دانلود مقاله روانشناسی فضاهای آموزشی

بخشی از مقاله

چکیده:

محیطهای یادگیری ا ز عناصری تشکیل خواهند شد که در کنار هم معنادار می شوند . ویژگیها و کیفیتهای هر کـدام ا ز ایـن عناصر در شکل گیری رفتارهای مختلف مؤثر می باشند. معماری، هنری ا ست که ما را در بر گرفته ا ست وا نسا نها بـیش ا ز آنکه بر فضا تأثیر بگذارند،از آن تأثیر می پذیرند. آموزش و به تبع آن محیط های آموزشی بیشترین اثر و نقش را بر ذهنیـت و تمد ن سازی جوامع به عهده دارند . لازمه ا صلاح کالبد آموزش و پرورش،ا یجاد فضاهای مرتبط با فعالیت دانش آموزان است؛ فضاهایی که دارای شرایط مناسب و مطلوب برای رشد فـیزیکی ذهنی، عاطـفی و اجتماعی کودکان میباشد که تحقق این امر از طریق طراحی جزئیات فضاها با توجه به الگوهای رفتاری کودکان امکـا نپـذیر مـی گـردد .محققـان روانشناسـی محـیط، بـا مطالعه الگوهای رفتاری کودکان در محیطهای آموزشی به مواردی مؤثر، از قبیل اندازه ، نورپردازی و ...که نقش عمد ه ای در افزایش یادگیری دارند، برخورده اند که درجریان مقاله، به بررسی دقیقتر آنها پرداختـه خواهـد شـد. در بسـیاری از کشـورها، دستاندرکاران ساخت مدارس، تحقیق و پژوهش را به عنوان مرجع طراحی ساختمان های خود انتخاب کرده اند و پیشنهاد می کنند که طرح و معماری، به خصوص در طراحی فضاهای آموزشی، بر تدریس و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان تأثیر به سزایی می گذارد.

واژگان کلیدی:

عوامل محیطی، یادگیری، رفتار، محیط آموزشی، شاخصه های طراحی

مقدمه :

بعضی از تحقیقات انجام شده اعلام می دارند، ساختمانی که دانش آموزان بهترین اوقات خود را با آموختن در آن می گذاراننـد، در حقـیقت بر کیفیت آموزش آنها تاثیر می گذارد( . (11 طرح های مـطلوبی چون داشـتن ورودی هـای دوســتانه و دلپـذیر، مکان های خصوصی تحت نظارت برای دانـش آموزان و همچنین فضاهای عمـومی که حسی از اجتماع را برمی انگیزند، همـراه با توجـهی خاص به رنگ های مورد استـفاده، نمونه ای ازمـواردی هسـتند کـه مـی تواننـد بـر عملکـرد دانـش آمـوزان تـاثیر بگذارند(.(11 تحقیقاتی که توسط متخصصان اعصاب در سرتاسر جهان صورت گرفته است، آغازی بـر ایجـاد درک و آگـاهی در مورد تاثیر کیفیت مدارس بر روی تجربه یادگیری دانش آموزان است. مدارسی که با درک نحوه واکنش مغز و ذهن کودکان در مقابل مشخصه های فضا و مکان ، منجر به بالا بردن سطح یادگیری آنها می شود.برای رسیدن به فضای آموزشی مطلوب ، ابتدا باید به شناخت نیازهای گروه های سنی پرداخت.بارکر ٌروانـشناس اکولوژیک ، عقـیده دارد : بـین ابعـاد فیزیکـی - معمـاری و رفتاری رابطه خاصی وجود دارد. در این بـین ، نیمکت های کلاس درس،طرز چـیدن آنها بر رفتار و یـادگیری دانــش آمـوزان تاثیر خـواهند گذاشت .ریـشه علاقه هر دانش آموز به آموختن در مدرسه وهنگام قرار گرفتن در محیط آموزشی شکل میگیـرد

Roger Barker 1

1

و در صورت ناهماهنگ بودن محیط با انتظارات فرد حس دافعه وعدم علاقه به یادگیری در او فراگیر می شود. شکل و چیـدمان کلاسها، رنگ، نور وتهویه، امکانات آموزشی، دکوراسیون داخلـی و همـه و همـه در آمـوزشپـذیری و ایجـاد علاقـه ورغبـت در دانشآموزان مؤثر است((4

• تسهیل عملکرد معلمان

سییگل ٍدریافته است که رابطه ی مستقیمی بین معماری و همکاری میان معلمان وجود دارد. چیدمان فضایی در مدارس پـی آمدهای آنی و دراز مدتی بر روی توانایی معلمان برای دستیابی به فعالـیت های روزانـه موثر و کـافی، شـکل گیـری ارتباطـات حرفه ای و اجـتماعی و ترویج و به اشـتراک گذاری اطلاعات و دانـش دارد(.(11 در نظر گرفتن فضایی که معلمـان بتواننـد بـا یکدیگر ملاقات کنند و همکاری داشته باشند دارای اهمیتی به اندازه طراحی کلاس درس است(.(11

• لزوم ایجاد گوناگونی در فضا

تنوع می تواند ضمن برانگیختن تخیل دانش آموزان ، پاسخگوی نیازهای مختلف دانش آموزان در اوقات و شرایط مختلف باشد. چرا که دانش آموزان نیز مانند هرانسان دیگری ، درشرایط مختلف دارای احساسات متفاوت بوده ونیاز به فضاهایی متناسـب بـا احساساتشان دارند . (11) گوناگونی تجربه ی فـضا دلالت بر ویژگیهای محیطی مکانـهایی می کند که واجـدفرمها ، استفاده ها و معانی مختلف باشد با تنوع فضا دانش آموز به مقایـسه و درک تـشابهات و تفـاوت ها می پردازد. در مـقابل یکنـواختی حاوی پـرت اطلاعاتی بوده و قـوای ذهنی و فکری آدمی را تضعیف می کنـد . (9) بـه منظـور ایجـاد گونـاگونی ،اسـتفاده از فضـاهای انعطاف پذیر پیشـنهاد می گردد، فضـاهایی که با امـکان جابه جایی جداره ها گسترش یابند.

• لزوم خوانایی فضا

ایجاد سلسله مراتب فضایی ، ریتم ، المانهای بصری برای اینکه دانش آموز مرحله به مرحله با فضا درگیر شود الزامی می باشـد. علایم و المانهای بصری جذاب در ایجاد خوانایی فضا و همچنین در فضاهای با مقیاس بزرگ جهـت القای حس امنـیت و عـدم سرگشتگی موثر مـی باشند. تلفیق فرم، حرکت، رنگ و نور در این المانها آنها را جذاب کرده و مورد توجه دانـش آمـوزان قـرار می دهد(.(11

• فرم و رنگ

فرم باید به گونه ای انتخاب گردد که با محتوای فضا هماهنگی داشته باشد . فرم های آشـنا دانش آمـوزان را در درک فضـا یـاری می رسـانند .(11) علاوه بر فرم ، رنـگ نیز تاثـیر زیادی بر ادراک فضا دارد. هماهنگی رنگ هر فضا باعـث آرامـش و تضاد رنگـی باعـث تحـرک و هیجان می شود. همچنین رنگ به تمایز مکانها یا عناصر و اجزاء مختلف کمک می کند .استفاده از رنـگ آمیـزی متفاوت در فضاهای مختلف ، موجب ایجاد حس تعلق می شود. (11)

برای بهرهوری مطلوب از رنگ باید شرایط سنی، جنسیت و کارکرد هر یک از فضاها مورد توجه قرار گیرد. پیشنهاد استفاده از یک رنگ خاص برای مدارس سراسر کشور امکان پذیر نیست زیرا شرایط اقلیمی گوناگون و تفاوت وضعیت آب و هوایی در اسـتانهـا و

Siegel 2

2

مناطق، ضرورت اسـتفاده از رنگهای گوناگون را اجتنـاب ناپذیر میسازد. برای رنگآمیزی دیوارهای داخــلی کـلاسهـا اغلـب از رنگهای آرام مانند کرم و بژ استفاده می شود. برای راهروها و راه پلهها میتوان از رنگهای سرد و آرام مانند آبی و سـبز کـمرنـگ استفاده کرد. این رنگ ها در کنترل هیجانـات روحـی تـاثیر بـه سـزایی دارنـد و عـلاوه بـر آرامـش محـیط، از حـوادث احتمـالی دانشآموزان نیز میکاهند .(1)