بخشی از مقاله
چکیده
آموزش ضمن خدمت یکی از مؤثرترین ابزارهای مقابله با تغییرات محیطی بوده و ضامن ارایه مناسب خدمات، بخصوص در سازمانها می باشد که با فراهم آوردن امکان دسترسی کارکنان به آموزش های کوتاه مدت سعی در افزایش توانایی ها، مهارت ها و نگرش های آن ها دارد. هدف اصلی پژوهش حاضر تبیین تاثیر دوره های آموزش ضمن خدمت بر عملکرد معلمان دوره ابتدایی قائمشهر بود. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش نیز یک تحقیق توصیفی- پیمایشی است.
جامعه آماری آن را کلیه معلمان مرد و زن دوره ابتدایی قائمشهر در سال تحصیلی 1395-96 تشکیل می دهد که بر اساس جدول کرجسی و مورگان152 نفر به روش نمونه گیری تصادفی ساده به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. جهت گردآوری داده ها از پرسشنامه استاندارد آموزش ضمن خدمت استفاده شد. تحلیل دادهها در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی و بااستفاده از نرم افزارSPSS انجام گرفت. نتایج پژوهش نشان داد که دوره های آموزش ضمن خدمت بر عملکرد معلمان دوره ابتدایی تاثیر دارد. همچنین تاثیر این دوره ها بر دانش شغلی، مهارت شغلی و رضایت شغلی معلمان تائید گردید.
.1 مقدمه
در هر سازمانی، منابع انسانی با ارزشترین دارایی آن بشمار میرود. به عبارتی، اثربخشی و موفقیت هر سازمان بستگی به افرادی دارد که آن سازمان را تشکیل داده و در آن انجام وظیفه می کنند .[10] در مدیریت نوین، رشد نیروی انسانی از طریق آموزش و پرورش بیش از پیش مورد توجه و تأکید قرار گرفتهاست. در این راستا مهمترین وظیفه مدیر آن است که با تدوین مستمر برنامه های آموزشی، راه دگرگون شدن و بهبود کار را هموار نماید. سازمان هایی که برای آموزش ارزش زیادی قائل می شوند، منابع بسیاری را نیز صرف آن می کنند تا اطمینان یابند که کارکنان در برنامه های آموزشی مهارت های لازم خود را دریافت کرده اند. چنین سازمان هایی در بیشینه کردن مزایای آموزشی خود موفق هستند.
امروزه اغلب کشورهای توسعهیافته برای بقاء، رشد و تداوم توسعه، بخش قابل توجهی از درآمد ناخالص ملی خود را صرف آموزش و تربیت نیروی انسانی مینمایند و با تعلیم مهارتهای ضروری به کارکنان، میزان بهره وری کار را افزایش میدهند. چرا که، اجرای برنامههای آموزشی در سازمان، پرورش استعدادها، ژرفبینی، جامعنگری و پایبندی افراد به ارزشهای سازمانی را تقویت مینماید.
آموزش و بهسازی نیروی انسانی از فعالیت های ضروری و مستمر برای تطبیق نیروی انسانی با شرایط متغیر سازمان و محیط می باشد و آموزش، ابزاری است که به وسیله فنون و روشهای مختلف، مدیران را در اداره سازمان ها یاری میرساند. ایجاد یک نظام اداری مطلوب و مناسب، تا اندازه زیادی به کمک آموزش و ارتقاء توانمندیهای نیروی انسانی امکانپذیر است. تسلط روزافزون انسان بر طبیعت و شناخت و آگاهی از ناشناختهها و پژوهش برای یافتن تکنیکها و ابزارهای جدید به منظور حل مسائل و مشکلات جامعه به ویژه در کشورهای در حال توسعه، مسأله آموزش نیروی انسانی را بیش از پیش مهم و مؤثر نمودهاست.
با توجه به اینکه ایران نیز سالهاست برای نیل به رشد و توسعه مطلوب در تکاپوست، یکی از اهداف استراتژیک و بلندمدت مدیران بلندپایه آن رهانمودن اقتصاد کشور از درآمدهای نفتی و اتکاء به درآمدهای غیرنفتی به عنوان مهمترین منبع درآمد و مؤثرترین ابزار توسعه میباشد. در این راستا آموزش نیروی انسانی و ارزیابی آثار آن بر افزایش عملکرد آنان، فوقالعاده حایز اهمیت است. آموزش صحیح نیروی انسانی، ضمن اینکه در سطح سازمانهای دولتی باعث ارتقاء عملکرد کارکنان و سازمان میگردد، زمینههای برخورد مناسبتر کارکنان با مراجعان را نیز فراهم مینماید. رابطهای که متأسفانه هنوز از جایگاه مطلوبی برخوردار نیست. لذا این مقاله تأثیر آموزش ضمن خدمت بر بهبود معلمان شهر قائمشهر را مورد بررسی و تشریح قرار میدهد. پرسش اصلی این پژوهش این است که آیا گذراندن دورههای آموزش ضمن خدمت عملکرد کارکنان را افزایش میدهد؟
آموزش اصطلاحی است که دامنه آن طیفی گسترده از فعالیت ها را در بر می گیرد. آموزش به فرایند انتقال معلومات، نگرش ها و مهارت ها از فرد یا گروهی به فرد یا گروه دیگر برای ایجاد تغیرات در ساختارهای شناختی، نگرشی و مهارتی آنها گفته می شود.[1] طول یک فعالیت آموزشی می تواند از یک دوره آموزش کوتاه مدت مانند یک گردش صحرایی یک روزه تا یک دوره بهسازی حرفه ای با شاگردان و فراگیران متفاوت را در بر گیرد. آموزش و بهسازی، آموزش مداوم و برنامه ریزی شده ای در جهت بهبود سطح عملکرد کارکنان می باشد .
متداول ترین روش چنین آموزش هایی، آموزش های ضمن خدمت می باشد که با فراهم آوردن امکان دسترسی کارکنان به آموزش های کوتاه مدت سعی در افزایش توانایی ها، مهارت ها و نگرش های آن ها دارد. شایع بودن این روش می تواند به دو عامل نسبت داده شود : آسان بودن آن و کم هزینه بودن آن .[14] آموزش ضمن خدمت، فرایندی است که بهره وری آتی را افزایش می دهد و متفاوت با برنامه تعلیمی مدارس می باشد .[15] به بیان دیگر، فرایند اکتساب نظام دار مهارت ها، قوانین و نگرش هایی است که منجر به بهبود عملکرد افراد در محیط کار می شود .
آموزش ضمن خدمت اشاره به یک روش آموزشی دارد که یک فرد مجرب و ماهر کارآموزان را در انجام مهارت های شغلی در محیط کار آموزش می دهد .[17] این نوع آموزش ها عمدتا در سه محور اساسی توسعه دانش، بهبود مهارتها و ایجاد یا تغییر نگرش ها ارائه می شود که هم برای کارکنان جدید و هم برای کارکنان فعلی مورد استفاده قرار می گیرد .[18] با توجه به تاثیر چشمگیر تجربیات حرفه ای موفق بر کار معلمان در داخل و خارج از کلاس، یکی از راه های مناسب برای دانش آموزان و معلمان برای به وجود آوردن دیدگاه دانش آموز محوری را نیاز به افزایش ارتباط و کیفیت تحصیلات معلمان قبل و در حین آموزش می باشد.
نتایج تحقیقات نشان می دهد که بین دوره های آموزش ضمن خدمت با توانمندسازی معلمان رابطه ای مثبت و معنادار وجود دارد. دوره های آموزشی ضمن خدمت موجب ارتقای کارایی و عملکرد کارکنان و افزایش مؤلفه های دانش شغلی، مهارت شغلی، رفتار مطلوب شغلی، آشنایی با وظایف همکاری گروهی، به روز بودن و رضایت شغلی، ثبات شغلی و آمادگی لازم برای انجام وظایف مؤثر می شود
بنابر نتایج پژوهشی دیگر[8] دوره های ضمن خدمت روش ها و فنون تدریس، مدیریت کلاس سنجش و اندازه گیری، تأثیری بر عملکرد حرفه ای معلمان در تدریس کلاسی وکلاس داری، ارزشیابی کلاسی و وضعیت تحصیلی دانش آموز ندارد. نیاز به پیشرفت، دستیابی به مهارت در شغل، ویژگی های فرهنگی و اقتصادی از جمله عواملی است که موجب تمایل معلمان به شرکت در دوره های آموزش ضمن خدمت می شوند.
از میان دوره های گوناگون آموزش ضمن خدمت، دوره های تخصصی پیش بینی کننده قویتری برای توانمندسازی معلمان می باشد - حیدری نژاد و همکاران،. - 1391 همچنین لازم است در آموزش ضمن خدمت علاوه بر توجه به ارتقای مهارت و کارایی شغلی کارکنان به پرورش ویژگی های شخصیتی ،تقویت فرهنگ سازمانی و منش آنان نیز مورد توجه قرار گیرد .
آموزش ضمن خدمت هنگاهی بیش ترین اثر و کارایی را دارد که لازم باشد یک یا تعداد معدودی کارآموز، در یک زمان و برای شغلی مشخص آموزش داده و تربیت شوند. مزیت بزرگ آموزش ضمن خدمت این است که فراگیر، کاری را که مسئول انجام آن شده است، یاد می گیرد و با ابزار و وسایلی که باید بکار گیرد آشنا می شود و این آموزش در محیط واقعی کار انجام می گیرد.
در بنیاد آموزش های ضمن خدمت این باور وجود دارد که این نوع آموزش ها می توانند دانش و مهارت مشارکت کنندگان را افزایش دهند و نگرش آنها را مثبت گردانند. این نوع آموزش ها هنگامی مفید خواهند بود که اعضاء بخواهند یاد بگیرند و سرپرستان بخواهند یاد بدهند. امروزه سازمان ها برای فراهم سازی فرصت های یادگیری برای کارکنان در سطوح متفاوت سازمانی تاکید دارند و از آموزش انتظار می رود که تحقق اهداف سازمانی را تسهیل نماید .
.2 روش پژوهش
این پژوهش در مورد آموزش ضمن خدمت و تأثیر آن بر بهبود عملکرد نیروی انسانی، در سطح مدارس ابتدایی شهر
قائمشهر انجام شدهاست. فرضیه اصلی پژوهش این است که آموزش ضمن خدمت بر بهبود عملکرد معلمان دوره ابتدایی شهر قائمشهر در سال 95-96 تأثیر دارد. همچنین فرضیه های فرعی عبارتند از: -1 آموزش ضمت خدمت بر دانش شغلی معلمان تأثیر دارد. -2 آموزش ضمن خدمت بر مهارت شغلی معلمان تأثیردارد. -3آموزش ضمن خدمت بر رضایت شغلی معلمان تأثیردارد.
پژوهش حاضر به لحاظ ماهیت موضوع، از نوع کاربردی و از نظر روش انجام پژوهش در گروه پژوهش های توصیفی-پیمایشی و مطالعات میدانی قرار دارد. اطلاعات مورد نیاز علاوه بر منابع کتابخانهای با استفاده از پرسشنامه گردآوری شدهاست.
جامعه آماری پژوهش عبارت است از افرادی که دوره های آموزش ضمن خدمت را در سال تحصیلی 1392-93 گذراندهاند. بر اساس گزارش اداره کل آموزش و پرورش استان مازندران حجم جامعه 246 نفر می باشد که با استفاده از جدول کرجسی و مورگان تعداد 152 نفر به عنوان نمونه آماری و به صورت تصادفی ساده انتخاب شدند.
با توجه به فرضیههای پژوهش، از پرسشنامه استاندارد[10] استفاده شد. این پرسشنامه مشتمل بر 35 سوال می باشد که در آن تاثیر آموزش ضمن خدمت بر عملکرد معلمان - دانش شغلی، مهارت شغلی و رضایت شغلی - در پنج طیف کاملا موافقم، موافقم، نظری ندارم، مخالفم و کاملا مخالفم مورد ارزیابی قرار می گیرد. روایی پرسشنامه در تحقیقات مشابه سنجیده شده است.
