در واقع مخلوط سیالی از تجربیات ،ارزش ها ،اطلاعات موجود و نگرش های کارشناسی نظام یافته که چارچوبی برای ارزشیابی و بهره گیری از تجربیات و اطلاعات جدید را به دست می دهد دانش را به خرد سازمانی تشبیه کرده است .
طبق این دیدگاه ،دانش سازمانی نه به سازمان بلکه به افرادی از سازمان مربوط است که آن را تولید کرده اند .دانش افراد محصول تعاملات اجتماعی آنهاست و ریشه در شرایط اجتماعی وفرهنگی آنها دارد .تاکید بر ماهیت وظایف ،سطح آموزش فردی ، انگیزه و میل مدیریت به دست کشیدن از وظایف قدیمی خود و محول نمودن آنها به کارمندان رده پایین تر تمرکز دارند - - 5،مزیت های ناشی از توجه به دانش پایدارند و ارزش سرمایه دانش همراه با استفاده ای که از آن می شود،افزایش می یابد . تفکر باعث پیدایش تفکری جدید تر شده و "تسهیم دانش" در حالیکه مالک آن دانش خود را از دست می دهد دریافت کننده دانش را نیز غنی می سازد .
داونپورت و پروساک - 1998 - 2 معتقدند که دانش ترکیبی نرم و سیال از تجارب، ارزش ها،اطلاعات و شهود خبرگان در یک زمینه ی کاری خاص است.دانش افراد محصول تعاملات اجتماعی آنهاست و ریشه در شرایط اجتماعی وفرهنگی آنها دارد.تاکید بر ماهیت وظایف ،سطح آموزش فردی ،انگیزه ومیل مدیریت به دست کشیدن از وظایف قدیمی خود و محول کردن آنها به کارمندان رده پایین تر تمرکز دارند
دانش را می توان روشی برای تجزیه/درک اطلاعات /داده ها / اعتقاد به اصل علیت از حوادث /کنش ها و ارائه اصولی برای هدایت فعالیت - عمل - و تفکر بصورت معنی دار است،علاوه بر آن دانش می تواند از کاربرد،تحلیل و استفاده مفید از داده ها و یا اطلاعات درک گردد.به عبارت دیگر،دانش می تواند داده ها یا اطلاعاتی باشد که بر روی آن یک لایه تحلیل منطقی دیگر اضافه شده و سپس تفسیر می شود.بنابراین دانش ابزار مورد نیاز را برای تحلیل و درک داده و اطلاعات فراهم کرده و باعث رابطه علت و معلولی می شود
مدیریت دانش چیست؟
مدیریت دانش از طریق تفکرات پیتر دراکر در آمریکا و ارائه گزارش سالیانه شرکت اسکاندیا در سوئد و انتشار کتاب شرکت خلق کننده دانش در ژاپن در سال 1995 پایگاه تئوریک خود را مطرح نمود و متخصصان و صاحبنظران متعددی در تکامل و توسعه آن نقش داشتند.مدیریت دانش فرایندی چالش انگیز است ،زیرا شناخت ارزش واقعی آن دشوار بوده و بکارگیری مطلوب آن به نحوی که برای سازمان ایجاد مزیت رقابتی نماید،دشوار است .
علاوه بر آن مدیریت دانش مجموعه ای از رویه هایی است برای خلق و به اشتراک گذاری دانش در سازمان که دستیابی به ماموریت و اهداف سازمان را به حداکثر می رساند و رویکرد مناسبی است برای ایجاد یکپارچگی بین نیازهای جدید و راهبردی مناسب برای بهره برداری بهینه از دانش و امکان تعامل بین افراد را تسهیل می کند - . - 7در دسته بندی که از سوی صاحب نظران سازمان ارایه گردیده ،دهه ی 2000 را دهه ی مدیریت دانش لقب داده اند.مدیریت دانش علیرغم اینکه تاریخچه کوتاهی دارد ، ریشه در فلسفه،روان شناسی و نظریه های مدیریت و تجارت دارد،مال هوترا - 4 - 3مدیریت دانش را چنین تعریف می کند:
"مدیریت دانش نشانگر فرایندی سازمانی ست که در جستجوی ترکیبی هماهنگ از داده ها و اطلاعات در حال پردازش ،ظرفیت فناوری اطلاعات و ظرفیت خلاقیت و ابتکار بشر می باشد." مدیریت دانش ،مسایل مختلفی را در ذهن انسان بوجود می آورد و نیازمند یک فرهنگ است که اعتقاد ارتقاء را در تفکر جمعی گسترش دهدو بطور خلاصه مدیریت دانش ، توانایی خرد جمعی در افزایش پاسخگویی و نوآوری است - - 6مدیریت دانش ،مسائل مختلفی را در ذهن انسان بوجود می آورد و نیازمند یک فرهنگ است که اعتقاد ارتقا را در تفکر جمعی گسترش دهد و بطور خلاصه مدیریت دانش،توانایی خرد جمعی در افزایش پاسخگویی و توآوری است
مزایای مدیریت دانش
مزایای عمده دست یافتنی مدیریت دانش به شرح زیر است:
- تسهیم و کسب توانمندی رقابت گسترده ارتقای کیفیت و مهارت تصمیم گیری و پرهیز از هرز زمان و انجام دوباره کاری ها ارتقای سطح پاسخگویی به مشتریان
- ترغیب کارکنان به تسهیم دانش و سطح بندی دستیابی به اطلاعات بالابردن میزان حمایت از کارکنانی که در تولید و تبادل دانش مشارکت دارند ارتقای اثربخشی افراد،عملکردها،محصولات و خدمات بهتر
- بهبود و وضعیت صرفه جویی و کارایی فرآیندها با کارآمدی بیشتر پیش می روند و نیاز به بازآفرینی راه های انجام کار،وظیفه ای مستمر خواهد بود تغییرو نوآوری سازمان .سازمان می تواند تغییرات و تحولات را
- شناسایی کند و بدان ها واکنش درست نشان دهد ،تغییرات و تحولات را بموقع ایجاد کند تداوم دانش سازمانی .در سازمانهایی که تعویض کارکنان بالاست
،مدیریت دانش ،سازو کارهای اثربخش است که می تواند دانش را از کارکنان باتجربه به کارکنان جدید منتقل کند تا تداوم کار حفظ شود
اصول مدیریت دانش
اصول مدیریت دانش ،فرایند توسعه مدیریت کردن بر دانش کلیه عملیات است و شناخت و بهره برداری از دارائی های دانش موجود و دانش کسب شده به ایجاد فرصت های جدید منجر می شود .این کار فرایند نظام مند پشتیبانی ،مشاهده ،استعمال و بهینه سازی اقتصادی دانش بنگاههای اقتصادی است .هدف این فرایند را می توان بالا بردن اثربخشی و گسترده کردن بازارهای دانش سازمان و بازده دارایی های دانشی آن دانست که پیوسته به تجدید حیات نیازمند است
تسهیم دانش
یکی از حوزه های کلیدی در فرایند مدیریت دانش،تسهیم - اشتراک گذاری - دانش است.دانش سازمانی با دانش فردی محصول تعامل افراد یا سازمان با یکدیگر است و سازمان برای روزآمدسازی و پالایش دانش خود نیاز به تعامل با محیط پیرامون خود دارد، بدین ترتیب اطلاعات جدیدی وارد سازمان می شود که لازم است برای آن فرایندی طراحی شود تا بتوان با استفاده از اطلاعات جدید، برنامه های جاری را نیز مورد ارزیابی مجدد قرار داد
تسهیم دانش را می توان شامل تسهیم دانش شامل مجموعه ای از عقاید و رفتارهایی دانست که منجر به گسترش یادگیری در میان افراد مختلف و یا در یک سازمان واحد می شود .در مفهوم تسهیم دانش ،رفتار کارکنان و آنچه در ذهن آنهاست مورد توجه قرار گرفته و بعنوان یک عامل تاثیرگذار در اجرای موفقیت آمیز مدیریت دانش محسوب میشود
.تسهیم دانش فرایند شناسایی،توزیع و بهره برداری از دانش موجود برای حل مطلوب تر مسائل نسبت به گذشته است .هدف از تسهیم دانش می توان خلق دانش جدید از طریق ترکیب های مختلف دانش موجود یا بهره برداری بهتر از آن باشد - .. - 9هاگل و همکاران - - 2003 بیان می کنند که به اشتراک گذاری دانش شامل یک مجموعه از ادراکات مشترک در ارتباط با ارائه ی دسترسی به اطلاعات مربوطه و همچنین ایجاد و استفاده از شبکه های دانش می باشد . این یک انتظار و توقع متقابل را نشان می دهد که فرستنده ی دانش فعالانه اطلاعات مفیدی را برای گیرنده دانش فراهم می کند،علاوه بر آن می توان گفت تسهیم دانش،شامل تعاملات میان فردی گسترده ای است که موجب می شود دانش و تجربه بطور موثر و شایسته ای توزیع و جذب گردد، در این فرایند پویا افراد با دشواری هایی روبرو می شوند اما در مقابل از ارزش های پایدار دانش بهره مند می شوند.
در ادبیات علمی تسهیم دانش به دو روش استفاده می شود. از نظر برخی نویسندگان تسهیم دانش اساسا بعنوان بخشی از بهره گیری در نظر گرفته می شود و سایرینآن را بعنوان بخشی از فاز اکتشاف به حساب می آورند ،بهره گیری به فرایندهایی اشاره دارد که از طریق آنها دانش موجود درموقعیت های مشابه اخذ، منتقل و جاری می شود. از طرفی دیگر،اکتشاف شامل فرایندهایی می شود که از طریق آنها دانش تسهیم شده ،ترکیب شده و دانش جدید ساخته می شود. کاربرد مدیریت دانش و تسهیم دانش بطور وسیعی بعنوان منابع مهم مزیت رقابتی پایدار شناخته شده است،امروزه قدرت و اشتیاق افراد برای تسهیم دانش امری حیاتی برای سازمانها به شمار می آید. تسهیم دانش فراتر از یک تسهیم اطلاعات ساده است بلکه به معنای تشویق تبادل اطلاعات و تجارب و افکار در میان افراد است و برای یک فرد رخ نمی دهد
تسهیم دانش به ترغیب کارکنان در انتقال آموخته هایشان به پایگاه دانش مشترک است،تنها به این طریق است که دانش فردی می تواند در سرتاسر سازمان آشکار و قابل دسترس باشد، تسهیم دانش می تواند بدون هر گونه برنامه سخت و سنگین پاداش درازای مشارکت یا تنبیه امتناع کنندگان اتفاق بیافتد
تمایل به تسهیم دانش
همچنان که موضوع مدیریت دانش گسترده و تکامل می یابد تمایل و علاقه انسان نیز به آن افزایش یافته و هم زمان سوالات اجتماعی و فرهنگی بطور چشم سوالات اجتماعی و فرهنگی بطور چشم گیری رشد پیدا کرده است.ادبیات پیشین - تلاشهای سازمانی در مدیریت دانش - نوعا بر این فرض استوار بود که افراد مایلند دانش خود را تسهیم نمایند و در نتیجه به عواملی که می تواند روی نگرش افراد در تسهیم دانش تاثیر بگذارند،توجهی نشده است ،همچنین بر روی مسائل تکتولوژیکی تاکید شده و از عوامل فرهنگی اجتماعی تقریبا غافل مانده اند،این ادبیات و ابتکارات مدیریت دانش نوعا بر اساس چند فرضیه اصلی استوار است :
افراد تمایل دارند که دانش خود را تسهیم کنند.
دانش تدوین شده و یا قابل تدوین است - دانش ضمنی می تواند به شکل صریح تبدیل شود - .
دانش می تواند از طریق سیستم های اطلاعاتی انتقال یابد و عمدتا بیشتر دانش سازمانی به جای اینکه ماهیت صریح و دریک فرم و شکل بدون تجسم باشند،شخصی ،ضمنی و دارای تجسم در افراد هستند، در نتیجه تسهیم چنین دانشی از طریق تعامل و ارتباط بین افراد صورت می پذیرد. با این حال تسهیم سازی و ارتباطات دانش نیازمند تمایل کسانی است که می خواهند در چنین فرایندهایی شرکت کنند و دانش ضمنی که کارکنان آن را در اختیار دارند،تنها زمانی ممکن است مورد استفاده قرار گیرد که کارکنان با این دانش تصمیم به شرکت در یک کار داوطلبانه را داشته باشند.
کارکنانی که تلاش می کنند تا این دانش را بطور کامل درک کنند می بایست با کارکنان مجرب در ارتباط بوده و با آنها تعامل داشته باشند تا جنبه هایی از دانش را که قابل تبدیل به دانش صریح نیست را درک نمایند.دانش یک دارایی اقتصادی باارزش است که در اختیار سازمان ها بوده و به آنها توانایی اداره آن را دارند. اگر چه دانشی را که کارکنان در اختیار دارند می توان متعلق به آنها و نه به سازمان تصویر کرد.این دانش اساسا در اختیار کارکنان است تا هر وقت ،هرکجا و هرطور بخواهند از آن استفاده نمایند.بنابراین از دیدگاه مدیریتی تمایل کارکنان برای استفاده از دانش برای رسیدن به اهداف سازمانی نباید تضمین شده تلقی شود
هیز و والشام4 نشان دادند که دغدغه های کارکنان روی وضوح آنچه که آنها می گویند و بدان عمل می کنند در تبادل نظر دانش الکترونیکی روی نگرش های آنها برای شرکت در تسهیم سازی دانش تاثیر می گذارد. علاوه بر آن طبق نظر استوری و بارنت 5امکان وجود تعارض در سازمانها عامل مهمی است که می تواند روی شیوه های نگرش کارکنان برای تسهیم دانش خود تاثیرگذار باشد
تعریف اعتماد
مفهوم اعتماد اولین بار از بدو تولد انسان بروز پیدا می کند .کرامر، در این ارتباط می گوید:اعتماد خصلت انسان است زیرا در ابتدای تولد از نظر فیزیکی نابالغ هستیم و بخاطر این نیاز ، بطور ذاتی درصدد برقراری روابط اجتماعی هستیم
همچنین می توان گفت یکی از برجسته ترین جلوه های زندگی انسانی و سازمانی،اعتماد می باشد که الگوهای رفتاری افراد و گروهها را شدیدا تحت تاثیر قرار می دهد و یک باور قوی مبنی بر اینکه می توان به یک نفر اتکا کرد - . - 13در منابع اسلامی از جمله نهج البلاغه در زمینه اعتماد نامه ها،خطبه ها،سفارش ها و احادیث فراوانی وجود دارد،حضرت علی - ع - در نامه ای به مالک اشتر اولین ویژگی فردی که می بایست جانشین مالک شود را مورد اعتماد بودن فرد را بیان می کنند علاوه بر آن اعتماد تابعی است از زمینه و تجارب گذشته ،درستکاری،اعتبار،خلوص و صداقت معتمدان و نیز ساختار
