بخشی از مقاله
چکیده
امروزه ارتباط آدمیان با هم نوعشان از ارتباط مستقیم بصری چهره به چهره به ارتباط رسانه ای شخص به شخص بدل گشته است که این خود عاملی در جهت انزوای ناخودآگاه او گشته است ؟ این تنهایی مقدمه ای برای افسردگی و پراکندگی انسان ها از یکدیگر می باشداستفاده از رویکرد معماری جمعی و یا روش های مشارکتی همواره مورد بحث بوده است.
مسکن - مجموعه های مسکونی - بستر مناسبی برای استفاده از روشهای مشارکتی در معماری هستند تا از طریق فهم و درک صحیح الگوهای رفتاری ساکنان بتوان به ارتقاء کیفیت محیط مصنوع و در نهایت بالا بردن میزان احساس جمعی و توسعه افراد بهره جست. در این مقاله پس از شناخت عوامل موثر بر انزوای اجتماعی با مطالعه کتابخانه ای ،با طرح و پخش پرسشنامه هایی به تعداد در بین ساکنین دو مجتمع مسکونی غزال و دراک واقع در خیابان معالی آباد شیراز و تحلیل داده های بدست آمده سعی در مشخص کردن تاثیر هر کدام از این عوامل بر انزوای ساکنین خواهیم داشت. و در نهایت چند راه حل جهت طراحی هر چه بهتر فضا های جمعی در مجتمع های مسکونی پیشنهاد می شود.
-1مقدمه
انسان موجودی اجتماعی آفریده شده و برای رسیدن به نیاز های جسمانی و روانی خود ناچار به تعامل با دیگران است در گذشته تعاملات اجتماعی افراد در محل سکونت در میان فضاهای عمومی - نیمه خصوصی - که بین خانه ها و در هر محله ای وجود داشته و همواره برقرار بوده است اما در دوران معاصر با وجود ارتباطات عمودی که در مجتمع های مسکونی قرن اخیر بوجود آمده ، فقدان فضاهایی که این تعاملات صورت بگیرد کاملا احساس می شود که عدم توجه به این نیاز اساسی انسان یعنی تعامل با دیگران علاوه بر ایجاد معماری نا پایدار و غیر بومی می تواند صدمات جبران ناپذیری را به فرد و جامعه وارد نماید” صمدی فرد و همکاران در چنین وضعیتی ، دو نسل از یکدیگر منفک و جدا می شوند ، بین آن ها شکافی اساسی اتفاق می افتد و پیوستگی در رابطه آنها بسیار کم می شود ؟ در این وضعیت گسست نسلی محصول همین بی ارتباطی خواهد بود
خانه آدمی در بلوکهای مسکونی در پشت چند پنجره یکنواخت و هم شکل با دیگران قرار دارد که نه فقط برای میهمان، بلکه برای افراد خانواده نیز تشخیص آن از بیرون مشکل است” پاکزاد، ٌََّ - در اثر چنین برنامه ریزی و طراحی، این گونه انبوه سازیهای کلیشه ای، انسانها به صورت توده در کنار هم قرار می گیرند و به جای این که گروههای اجتماعی مثبت گرا و هدفمندی، تشکیل گردد، انبوههای از نفرات تشکیل میشود که کنار هم قرار گرفتن آنها فقط ازدحام، شلوغی و هرج و مرج را در پی دارد ؟در چنین شرایطی، افراد خانواده برای تأمین حداقل امنیت و آرامش از جمع فرار کرده، به کنج خانه پناه می برد
هر رابطه اجتماعی نیاز به یک ظرف مکانی دارد طراحی معماری می تواند نقش مهمی در یافتن راه حل هایی برای تاثیر متقابل گروههای اجتماعی برهم ایفا کند ؟همان طور که ساختارهای اجتماعی بر معماری اثر میگذارند، عکس آن نیز میتواند اتفاق بیفتد ؟یک ساختمان با پایداری اجتماعی در صورت موفقیت می تواند به مردم کمک کند تا منافع زندگی پایدار را درک کنند
-2 مجتمع های مسکونی
مجتمع های مسکونی با تجمع تعدادی آپارتمان در یک بلوک شهری، که به شکل یکپارچه، در اشکال مختلف طراحی و ترکیب شده باشند، پدید می آید که میتواند شامل گونه های مختلف مسکن” تک خانواری،آپارتمان های کوتاه و بلند مرتبه“ باشد ؟در این مجتمع ها، بلوکهای آپارتمانی در یک قطعه زمین و بر اساس طرحی از پیش اندیشیده شده قرار می گیرند ؟بلوکها می توانند در اشکال مختلفی با یکدیگر ترکیب شوند و فضای باز در ارتباطی معنی دار با ساختمان ها قرار گیرد” عینی فر،ٌََُ - عدم وجود تعریفی مشخص از مقیاس و اندازه این عملکرد در ایران سبب شده است تا این واژه طیف وسیعی از ساختمان های مسکونی ، اعم از آپارتمان های چند واحدی تا شهرک های چندین هزار واحدی نسبت داده شود؟
-3 فضاهای جمعی
کرمونا در کتاب مکان های عمومی، فضاهای شهری خود، می گوید"ْدر جامعه ای که حق مالکیت عمومی مقدس شمرده می شود و هر فردی حق دارد و آزاد است که آنچه را می خواهد بسازد، عرصه عمومی و فضاهای باز عمومی یعنی فضاهایی که عموم مردم حق ورود به آن را دارند به یک معنی استناد دارند "؟وی این نکته را ذکر می کند که عرصه عمومی از آن دسته مکان هایی است که همه به آن دسترسی داشته باشند؟ زوکر فضای شهری را اینچنین تعریف میکند ْساختاری است سازمان یافته ، آراسته و واجد نظم به صورت کالبدی که برای فعالیت های انسانی و بر قواعد معین و روشنی استوار است
فضاهای جمعی از مولفه های کیفی زندگی شهری می باشند که خواندن مکان ها و درک مشترک از منظر شهر را ممکن ساخته و سبب انس گرفتن متقابل جامعه با شهر می شوند ”م؟قدیریٌٍَُ. - فضای جمعی، فضایی است که فرد را به مکث وسکون واداشته و شرایط لازم برای تعاملات اجتماعی را فراهم می کند
-4 معنی و مفهوم تعاملات اجتماعی
در تعاملات اجتماعی حداقل دو نفر یا بیشتر مشارکت دارند و شکل گیری آن وابسته به انگیزش اجتماعی و پاسخ آن است .انگیزش ها به عنوان عوامل هدایتگر رفتار انسان، از یک طرف به باورها، نگرش ها، ترجیحات و دیگر جنبه های شخصیتی ویژه افراد ، وابسته هستند و از طرف دیگر تحت تاثیر محیط کالبدی اند که فرد در آن حضور می یابد”جان لنگ، ٌَََ ، ص َْ - این تعامل اجتماعی منجر به واکنشی میان افراد می شود و این نوع واکنش برای هر دو طرف شناخته شده است؛ بنابراین روابط بدون معنا در زمره این تعریف قرار نمی گیرند
تعامل اجتماعی و برقراری ارتباط، میتواند یک موضوع فیزیکی، یک نگاه، یک مکالمه و ارتباط بین افراد باشد که خود مستلزم تعریف رویدادهاو فعالیتهای متناسب و در نتیجه نقش پذیری مردم در فضا و عضویت آنها در گروه ها و شبکه های اجتماعی است
-5 نقش طراحی فضای جمعی در برقراری تعاملات اجتماعی
طراحی مجموعه های مسکونی به عنوان یک فضای زندگی بدون در نظر گرفتن فضاهای گرد هم آیی برای تعاملات اجتماعی بسیار نا کار آمد نشان می دهد ؟بنا بر این باید فضاها را طوری ساخت تا امکان برقراری تعاملات اجتماعی در عین حفظ استقلال فردی وجود داشته باشد ؟ این کار را می توان با مداخله در طراحی معماری که می تواند به حفظ خلوت و برقراری روابط منجر می شود انجام داد؟زندگی در فضای میان ساختمان ها بصورت بلقوه یک فرآیند خود؛تقویت گر است ؟ هنگامی که کسی شروع به انجام کار می کند ، برای دیگران تمایل آشکاری وجود دارد ؟ در این حالت افراد و وقایع می توانند بر روی یکدیگر تاثیر گذارده و موجب برانگیختن هم گردند” معرفی و همکاران
-6 انزاوی اجتماعی
برای توسعه همه جانبه یک جامعه مشارکت اجتماعی همه گروه ها مخصوصا جوانان مورد نیاز است ؟جوانان از آن جایی که عمر باقی مانده طولانی و هم چنین انرژی فراوان دارند می توانند در این راستا مفید فایده فراوان باشند ؟ولی برخی ویژگی ها و شرایط جامعه معاصر می تواند باعث کاهش مشارکت و در نتیجه انزوا طلبی آنها شود ؟انزاوی اجتماعی به معنی ضاع روابط و وبنیادهای اجتماعی افراد با اعضای خانواده، با دوستان و خویشاوندان و هم چنین با نهادها و سازمان های اجتماعی می باشد
