بخشی از مقاله
چکیده
انسان در تمام لحظات زندگی خود در حال دریافت پیامهای حاوی اطلاعات از محیط اطراف خود و یادگیری آنها می باشد خواه این محیط طبیعی بوده و خواه ساخته دست بشر باشد. هرچه پیامهایی دقیقتر و قابل طبقه بندی توسط فرد از محیط دریافت شود میزان یادگیری او بالاتر می رود و در این میان تأثیر معماری، هنر احاطه گر انسان، بسیار با اهمیت است چرا که تأثیرات رفتاری و روانی ایجاد شده در انسان به لحاظ قرار گیری در محیطهای مختلف، سبب تغییر میزان میل یادگیری، حساسیت او به محرکهای محیطی، تمرکز و انگیزه آموزش می شود.
طراحی بسیاری از فضاهای آموزشی رنگ ها که تاثیر بسزایی در جنبه های روحی و روانی افراد دارند. وجود رنگ مطلوب در فضاهای آموزشی تاثیر مثبتی در افراد داشته و حس علاقه مندی آنان را نسبت به تحصیل و یادگیری بر می انگیزد و موجب پیشرفت زندگی اجتماعی و نشاط آنان می گردد ؟بنابراین باید رنگ متناسب با محیط مورد نظر در طراحی فضاهای آموزشی در نظر گرفته شود.
مقدمه
فضای آموزشی، ابتدا باید از لحاظ فیزیکی مطلوب باشد. فضاهای با کیفیت فیزیکی مطلوب، به فضاهایی اطلاق میشود که در طراحی آنها، استاندارد شاخصهایی از قبیل هوای سالم، دمای مناسب، رطوبت کافی، نور، صوت، دید و منظر مناسب، کارایی انرژی، دسترسیها و ارتباطات رعایت شده باشد. محیط های یادگیری از عناصری تشکیل خواهند شد که در کنار هم معنا دار میشوند .
ویژگیها و کیفیتهای هر کدام از این عناصر در شکل گیری رفتارهای مختلف مؤثر میباشند. آموزش و به تبع آن محیطهای آموزشی بیشترین اثر و نقش را بر ذهنیت و تمدنسازی جوامع به عهده دارند .لازمها صلاح کالبد، ایجاد فضاهای مرتبط با فعالیت است؛ فضاهایی که دارای شرایط مناسب و مطلوب برای رشد فیزیکی ذهنی، عاطفی و اجتماعی میباشد. تحقق این امر از طریق طراحی جزئیات فضاها با توجه به الگوهای رفتاری امکانپذیر میگردد. معماری، هنری است که ما را در بر گرفته است و انسانها بیش از آنکه بر فضا تأثیر بگذارند، از آن تأثیر میپذیرند
فضاهای آموزشی به دلیل محدودیت های خاص خود برای خشک و بی روح شدن مستعد است اما باید تمام تلاش را به کار گرفت تا از وقوع این حادثه جلوگیری کرد. اهمیت دادن به فضا های آموزشی و رعایت اصول و استاندار های مربوط به آن در طراحی این مراکز منجر به خلق محیطی متناسب با خواسته های روانی فراگیران و در نتیجه جامعه می گردد.
شکل دهی و چیدمان کلاس ها، رنگ، نور و تهویه، امکانات آموزشی، دکوراسیون داخلی و همه و همه در آموزش پذیری و ایجاد علاقه و رغبت در فراگیران موثر است. از سوی دیگر رنگ به عنوان اساسی ترین جلوه فضاهای آموزشی و پرورشی می تواند در کارایی درونی دانش آموزان موثر باشد .در واقع رنگ به عنوان عنصر تفکیک ناپذیر معماری، تاثیر فراوانی بر روحیه و رفتار کاربران ساختما نها دارد و حالات روانی و عاطفی آنان راشدیداً تحت تاثیر قرار می دهد.
رنگ در معماری:
معماران و طراحان داخلی به هنگام طراحی، ساختمان را از نظر فرم، فضا،نور، رنگ، بافت مورد بررسی قرار می دهند، اما متأسفانه یکی از اجزایی که کمتر مورد توجه قرار میگیرد رنگ است .برای اینکه تاثیرات رنگ از همان ابتدا مشخص شود، باید انرا به عنوان یکی از اجزای تشکیل دهنده از همان اغاز انتخاب نمود، نه اینکه بعداز اتمام طراحی، مبادرت به انتخاب آن کرد. لازم نیست که طراحی رنگ، چیزی به هزینه های ساخت و ساز و یا تعمیرات اضافه کند .باید برای کار در پیش رو برنامه ریزی کنیم .بهترین راه این است که رنگهای نقاشی و سایر مصالح را به عنوان ترکیب ساده رنگ در نظر بگیریم .موفق ترین طراحی رنگ در فضای داخلی باید در خور اهداف طراحی باشد و به آن واکنش نشان دهد .تناسب و تاثیر گذاری رنگ بر روند طراحی شامل موارد زیر است:
-هماهنگی با محیط -جلب توجه
-تعدیل کردن فضا از نظر کوچک و بزرگ جلوه دادن آن -تفکیک کردن و محدود کردن فضا -جداسازی و تعریف فضا
-همسان و همگون کردن بافت فضا
ویژگی برخی از رنگ ها و تأتیرات آن ها بر افراد
رنگهای گرم و روشن :از بالا تحریک کننده، از دو طرف گرمابخش و در کف دارای حالت بالا رونده هستند. رنگهای گرم و تیره :از بالا متین، از دو طرف محدودکننده و در کف اطمینان بخش هستند.
رنگهای سرد و روشن :از بالا آرامش بخش، از طرفین وسعت بخش و در کف نرم و لطیف میباشند.
رنگهای سرد و تیره :از بالا تهدید کننده، از جوانب مالیخولیایی و در کف، سنگین و طاقت فرسا به نظر میآیند [4]
قرمز:
رنگ قرمز بیانگر نیروی جسمانی و حیاتی است که فعالیت عصبی و میل و اشتیاق را در خود دارد . فعالیت را به جای رخوت و تنبلی می آورد زیرا موجب ترشح آدرنالین شده و به جریان خون کمک می کند وباعث رسیدن اکسیژن به مغز قرمز، رنگی است هیجانی و ذهن منطقگرا را به زانو در میآورد .این رنگ، انرژی مهار نشده ای است که موجب افزایش خلاقیت، انرژی و شادابی در زندگی میگردد .رنگ قرمز در معماری کلاسهای درس، کاربردی ندارد؛ زیرا دیوارهای قرمز کودکان را آشفته حال وبَد خلق میکند و به علت روح هیجانی که در این رنگ نهفته است، کودک را از حالت آرام خارج کرده و به جنب و جوش و ناآرامی میکشاند و از تمرکز او جلوگیری میکند؛ لذا بهتر است از رنگ قرمز در فضای کلاسی استفاده نشود اما میتوان از این رنگ در محیطهای بازی ، نمایش و ورزش استفاده کرد
زرد:
رنگ بیدار کننده و زنده کننذه مغز و باعث فعال شدن مغز و جسم و روح می گردد .چنین پوششی ویژگیهای مثبت و خوش بینانه ای را در دانش آموز بوجود می آورد . رنگ زرد مقدس بوده و رنگ خدایی دارد و با معرفت و خرد هم سنگ است . در میان رنگها، زرد بالاترین بازتابش را داشته و محرک فکر است .این رنگ، سمبل طبیعی آگاهی و روشنی است و روی ضمیر انسان، خلاقیت و مثبت اندیشی او اثر میگذارد بطوری که مثبت بودن را تداعی میکند.زرد یکی از رنگهای اصلی است که با فعالیتهای ذهنی تداعی دارد و هوش و کنجکاوی فرد را تقویت میکند .بنابراین با نماد سرعت، بویژه سرعت تفکر و تصمیمگیری در ارتباط است و تمرکز حواس را بالا میبرد
نارنجی:
رنگ نارنجی، مخلوطی از قرمز و زرد است و گفته شده شوق را با استعداد ترکیب میکند .در ضمن رنگ یادگیری، آزمایش، قضاوت، پذیرش یا رد مطلب هم هست .نارنجی احساسات متلاطم و هیجانی را تسکین میدهد و برای رسیدن به آرامش بسیار مؤثر است؛ چرا که قسمت زرد آن، با خنثی کردن انرژی و هیجان رنگ قرمز، انجام این فرایند را به صورت عقلانی و منطقی تضمین میکند.رنگ نارنجی، رنگی زنده و قوی است و بهتر است با رنگهایی همچونرُسی یا زردآلویی مخلوط شود تا اتاق را از حالت پرتنش خارج کرده و به محیطی آرام و دوستانهتر تبدیل کند .از آنجا که نارنجی رنگی است محرک ، برای فضای آموزشی بسیار ایده آل است؛ چرا که از یک طرف دانش آموزان را سرزنده، نیروبخش، گرم و آرامش طلب میکند و از طرف دیگر از خواب آلودگی و بی علاقگی کودکمخصوصاً در ساعات اولیه صبح جلوگیری میکند
آبی:
از آنجا که رنگ آبی، کیفیتی سرد و رسمی دارد، فضا را به آرامش میکشاند و البته از حالت دوستانه و گرمیبخش دور میکند .لذا بهتر است در فضاهای آموزشی و کلاس، این رنگ را با تلفیق رنگهای دیگر استفاده کرد
بنفش:
پوشیدن رنگ بنفش به انسان وقار و عزت نفس می بخشد زیرا نشانه تقدس و فروتنی است این رنگ را درباریان و پادشاهان و هنرمندان بیشتر استفاده می کنند زیرا غنای ذاتی دارد پوشیدن آن برای دانش آموزانی که حالتهای عصبی حاد و استرس روحی دارند بسیار مفید است .عناصر تشکیلدهنده رنگ بنفش، قرمز و آبی هستند .امتزاج این دو رنگ با بنفش، سردی و گرمی خاصی را در محیط ایجاد کرده که رنگ قرمز، گرمی فضا و رنگ آبی سردی آن را بیشتر میسازد؛ لذا طیفهای کم رنگ بنفش به فضا و محیط آموزشی؛ آرامش ، روحیه و شادابی را تلقین میکند، ولی لازم به ذکر است که قرار گرفتن به مدت طولانی در فضای صرف بنفش، سبب افسردگی میشود، زیرا انرژیهای آن به قدری قوی است که ذهن نمیتواند بار اضافی آنرا تحمل کرده و از خود واکنش نشان میدهد.پس بهتر است در طراحی فضای آموزشی، رنگ بنفش را با رنگهای سفید، سبزو یاسی ترکیب کرد.
سبز:
رنگ سبز میتواند در درون ساختار روانشناختی دانش آموزان تعادل کامل ایجاد کند و در بین همه رنگها از همه آنها خوشایندتر است، زیرا چشم برای تمرکز کردن روی آن هیچ نیازی به تنظیم شبکیه ندارد. روانشناسان بر این عقیدهاند که سبز حالتی از نگرش ذهنی مثبت را ایجادکرده و چون با رنگهای طبیعت، بیشتر سر و کار دارد احساس ثبات و امنیت را نمایان می سازد.
