بخشی از مقاله
چکیده: هدف پژوهش تعیین تاثیر به کارگیري الگوي طراحی آموزشی اي دي دي آي اي بر پیشرفت تحصیلی درس ریاضی در دانشآموزان دختر سال دوم راهنمایی بود. روش پژوهش آزمایشی و جامعه آماري شامل کلیه دانشآموزان دختر دوره راهنمایی شهر کرج بود که به صورت تصادفی از دو مدرسه به عنوان نمونه انتخاب و به صورت جایگزینی تصادفی 29 نفر در گروه آزمایش و 30 نفر در گروه گواه جایگزین شدند. ابتدا پیشآزمون پیشرفت ریاضی در مورد دو گروه آزمایش و گواه انجام شد. بعد محتواي درسی گروه آزمایش که مبحث اعداد گویا بود بر اساس الگوي طراحی آموزشی اي دي دي آي اي طراحی و در هشت جلسه به آن ها آموزش داده شد. گروه گواه همان محتوا را با شیوه معمول آموزش دیدند. بعد از اتمام تدریس آزمون پیشرفت تحصیلی نهایی در مورد هر دو گروه انجام شد. یافتهها نشان داد گروه آزمایش در آزمون نهایی عملکرد بهتري نسبت به گروه گواه دارند.
نتیجه گیري:استفاده از الگوي آموزشی اي دي دي آي اي به پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در درس ریاضی منتهی می شود.
مقدمه
آموزش و پرورش هر کشور نقش مهمی در رفتار فردي و اجتماعی افراد دارد. در واقع، فعالیتهاي آموزشی هر کشور را میتوان سرمایهگذاري یک نسل براي نسل دیگر دانست که هدف آن، توسعه انسانی است. به عبارت دیگر، هدف فعالیتهاي آموزشی، رشد آگاهی و تواناییهاي بالقوه انسان است. با توجه به گستردگی و پوشش وسیع فعالیتهاي نظام آموزشی، لازم است که در طراحی و اجراي فعالیتهاي آن از مطلوبترین شیوهها استفاده کرد تا کیفیت آموزشی ارتقاء یابد.
تکنولوژي آموزشی براي بسیاري از افراد مترادف با سختافزار و وسایل و ابزار است. در حالی که دو عنصر اصلی آن طراحی سیستم هاي آموزشی و تولید مواد آموزشی است (رستگارپور، .(1384 یکی از مشخصه هاي این دو عنصر، بهرهگیري از نظریههاي یادگیري است. در واقع، اساس فعالیت طراح آموزشی و هم تولید کننده مواد آموزشی، نظریههاي یادگیري است. به گونهاي که یک طراح آموزشی اصول اولیه خود را از نظریههاي یادگیري اقتباس میکند و الگوهاي طراحی مختلفی را با توجه به نیازهاي آموزشی، موضوعات و اهداف آموزشی، به کار میگیرد. در فرایند تدریس، معلم در این زمینه نقش مهمی را ایفا میکند. به عبارتی، این معلم است که باید با طراحی آموزشی مناسب خود، دانشآموزان را در جهت هدف تعیین شده هدایت کند. طراحی آموزشی یک درس نقشه آموزشی است که توسط معلم طراحی میشود.
الگوهاي طراحی آموزشی براي تنظیم و سازماندهی فعالیتهاي آموزشی طراحی شدهاند.
پژوهشها نشان میدهد که استفاده از الگوهاي طراحی نظاممند آموزشی موجب افزایش یادگیري دانشآموزان در دروس مختلف میشود (بارون1، 2000؛ هملو2، 2000؛ کافی و رزنیک3، 2000؛
دیک و کاري4، 2005؛ دافی و کانینگهام5،2002؛ سراجی،.(1382
درس ریاضی یکی از درسهاي مهم و بنیادي دوران تحصیل فراگیران است. دلیل این اهمیت به آن جهت است که تحصیل ریاضیات به زندگی فرد و جامعهاي که فرد در آن زندگی میکند، کمک میکند. ولی علیرغم اهمیت این درس، اغلب میبینیم که برخی دانشآموزان نسبت به یادگیري آن بیعلاقه و گاهی اوقات بیزار هستند. یکی از دلایل عمدهاي که باعث تنفر و بیزاري دانشآموزان از درس ریاضیات میشود مربوط به فقدان تنوع در مسائل ریاضی است. دانشآموزان به دنبال مسائلی هستندکه آن ها را به فکر کردن وادارد تا در نتیجه این تفکر و جوابی که به دست میآورند، به یک رضایت و لذت درونی برسند (استیونز1، 2000؛ تایسون، وود وارد2، 2000؛یزدچی، .(1383 اگرچه ریاضیات در مدارس ایران از نظر محتوا با ریاضی کشورهاي پیشرفته تفاوت عمدهاي ندارد، ولی از حیث انتخاب هدف، رویکرد، راهبرد، روش و فنون آموزش ریاضیات با آن ها متفاوت است.
در مدارس ما، نمره ریاضی، ملاك شناخت دانشآموزان ضعیف و قوي است. نتایج به دست آمده از شرکت ایران در سومین مطالعه جهانی ریاضیات (تیمز(3 ضعف دانشآموزان ما را در تجزیه و تحلیل مفاهیم ریاضی برملا ساخت (بهزاد، 1381؛ مولیس4، .(2001 جمهوري اسلامی ایران از بین 41 کشور شرکت کننده در پایه دوم راهنمایی در درس ریاضیات، رتبه 37 و در پایه سوم راهنمایی، رتبه 38 راکسب کرد. هشتاد درصد آموختههاي حاوي حقایق در مدت یکسال از یاد میروند. زیرا این اطلاعات به صورت مجزا تدریس میشوند و بدون این که دانشآموزان کاربرد مطالب آموخته شده را در زندگی واقعی درك کنند- چون اطلاعات حفظ میشوند و بعد از پشت سر گذاشتن آزمون نهایی- فراموش میشوند. نگرشهاي دانشآموزان نسبت به موضوعهاي مختلف درسی، حاصل تصورات آن ها از موفقیتها یا شکستهاي آنان است و درس ریاضی هم از جمله دروسی است که مطالب آن از نظم منطقی برخوردار بوده و مطالب آن از ساده به مشکل ارائه میشود. از این رو، موضوعهایی که در ابتداي کتاب ارائه میشوند در واقع آمادگیهاي شناختی لازم را در دانشآموزان براي یادگیري موضوعهاي بعدي فراهم میآورد. همراه با این آمادگی شناختی که در دانشآموزان ایجاد میشود، باید نگرش مثبتی نسبت به این درس به صورت آمادگیهاي انگیزشی براي یادگیري در آنان ایجاد کرد. در این میان، وظیفه معلم علاوه بر تدریس، ایجاد خودپنداره و نگرش مثبت نسبت به درس در دانشآموزان است. چرا که معلمان این توانایی را دارند تا تمرینهاي روزمره و خستهکننده را به تجربههاي یادگیري به صورت تعاملی و لذتبخش براي دانشآموزان تغییر دهند. به کارگیري نوآوريهاي گوناگون در مهارتهاي تدریس ریاضی در رسیدن به این مهم، موثر است. یکی از عناصر تکنولوژي آموزشی، طراحی آموزشی است که هر روز الگوهاي جدیدتر و تخصصیتري توسط طراحان آموزشی، طراحی و وارد عرصه تعلیم و تربیت میشود تا در فعالیتهاي آموزشی و امر تدریس به کار گرفته شوند. یکی از الگوهاي طراحی آموزشی الگوي تحلیل، طراحی، تولید، اجرا و ارزشیابی5 است. این الگو، یکی از بهترین الگوهاي طراحی آموزشی است، چرا که در عین سادگی، داراي اصول پایه و اولیه طراحی آموزشی است. اصول پایه شامل طراحی، اجرا و ارزشیابی که سایر الگوهاي طراحی آموزشی هم این اصول را شامل میشوند هر چند که ممکن است داراي جزئیات دیگري نیز باشند. بنابراین، با توجه به ماهیت عمومی و کلی بودن این الگو میتوان از آن در تمامی موقعیتهاي یادگیري استفاده کرد (سیمنز1، .(2002 این الگو بر اساس رویکرد دانش آموز-محور طراحی شده است که بیشترین توجه را به نیازهاي دانشآموزان دارد (استیونز2، .(2000 با توجه به ماهیت عمومی و کلی بودن آن، از اصول نظریه شناختگرایان در طراحی آن به کار گرفته شده است. آن ها معتقدند که دانشآموزان باید در فرایند یادگیري فعال باشند. این الگو، از آنجایی که اصول کلی را بیان کرده است، معلم از توانایی و انعطاف بیشتري برخوردار است و میتواند آن را براي هر درسی به کار گیرد و مطابق با نیازهاي آموزشی، اهداف و موضوع تدریس، جزئیاتی را به آن اضافه کند. علاوه بر آن، معلم در انتخاب روش تدریس هم با توجه به موضوع تدریس خود، مختار است.
در یک برداشت کلی، ارتباط شناختگرایان با طراحی آموزشی در این است که الگوهاي طراحی به معلم کمک میکند تا دانش جدید را با اطلاعات قبلی دانشآموزان مرتبط سازد (ساتلر3،
.(2004 در این الگو، در مرحله تحلیل، معلم حیطه کاري را که قرار است آموزش دهد، شناسایی میکند. در واقع، این مرحله تشخیص و ارزیابی موقعیت موجود است تا بتوان آن را با وضعیت مطلوب مقایسه کرد و براي این شکاف موجود طراحی مناسبی درنظر گرفت (روزت4، (2006 در این مرحله معلم وضعیت فراگیران را مشخص میکند، نیازسنجی صورت میگیرد و مشخص میشود که دانشآموزان در حال حاضر در چه سطحی از دانش و مهارت هستند و قصد داریم که آن ها را به چه سطحی از دانش و مهارت برسانیم. این مرحله یک پایه و شروع براي مراحل بعدي است. به این صورت که چون در این مرحله نیاز سنجی صورت میگیرد و موقعیت موجود، شناسایی میشود باید بر طبق وضعیت موجود، مراحل بعدي نیز سازماندهی و مشخص شود. اگر نتوان موقعیت موجود را خوب شناسایی و مشکلات آن را تشخیص داد، نمیتوان برنامه خوب و مناسب براي آن طراحی کرد.
طراحی، در واقع، یک روش منظم براي برنامهریزي، توسعه، ارزشیابی و مدیریت یک فرایند آموزشی است که همه این عناصر به صورت تک تک در طراحی آموزشی شرکت دارند. این فرایند باید روشن و منظم باشد (کمپ5، .(2004 منظم بدین معنی که یک روش منطقی براي شناسایی، تولید و ارزشیابی مجموعهاي از راهبردهاي هدفمند براي رسیدن به اهداف آموزشی مورد نظر وجود داشته باشد. منظور از روشن و صریح بودن، این است که هر یک از عناصر این برنامه باید به درستی به کار برده شود.
در این مرحله، در واقع چگونگی رسیدن به یادگیري مشخص میشود. در مرحله تولید، رسانه آموزشی و روش هاي مناسب و آزمونی که مطابق با موقعیت آموزشی مورد نظر باشد، مشخص میشود. این مرحله، جهت دادن به ابزار و فرایندهاي مورد استفاده براي رسیدن به اهداف آموزشی است. در این مرحله باید در انتخاب رسانه و راهبرد آموزشی مورد استفاده دقت لازم به عمل آید و این عمل با توجه به مخاطبان، اهداف و موضوع یادگیري صورت گیرد. در مرحله اجرا، طراحی آموزشی را که در سه مرحله قبلی صورت گرفته است در کلاس درس پیاده میکنند. اگر اجراي طراحی آموزشی در کلاس به خوبی صورت نگیرد، بدین معنی است که طراحی ما تا به این مرحله به خوبی انجام نگرفته است. در این مرحله، ارزشیابی تکوینی علاوه بر طراحی صورت گرفته توسط معلم، از عملکرد دانشآموزان هم در تمامی مراحل اجرا و آموزش، به عمل میآید تا اگر مشکلی وجود دارد با توجه به ماهیت چرخشی بودن این الگو، بتوان آن را برطرف کرد. در این مرحله، ارزشیابی بخش مهمی از کار را تشکیل میدهد، که در تمامی مراحل این الگوي طراحی آموزشی، انجام میشود، تا هم تاثیر آموزش ارائه شده مشخص شود و هم مشکل موجود در روند آموزش و شیوه تدریس معلم شناسایی گردد. این نوع ارزشیابی، یک فرایند نظامدار است که کیفیت و کارایی طراحی آموزشی را در هر مرحله، علاوه بر ارزشیابی نهایی، مشخص میکند.
مرحله ارزشیابی پایانی، فرایند مشخص کردن کارآیی و اثربخش بودن آموزش است. ارزشیابی از اهداف آموزشی، وسایل و راهبردها از طریق جمعآوري دادهها و بازخوردي که از عملکرد دانشآموزان دریافت میشود، صورت میگیرد. ارزشیابی پایانی در واقع دانش منتقل شده، نگرش و بازخوردهاي دانشآموزان را مورد ارزیابی قرار میدهد، تا مشخص شود که آیا نتایج مطلوب، حاصل شده یا اینکه باید دوباره طراحی مورد نظر بازبینی و تجدید نظر شود و در نهایت این که، آیا طراحی آموزشی مورد نظر توانسته است شکاف بین وضعیت موجود را که در ابتداي آموزش وجود داشت، با وضعیت مطلوب و آنچه را که مد نظر معلم بوده است پر کند؟
