بخشی از مقاله
چکیده
شهرها برآیند جریان های اجتماعی، فرهنگی، تاریخی، اقتصادی، سیاسی و کالبدی هستند که همگی در منظر شهر تجلی می یابند، و منظر شهر همچون یک متن و در زبان تجسد یافته کالبد از مفاهیم و ارزش های حاکم بر جامعه سخن میگوید. از این رو طراحی مناسب این فضاها باعث غنی شدن و تضمین کننده ی ارتقای سرمایه های اجتماعی جامعه می گردد.
آنچه امروزه قابل انکار نیست، ارتباط تنگاتنگ و مداوم علوم و فنون مختلف از جمله هنرهای تجسمی با شهرسازی می باشد.
بی شک ورود هنر و به ویژه - نشانه ها و المان های شهری - به عرصه فضاهای شهری، یکی از مناسب ترین راه حل ها، جهت زیباسازی فضاهایی برای تمرکز و تعامل شهروندان در شهرها می باشد. المان ترکیب شکل های هندسی و حجم ها، به همراه تداعی خاطره ای خوش، تاریخی پر افتخار یا ایجاد حس خوبی از نشاط و آرامش برای شهروندان است و در صورت طراحی صحیح، اصولی و جذاب، می توانند به یکی از نمادهای شهر تبدیل و به همین صورت موجب زیباسازی فضاهای شهری شوند.
وجود المان های شاخص علاوه بر زیبایی، کیفیت فضا را ارتقا می دهد و این کیفیت است که بر ذهن انسان نقش می بندد و بر حس مکان و خاطرات جمعی شهروندان تاثیر می گذارد. لذا طراحان شهری باید درفضاهای شهری، المان هایی را استفاده کنند که سبب انتقال هویت شهری دراذهان شود که به رضایتمندی شهروندان و بهبود کیفیت محیط شهری کمک می کند. این پژوهش در خصوص ارتباط هنرهای تجسمی با فضاهای شهر است و به تاثیر المان ها بر زیباسازی فضای عمومی شهری می پردازد. نتایج حاصل از این پژوهش راه ها و عنصر المان شهری که موجب زیباسازی فضای شهر می شود را نشان می دهد.
مقدمه
منظر شهر دانش شناخت مفاهیم شهر نزد شهروندانی است که در طول تاریخ در آن محیط زیسته اند و با کالبدهای طبیعی و مصنوع محیط ارتباطی معنایی پیدا کرده اند.
در گذشته منظر در شهر ها تابع اصول و منطقی بوده که پیرو آن حیاتش تداومی مبتنی بر زیبایی ، خوانایی، عملکرد و هویت داشته است و عاملی مهم جهت دریافت تمایزات اعتقادی، اندیشه ای و مکانی - زمانی جامعه زمان خویش بوده است.
قابلیت زندگی، هویت، اصالت و فرصت های شهری از خصوصیات مثبت محیط شهری است که باید در خدمت فرد، شهروند و واحدهای کوچک اجتماعی قرار گیرد. ساختار شهر بایستی به طور مستقیم از طریق نهادها و به طور نمادی از طریق فضاهای عمومی اش دعوت کننده و مشوق حیات عمومی باشد. فضای عمومی شهر برخلاف فضاهای محله ای باید به روی تمامی اعضای جامعه باز باشد. فضای عمومی شهر محل تعامل و معاشرت گروه های مختلف مردم می باشد. محلی است که مردمان متفاوت برخورد و معاشرت می نمایند. کسی نباید از این فضا طرد شود مگر آنکه توازن حیات ان را مورد تهدید قرار دهد.
هدف دیگر المان ها، ارتقای کیفیت و ایجاد سرزندگی فضاهای شهری و زیبایی و شادابی است. نصب نشانه های شاخص شهری وکمک گرفتن از ابزارهایی جهت زیباسازی آنها از عوامل مهم ایجاد محیط سالم و با نشاط برای زندگی شهروندان است.اولین نقشی که بر طراحی نماد شهری قائل می شویم، ارتباط بصری و درک معنایی مناسب بین طرح وانسان است سپس،وظیفه زیباسازی محیط شهری را برعهده می گیرند.
ازآنجایی که طراحان شهری نقش مهمی درایجاد ومکان یابی فضاها و نمادها دارند لذا درایجاد فضاهای شهری متناسب با محیط شهری نیازمند شناخت کافی از هویت شهری ورفتارشناسی انسان هستند.
رابطه میان انسان و نشانه نیز دو طرفه است، زیرا کنش و خواست انسانی معنی را به نشانه مرتبت می سازد و نشانه را به یک عنصر تجزیه شده تبدیل می نماید؛ و به همین ترتیب نشانه می تواند بر انسان تاثیر متقابل بگذارد. چرا که به واسطه معنایش به ارزش ها و مفاهیم انسان خط می دهد، به همین خاطر هویت نشانه معطوف به هویت شخصی است. هویت نشانه در اثر تجربه مستقیم محیط فیزیکی رشد می یابد. بنابراین بازتابی از وجوه اجتماعی و فرهنگی نشانه شهری است
بدون تردید جایگاه سمبل ها و نشانه های شهری در فضای شهری از اهمیت خاص و ویژه ای برخوردار است . چرا که بسیار ی از مسئله فرهنگی و آداب و رسوم و سنت های مردم از این گونه علائم سر چشمه می گیرند. نشانه هایی که بیانگر خاطرات، مبارزات دلاوری های یک ملت است و تبلور عینی آن در یک سمبل و نماد شهری شکل گرفته است.
فضاهای باز شهری، مبلمان شهری حضور و استفاده ساکنین دارای یک رابطه مستقیم و وابسته به هم می باشند.آثار هنری در سطح شهر، نوعی هویت هنری و خاطره جمعی برای شهر به ارمغان می آورند و علاوه بر ارتقای ارزش هنری شهر، به افزایش کیفیت فضای شهری و تحول معماری پیرامونی و سازماندهی شهرسازی در محلات شهری کمک می نمایند
اما سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که چکونه نمادها و المان ها در یک فضای شهری هویت ساز می باشند؟ و عواملی که باید رعایت شود تا یک المان موجب زیباسازی فضای شهر شود کدام اند؟
روش تحقیق
همانطور که از عنوان این مقاله مشخص است، تحقیق در جهت دستیابی به آگاهی از عوامل تاثیر گذار المان ها در ارتباط با هویت و زیباسازی شهری می باشد، که به دنبال دلایل و استفاده اصولی و صحیح از این راهکارها می باشد. با توجه به موضوع تحقیق، حوزه مطالعاتی و مسائل مربوطه آن، اطلاعات مورد نیاز بیشتر از منابع کتابخانه ای مدون و معتبر اخذ شده است، که به بررسی تک تک اجزا پرداخته و در انتها مورد هایی جهت استفاده در طراحی پیشنهاد می شود و به نقش و تاثیر گذاری آن ها در محیط های شهری می پردازیم.
تعاریف و مفاهیم
- 1 نشانه انسان در میان تمامی موجودات گونه ای است که به شدت میل به معناسازی دارد و معنا را از طریق تولید و تفسیر نشانه ها به وجود می آورد. نشانه ها معمول معنی دار نیست و فقط به شکل کلمات، تصاویر، اصوات، بوها، طعم ها، حرکات و اشیاء ظاهر می شوند. اما این موارد تنها زمانی به نشانه تبدیل می شوند که معنایی به آنها منصوب شود. هیچ چیز نشانه نیست مگر این که به عنوان ارجاع دهنده، یا اشاره گر به چیزی غیر از خودش تلقی شود. در این صورت می تواند نشانه باشد. درک نشانه ها به طور کامل ناخودآگاه از طریق ارتباط دادن آن ها با نظام های آشنایی از هنجارها و قراردادهای اجتماعی تحقق می یابد. این استفاده معنادار از نشانه ها است که در کانون اهمیت نشانه شناسی قرار دارد.
به نظر لینچ نشانه های شهری در واقع عواملی هستند که بیرون آنها به دیده ناظر می آید و مقیاس آنها ممکن است بسیار متفاوت باشد . وی یکی از خصوصیت های بارز نشانه ها را بی نظیر بودن آنها و اینکه عاملی منحصر به فرد باشند و خاطرهای را در ذهن بر جای نهند، می داند.
– 2 المان های شهری فرهنگستان زبان و ادب فارسی معادل مصوب واژه المان را - جزء - اعلام کرده و آن را " هر یک از اعضای تشکیل دهنده یک سازه" تعریف می کند. این واژه در فرهنگ فارسی معین و لغت نامه دهخدا معادلی ندارد. این گونه به نظر می رسد که در استفاده عامیانه، این واژه اغلب به معنای - عنصر - به کار گرفته می شود که طیف وسیعی از اجزای یک کل را شامل می گردد.
در مورد شهر نیز منظور از المان شهری می تواند گستره ای نامشخص از اجزاء و عناصر شهری را در بر بگیرد. المان های شهری از اجزای مهم مبلمان شهری می باشد که میتواند در ارتقای حس مکان و هویت شهروندان تأثیر بسزایی داشته باشد.
المان و یا نماد شهری ترکیبی است، پیکره وار که در ساخت آن از ویژگی های درونی احجام و اشکال هندسی، سازه ای و به طور کلی هر آنچه می تواند جنبه ی تزئینی و ساختمانی داشته باشد استفاده می شود. این ترکیب دارای یک نظام هندسی و تعادلی پایدار و زیباست به گونه ای که پس از خودنمایی در سطح شهر افراد را به گونه ای جذب خود می نماید و به صورت سمبلیک مشخصه ای برای شناخت شهر نظر گرفته می شود. المان های شهری پس از جذب و پذیرش شهرنشینان جزء شاخصه های اصلی شهر می شوند.
– 3 زیبا سازی شهری زیباسازی شهری در تعریف ساده تر، انجام هر اقدام آگاهانه ایست که به ارتباط صمیمی تر شهر و شهروند بیانجامد و بدون تردید یکی از جلوه های مفهوم منافع عامه می باشد که بوجود و فعالیت نهادهای اجرایی مشروعیت می بخشد. امروزه باید مفاهیم اصولی و بنیادی را در کلیات زیباسازی شهری دید که عبارتند از : - سازماندهی فضا و کالبد شهر، هویت و دلبستگی فرهنگی، ایمنی شهر وشهروند، سلامت شهروند، اقتصادپایدار و رفاه و آسایش
زیبایی شهری در وهله اول به تیم طراحی شهری مربوط می شود که در آن هم معمار و شهرساز وجود دارد و هم مجسمه ساز، نقاش و طراح گرافیک.
در واقع زیباسازی شهری، گسترش نگاهی تازه به تمام سیما وعملکردهای شهری است. نگاهی که نه تنها به زیبایی بصری ادراکی توجه ندارد، بلکه نیازها و رفتارهای مردم را در آن می جوید، کاربردی بودن و احساس لذت مردم و شهروندان نیز برایش اهمیت دارد .یکی از روش های مطرح در ایجاد حس زیبایی بصری و احساس لذت برای شهروندان استفاده از هنرهای تجسمی در سطح شهر و به خصوص ایجاد مجسمه ها و المانهای شهری میباشد.
