بخشی از مقاله
چکیده
تحقیق حاضر، جهت بررسی تاثیرروشهای نوین آموزشی در میزان یادگیری دانش آموزان می باشد که به عنوان نمونه پیامدهای استفاده از رویکرد درس پژوهی به عنوان نمونه ای از پژوهش مشارکتی در کلاس درس توسط معلمین، بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان می باشد که تاثیرات آن بر توسعه ی حرفه ای معلمین نیز باعث می گردد. هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر رویکرد درس پژوهی بر پیشرفت تحصیلی درس ریاضی بود. جامعه آماری عبارت بود از: دانش آموزان پسر و دختر مقطع ابتدایی پایه ششم آموزش و پرورش ناحیه یک شهر زاهدان درسال تحصیلی93-94 که تعداد140 نفر به روش نمونه گیری در دسترس به عنوان نمونه تحقیق انتخاب و به دوگروه آزمایش - آموزش با روش درس پژوهی - و کنترل - آموزش با روش سنتی - تقسیم شدند. ازآزمون t برای آزمون فرضیه پژوهش استفاده شد. نتایج t-test با استفاده از نرم افزارspssدرمجموع یافته های پژوهش حاضرنشان می دهد که روش درس پژوهی در مقایسه با روش سنتی سهم بیشتری در پیشرفت تحصیلی یادگیرندگان در درس ریاضی دارد و اختلاف معناداری - p<0/05 - بین پیشرفت تحصیلی گروه های مذکور وجود دارد.
کلید واژهها : درس پژوهی،پیشرفت تحصیلی، یادگیری،آموزش، دبستان
مقدمه
با پیشرفت علوم و فنون و گسترده شدن جوامع، نیازهای فردی و اجتماعی نیز پیچیده می شوند. ارضای نیازهای پیچیده نیز در جای خود، احتیاج به علوم و فنون گسترده دارد. کسب علوم و فنون گسترده در سایه ی روش های آموزشی متنوع امکان پذیر است. به این سبب وظیفه و مسوولیت معلم امروز نسبت به گذشته سنگینتر شده است. دیگر نمیتوان با روشهای سنتی، جامعه و افراد آن را به سوی یک تحول پیشرفته سوق داد. در دنیای پیچیده هیچ کس بی نیاز از تعلیم و تربیت نیست - آقازاده، 1384، ص . - 23
آیا ما معلمان و دست اندرکاران تعلیم و تربیت توانستهایم امکانات مطلوب یادگیری و زمینههای شکوفایی استعداد دانش آموزان را فراهم کنیم؟ آیا تجارب حاصل از مدرسه با تجارب واقعی زندگی دانش آموزان متناسب است؟ آیا نحوه ارائه ی مطالب، براساس علاقه و انگیزه دانش آموزان صورت می گیرد؟ اگر پاسخ به سوال های مذکور منفی است، آیا نباید در عملکرد خود تجدید نظر کنیم؟ آموزش در مدرسه، فعالیتی پویا و انسان-ساز است که روز به روز بر اهمیت آن افزوده می شود. از این رو بررسی آن نیازمند به روان شناسی، جامعه شناسی وحتی فلسفه است لذا مهمترین مساله در آموزش »یادگیری« است.
براساس تحقیقاتی که در زمینه آموزش ریاضی به عمل آمده است هرانسان با بهره هوشی متوسط توانایی یادگیری مفاهیم ریاضی را دارد و به طور ذاتی به ریاضیات علاقمند است و از یادگیری آن لذت می برد درحالی که اگر یکنظرخواهی از تعدادی افراد به طور تصادفی به عمل آید اکثر افراد نسبت به ریاضی اظهار بیعلاقگی نموده، آن را درسی خشک، غیرقابل انعطاف و جلسات آموزشی آن را خسته کننده میدانند و درک مفاهیم ریاضی را خارج از توان خود اعلام می کنند - رشد مدیریت مدرسه، 1387، ش:. - 52 با عنایت به حساسیت موضوع و راهنماییهای اساتید، و تجربیات شخصی محقق برآن شد تاتحقیقی پیرامون نظریات یادگیری در درس ریاضی بر روی دانش آموزان انجام گیرد. یکی از این نظریات، رویکرد درس پژوهی است که در این تحقیق بر روی یک کلاس درس انجام گرفته است و با توجه به رویکرد درس پژوهی بر یاددهی و یادگیری دانش آموزان ارایه داده ایم.
ضرورت انجام تحقیق
بررسی ادبیات پژوهش در حوزه معلمان نشان می دهد که اگرچه در دهه گذشته پروژه های تحقیقی متعددی برای شناخت عمیق ترزندگی حرفه ای معلمان انجام شده است.بااین حال بایدبه سمت ماورای این یافته ها حرکت کرد.بایدبه شیوه ای نظریه پردازی شودتابه کمک آن مبانی نظری ، آن چه که دیده می شود؛تبین شده و تاثیرات آموزش معلمان برآن هاپیش بینی شود - کونی 1،. - 1994روند تحولات موجود در دنیای امروز، اصلاحات آموزشی را امری اجتناب ناپذیر و جهانی ساخته است. بیشترین توجه برنامههای اصلاحات آموزشی بر توانمندسازی معلم و غنیسازی فرآیند یاددهی، یادگیری متمرکز است.
توجه به ارتباط مدرسه و جامعه و برقراری تعامل اثربخش میان آموزش مدرسهای با زندگی اجتماعی، ماموریت اصلی اغلب برنامههای اصلاحات آموزشی کشورهای مختلف جهان است - شعبانی ورکی.بختیار. - 1379 درس پژوهی به عنوان مدلی موثر برای ترویج و غنیسازی یادگیری در مدرسه، در حال حاضر نظر بسیاری از اندیشمندان را در جهان برای تحول در آموزش بهخود جلب کرده است. درس پژوهی به گسترش فرهنگ یادگیری در مدارس یاری میرساند و محیطی را فراهم میسازد تا معلمان از یکدیگر بیاموزند، دانش حرفهای خود را ارتقا دهند، در رفتار خود بازاندیشی کنند و در تحول مستمر آموزش مشارکت کنند - خاکبازوهمکاران. - 1378
معلمان ستون نظام آموزشی هستند و تحول اساسی در آموزش آنان باعث می شود که دیگر مجری بیچون و چرای دستورات آموزشی متمرکز یا نیمه متمرکز نباشند - مرتاضی مهربانی.. - 1382باتوجه به اینکه حدود دودهه است که درس پژوهی در کشور ما وارد شده است متاسفانه بیشتر معلمان با این کلمه بیگانه هستند. لذا بر آن شدم تا در این زمینه تحقیق نمایم و نتایج حاصل از تحقیق را در اختیار همکاران فرهنگی قرار دهم و آنان را به استفاده از این شیوه تدریس در کلاس درس ترغیب نمایم. از آنجاییکه خودم فرهنگی هستم و در کلاس درس با دانش آموزان ارتباط مستقیم دارم، می خواهم این روش تدریس جدید را عملا در کلاس به کار ببرم و نتایج حاصل را ارایه نمایم.
اهداف پژوهش
هدف کلی پژوهش حاضر عبارت است از بررسی این موضوع که آیا استفاده از رویکرد درس پژوهی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان تاثیری مثبت دارد یا خیر؟ تعیین میزان اثربخشی رویکرد درس پژوهی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان.
یافته های تحقیق
یادگیری: یادگیری به فرایند ایجاد تغییر نسبتا پایدار در رفتار یا توان رفتاری که حاصل تجربه است گفته می شود و نمی توان آن را به حالتهای موقتی بدن مانند آنچه بر اثر بیماری، خستگی یا معرف داروها پدید می آید نسبت داد - هیلگاردبه نقل ازسیف،. - 1386پیشرفت تحصیلی: پیشرفت تحصیلی عبارت است از: سنجش عملکرد یادگیرندگان و مقایسه نتایج حاصل با هدف های آموزشی از پیش تعیین شده به منظور تصمیم گیری درباره اینکه آیا فعالیت های آموزشی معلم و کوشش های یادگیری دانش آموزان به نتایج مطلوب رسیده و به چه میزانی - سیف،ع،. - 1380دوره دبستان: دوره ی آماده سازی و تربیت افراد برای کسب مهارت، گوش دادن، خواندن، نوشتن، سخن گفتن، فکرکردن و پرورش توانایی های عقلانی، از قبیل خودآگاهی، ادراک صحیح ازمفاهیم، استدلال، تلطیف عواطف متناسب با سن و کسب روحیه همکاری و تعاون است . - سیف،ع،. - 1380
نگرش: یک حالت درونی است که در طول زندگی از موقعیت هایی که فرد در خانه، مدرسه و مکان های مذهبی با آنها روبروشده است، کسب گردیده اند و بر انتخاب های فرد تاثیر می گذارد - گانیه،ر،. - 1373 آموزش: آموزش را به عنوان" فراهم آوردن فرصتهایی برای اینکه دانش آموزان یادبگیرند" تعریف کرده اند - براون به نقل ازسیف،. - 1386 معمولا فعالیتهایی که معلم برای آسان کردن یادگیری در یادگیرندگان به تنهایی و یا به کمک مواد آموزشی انجام می دهد آموزش می نامند. رویکرد درس پژوهی: به معنای " پژوهش مشارکتی معلمان در کلاس درس " می باشد. رویکردسنتی: در کلاس های درس یادگیری سنتی دانش آموزان بی سر و صدا در مکان های خود نشسته و به سخنان معلم گوش می دهند و در حفظ آنچه به آنها گفته می شود تمرکز می کنند.
تاریخچه
تاریخچه درس پژوهی به قبل ازسال های 1900 میلادی بر می گردد. که در ژاپن به نام های کونای کنشیو که ازدوقسمت کونای به معنی در مدرسه و کنشیو به معنی کارورزی تشکیل شده است کهیک بخش آن جو گیو کن کیو2است. آموزش ضمن خدمت، معلمان در مدرسه به اوایل دهه1960 میلادی برمی گردد. این تلاش های مردمی، ده سال بعد توسط سیاستگذاران آموزش ژاپن مورد توجه قرارگرفت، اما با وجود حمایت و تشویق دولت ژاپن، انجام این فعالیت به صورت داوطلبانه باقی ماند - فرناندزویوشیدا. - 2004
ازآن به بعد درس پژوهی که در ژاپن از دوره - می جی - شروع شده بود؛ در آمریکا از سال1999و پس از آن در چین، آلمان و انگلیس از سال2000 و استرالیا از سال 2003 رسما" آغاز گردید اولین بار در ژاپن اصطلاح با عنوان" جوگیوکن کیو" درسال 1999 توسط ماکوتایوشیدا در پایان نامه دکتری مطرح شد، یک مطالعه در فرآیند گروهی است. در تحقیقی که توسط استیگلر و هیبرت با عنوان »شکاف آموزشی«2بر روی برخی از داده های TIMSSدر سال 1999 انجام شده است، به این نتیجه رسیدند که عامل اصلی موفقیت ژاپنیها، استفاده از روش درس پژوهی در توسعه ی حرفه ای معلمان است - استیگلر و هیبرت؛ . - 1999
روشهای تدریس
روش در مقابل واژه لاتین »متد3« به کار رفته است. این واژه در فرهنگ انگلیسی- فارسی - باطنی، - 1371 به روش و نظم معنی شده است. به طور کلی بنا به تعریفی که در فرهنگ وبستر4 آمده است راه انجام دادن هر کاری را روش گویند. روش تدریس عبارت است از: راه منظم، با قاعده و منطقی برای ارائه ی درس - صفوی،1384ص. - 111
فرآیند یادگیری
در تعامل و ارتباط بین معلم و دانش آموز در کلاس درس فرایندی طی می شود تا یادگیری و تغییر رفتار که هدف اصلی آموزش و پرورش است به وقوع بپیوندد. یادگیری تغییراتی است که در ساخت ذهنی افراد ایجاد می شود - سیف،. - 1373باهر بینشی که یادگیری تعریف شود، اساس رفتار انسان را تشکیل می دهد؛ و نخستین صفت مشخص آن تغییری است که به تدریج رخ می دهد، نسبتا پایدار است و در اثر تجربه حاصل می شود. درس پژوهی - lesson study - در واقع روش پژوهشی مشارکتی معلمان در کلاس درس است که از آن به عنوان سودمندترین، کاربردیترین و مؤثرترین برنامه پرورش حرفهای معلمان در مدارس ژاپن یاد شده است - سرکار آرانی،. - 1378 درس پژوهی که در مدرسه و کلاس است، بیشتر بر مسائل آموزشی درس و کلاس تمرکز دارند و به جنبههای جزئی و کاربردی در کلاس تمرکز دارد.
مراحل اجرای درس پژوهی -1 تبیین مسأله و انتخاب موضوع: دانش آموزان در درک کدام مباحث و دروس مشکل دارند ؟
-2 برنامه ریزی درس پژوهی : - تعیین اعضای گروه، وظایف و مسئولیت ها و نقش هر یک، امکانات مورد نیاز مجری درس، زمان انجام، فیلمبردار، تعیین دبیر تیم و... تهیه طرح درس توسط گروه - -3 آموزش درس: برای تدریس تاریخی معین می گردد. هنگام شروع درس معلمان در قسمت عقب کلاس می نشینند. یک نفر فیلمبرداری می کند.؛ یک نفرتدریس معلم را براساس طرح درس تهیه شده نظارت می کند . یک نفر واکنش ها، عملکرد دانش آموزان را زیر نظر دارد و ضمن تهیه گزارش میزان علاقه و فعالیت های آنان را زیر نظر دارد.
-4 ارزشیابی تدریس وبازتاب تأثیرآن دربرنامه ریزی مجدد درس: ابتدا معلم مجری طرح درمورد تدریس خود اظهار نظر می کند و نظر خود را درباره چگونگی اجرای درس و مسائل عمده آن بیان می کند. سپس معلمان عضو گروه معمولا با دیدگاه انتقادی درباره قسمت هایی از درس که به نظر آنها مشکل داشته صحبت می کنند. باید توجه داشت که تمرکز بردرس است نه معلمی که آن را آموزش داده است درس محصول گروهی است و همه اعضا در مورد نتیجه برنامه خود، احساس مسئولیت می کنند. در واقع آنها از خود انتقاد می کنند. دبیر تیم تمام نقطه نظرات را یادداشت می کند.
