بخشی از مقاله

چکیده

از آنجا که پرورش خلاقیت باید از کودکی انجام گیرد تا درآینده افراد خلاقی برای جامعه باشند، باید عواملی که در افزایش قدرت خلاقیت موثر است را بررسی کردو در جهت تحقق آن گام برداشت. خلاقیت یک نیروی ذاتی است که در همه افراد وجود دارد و راههای بیشماری برای پرورش آن وجود دارد آنچه مسلم است اینکه فضا در کیفیت آموزش و پرورش و بروز خلاقیت ونقش بسیار مهمیایفا میکند یکی از منابع مهم الهام برای معماری کودکان شناخت رفتار و واکنش های کودکان است.

کودک برای رشد، قبل هر چیز به ارضای عاطفی واحساس پیوند با محیط فیزیکی و اجتماعی خود نیازمند است. بنابراین مشخصه محیط مناسب، وجود محرک ها و انگیزه های لازم ومنطبق با هر مرحله رشد کودک است. مسئله مهم دیگر وضوح و خوانایی محیط برای کودک است محیطی که به سهولت درک شود. معماران باید فارغ از محدودیت های طرح ها و نقشه های شهر سازی تخیلات کودکی را در ذهن ایجاد کرده وراههای به نمایش گذاشتن این تصورات و تخیلات را پیدا کنند.

از راهکارهایی که می تواند باعث پرورش تفکرات و خلاقیت کودک شود فضاهایی چون پارک و موزه کودک است که با آموزش به طور غیر مستقیم و قراردادن کودک در محیط های گوناگون این امر میسر می باشد .

دراین پژوهش می توان با شناسایی عوامل مربوط به طراحی یک محیط دلپذیر نظیر فضای بازی، تنوع - در رنگ، صدا، فرم، بافت در فضا - ، مشخص کردن محدود ها بوسیله کف سازی ، ایجا حس کنجکاوی و خلاقیت، طراحی جزئیات فضاها با توجه به الگوهای رفتاری کودکان ، رعایت عوامل زیباشناسی ، رعایت مقیاس و مبلمان فضاهایی مانند موزه ی کودک را طراحی و اجرا کرد که در این فضا ها کودکان علاوه بر لذت بردن و تفریح به طور غیر مستقیم تحت آموزش و پرورش قرار گرفته و استعدادهای بالقوه آنها شکوفا گردد.

روش تحقیق در این پژوهش توصیفی و با استفاده از شیوه های گردآوری اطلاعات کتابخانه ای ، میدانی ، مقایسه تطبیقی و بررسی نمونه های موردی خوا هد بود که از مهم ترین و اصلی ترین روش های گردآوری مطالب می باشد .

مقدمه

طبیعت کودک نیازمند تجربه و تأیید است . باید اجازه فعالیت خود انگیخته را به کودکان داد و محیطی سرشار از یادگیری برایشان فراهم آورد. این مرکز برای کودکان به منزله یک محیط کاملاً صمیمی و دوستانه است . لذا تأثیرپذیری کودکان به مراتب بیشتر از خانه و خانواده می باشد. اگر مربیان، افرادی آموزش دیده، کارآمد و متخصص در زمینه تربیت کودکان باشند خواهند توانست به بهترین شکل ممکن آنان را تربیت کنند . با توجه به اینکه این مراکز در کشور ما وجود ندارد، طراحی این مجموعه اهمیت بسیار بالایی دارد .

کودکی دوران آموزش است و لحظه ای از زمان نیست که بگذرد و اثری بر کودک بر جا نگذارد. ما به عنوان بزرگسال ممکن است سخت به خاطر بیاوریم که بچه بودن یعنی چه . اما باید این نکته را به خاطر بسپاریم که بچه ها در مقایسه با بزرگسالان در دنیای متفاوتی زندگی می کنند و همیشه هم به ما نمی گویند که در دنیای آنان چه خبر است .

این وظیفه ما است که محیطی را برای آنها فراهم کنیم که امن و پرورش دهنده باشد . زیرا نقش محیط در آموزش کودکان انکار ناپذیر است و هر چقدر محیط غنی تر باشد، این آموزش که با پرورش همراه است ، غنی تر می شود. محیط اطراف کودک باید موجب باروری جسمی، فکر ی، احساسی و اجتماعی او شود و این در حالی است که فضاهای آموزشی در کشور ما به ندرت با بچه ها رابطه عاطفی بر قرار می کنند بنابر این نباید فر اموش کنیم که معماری فضایی که کودکان در آن قرار دارند نقش مؤثری در رشد جسمی و روحی آنان دارد .

هدف از انجام این تحقیق ایجاد نگرشی جدید نسبت به آموزش و پرورش است و به دلیل آنکه کودکان در مستعدترین شرایط و بهترین وضعیت از جهت توان ذهنی و جسمی برای یادگیری می باشند و تأثیر آموزش بر آنان ماندگار تر است، محور برنامه ریزی قرارگرفته اند.

از راهکارهایی که می تواند باعث پرورش تفکرات و خلاقیت کودک شود فضاهایی چون پارک و موزه کودک است که با آموزش به طور غیر مستقیم و قراردادن کودک در محیط های گوناگون این امر میسر می باشد .

می توان با طرح و اجرای فضای مناسب برای کودکان، بستر و عاملی موثر جهت تحقق قابلیت های بالقوه وجودی برای شناخت وجوه شخصیتی و جسمی و تامین رشد کامل آنان فراهم ساخت. به عبارت دیگر نقش محیط فیزیکی در رشد کودک را از یک سو به عنوان بستری برای شکل گیری قالبی فطری و طرح کلی ابعاد وجودی او و از سوی دیگر عامل مؤثر برای پایه ریزی و گسترش داشته های ذهنی، محتوای شناخت و مهارت های بدنی وی در نظر می گیریم.

لذا تأثیرپذیری کودکان به مراتب بیشتر از خانه و خانواده می باشد. اگر مربیان، افرادی آموزش دیده، کارآمد و متخصص در زمینه تربیت کودکان باشند خواهند توانست به بهترین شکل ممکن آنان را تربیت کنند. با توجه به اینکه این مراکز در کشور ما وجود ندارد، طراحی این مجموعه اهمیت بسیار بالایی دارد.

کودکی دوران بازی، آزمون، خیال پردازی و اکتشاف است. همه چیز تازه است و کنجکاوی برمی انگیزد. هیچ کجا چندان پر خطر و هیچ چیز چندان پر ارزش و هیچ مانعی غلبه ناپذیر نیست. کودک بی باکانه راه خود را در جهانی که می بیند و می شنود، می یابد. چنانچه از جستجو بازش دارند و یا راه را به او ببندند، از ناکامی فریاد خواهد کشید.

شکل : 1 ایجاد محیط مورد علاقه کودکان به واسطه آلات موسیقایی پنگ-پنگ وال - فرانسه

اصولا به نظر می رسد که باید نسبت به مسائل آموزش و پرورش کودکان در ایران تغییر نگرشی کلی صورت گیرد . امروزه در کشور ما آموزش برای کودکان چیزی جز انباشت اطلاعات نیست. این در حالی است که هدف از آموزش و پرورش، به فعلیت در آوردن قابلیت های بالقوه کودک و به نهایت ممکن رساندن آنهاست و آموزش و پرورش واقعی جز با تجربه عملی و ملموس این اطلاعات فراهم نمی شود.

کودکان ما تقریبا هیچ کاری را به طور عملی تجربه نمی کنند و به همین علت بسیاری از جنبه های آن را درنمی یابند . او فقط به مدرسه و درس فکر می کند و نیازی نیست که راجع به زمان بهتر، روش بهتر و بهای بهتر فکر کند زیرا آنچه که هست، بهترین است . حتی بازی های آنها منحصر به فضاهای تنگ و پر از ممنوعیت موجود در شهرها است.

هدف از انجام این تحقیق ایجاد نگرشی جدید نسبت به آموزش و پرورش است و به دلیل آنکه کودکان در مستعدترین شرایط و بهترین وضعیت از جهت توان ذهنی و جسمی برای یادگیری می باشند و تأثیر آموزش بر آنان ماندگار تر است، محور برنامه ریزی قرارگرفته اند. هدف طراحی مکانی بوده است تا کودکان در آن فضا و زمان تجربه عملی هر چیزی را داشته باشند . باید کاری کنیم که کودکان آگاهانه بسوی آینده خود گام بردارند و از کودکی خود خاطراتی به جز آنچه که به طور معمول در خانواده اتفاق می افتد، داشته باشند. خانواده بعنوان مهمترین رکن جامعه وظیفه تربیت وپروش کودک را دارد. این مهم در کشور ما تنها به آموزش و پرورش واگذار شده که روش های سنتی مسائلی را به کودک آموزش میدهد که صرفا محفوظات وی را شامل می شود و پرورش خلاقیت کودک نادیده گرفته میشود.

شکل : 2 طراحی حجم های گرافیکی به شکل غنچه که با متساعد کردن رایحه های مختلف گل ها ، علاوه برتحریک حس بویایی ، به ارضای حس کنجکاوی در کودکان ، کمک می کند ، پارک حواس، ژاپن ، دل المو- مارتا روج..2005
 
نیاز به تملک فضا در کودک یک نیاز بنیادین است و در تمام سنین مشاهده می شود. کودکان درهر مدرسه یا خانه یا هر محیطی سعی در تملک درآوردن بخشی از فضا دارند بنابراین فضایی که ما در این طرح برای کودکان طراحی می کنیم باید بر مبنای فعالیت ها و احتیاجات آنها باشد یعنی به گونه ای درنظر بگیریم که جوابگوی نیازهایشان باشد ولی قبل از آن باید به شناخت درک کودک از فضای پرداخته و با ذهنیات وروحیات او در این زمینه آشنا گردید.

فضاهایی مرتبط با فعالیت کوکان باید دارای شرایط مناسب و مطلوب برای رشد فیزیکی، ذهنی، عاطفی و اجتماعی آنان باشد که تحقق این امر از طریق به کارگیری ضوابط طراحی معماری که منطبق بر شرایط جسمی و روانی کودک باشد، امکان پذیر است.

از راهکارهایی که می تواند باعث پرورش تفکرات و خلاقیت کودک شود فضاهایی چون پارک و موزه کودک است که با آموزش به طور غیر مستقیم و قراردادن کودک در محیط های گوناگون این امر میسر می باشد .

مبانی تحقیق

فلسفه آموزش و پرورش

از آنجا که آموزش به کودکان این قابلیت را میدهد که به صورت مستقل به سوی اهداف مورد نظرشان حرکت کنند و هویت ویژهای در جامعه بیابند، اهمیتی غیرقابل چشمپوشی برای فلاسفه دارد. فلسفه آموزش به بررسی ماهیت و اهداف آموزش و ابزارهای آن میپردازد و در ارتباط با »نظریه آموزش« است. نظریه آموزش نوعی نظریه عملی بوده که سعی در فراهم آوردن رهنمود و روشن کردن تمامی جنبههای گوناگون آموزش - اعم از جنبههای تعلیمی، اخلاقی و سیاسی مربوطه - و همچنین ساختار اجتماعی وابسته با آن است. فلسفه آموزش از نیمه دوم قرن بیستم میلادی به بعد به صورت یک شاخه مشخص از فلسفه شناخته شده و مورد بررسی قرار گرفت. دکتر نقیب زاده در کتاب خود آورده است :

هربارت :

- روش از روان شناسی گرفته و مقصد از اخلاق پیروی از روانشناسی - عقلانی و تجربی - اساس فهم : عدم تعادل روانی ناشی از دریافت های جدید فهمیدن یعنی به هم پیوستن تصورهای تازه به تصورات قبل دانستنی های فعلی ،زمینه فهمیدن نکات تازه اند . فهمیدن ، بازسازی و یگانه کردن است نه به هم افزودن آموزش از روی برنامه شامل مراحل آماده سازی ،عرضه درس تازه ،سنجیدن با گذشته یگانه کردن ، کاربرد .

-    مبنای علم : داده های تجربی و طبیعت

-    مبنای ارزشهای اخلاقی : روابط اجتماعی پراگماتیسم - دیویی - :
-    معیار درستی اندیشه : سودمندی آن در حل مساله و مشکل گشایی

-    ارزش ها : نسبی و وابسته به شرایط اجتماعی، فرهنگی و روانی تاثیر پذیری دیویی از اندیشه داروین در باب تکامل و سازگاری و تاثیر پذیری از هگل در مورد تکامل تاریخی و تاثیرات دیالکتیکی .
-    تربیت : تحول در اثر تجربه ، به وسیله تجربه ،برای تجربه .

-    معیار تجربه سودمند : اصل پیوستگی و اصل تاثیر دوسویه مدارس بر اساس دموکراسی کار گروهی ، حل مساله و واقعیت زندگی .

کانت :
آشکار ساختن زیاده روی های تجربه گرایی و عقل گرایی انسان نه نیک است و نه بد سنجش توانایی انسان در شناخت و اخلاق جستجوی سرچشمه هایی شناسایی - معرفت شناسی - تاکید بر وجدان اخلاقی به عنوان سرچشمه اخلاق انسان باشنده ای معنوی ،آزاد و دارای اراده انسان حیوانی نیازمند و قابل تربیت .

آغاز تربیت : انضباط و ایجاد عادات پسندیده ، سپس تقویت فهم و نیروی قضاوت ، آنگاه تربیت اخلاقی از طریق توجه به اصل های وجدان خدا قانونگذار اخلاق است و وجدان شناسای این قانون .

برخی از تعاریف آموزش و پرورش

محمدباقر هوشیار: آموزش و پرورش مجموعه منظمی از اعمال و رفتار است؛ به بیان دیگر آموزش و پرورش فعل و انفعالی است میان دو قطب سیال - آموزگار و فراگیر - که مسبوق به اصلی و متوجه هدفی و مستلزم برنامهای است .

جان دیویی: آموزش و پرورش دوباره ساختن یا سازمان دادن تجربهاست، به منظور اینکه معنای تجربه گسترش پیدا کند و برای هدایت و کنترل تجربیات بعدی، فرد را بهتر قادر سازد . دیویی معتقد است با روشهای گروهی، کودکان با محیط، با همسالان و با بزرگسالان تعامل پیدا میکنند و میتوانند در رفع نیازهای یکدیگر سهیم باشند.از نظر دیویی برنامه درسی مطلوب باید با علاقه و استعداد و نیاز کودک تناسب و هماهنگی داشته باشد. . 

ژان ژاک روسو: آموزش و پرورش هنر یا فنی است که به صورت راهنمایی یا حمایت نیروهای طبیعی و استعدادهای فراگیر - متربی - ، و با رعایت قوانین رشد طبیعی و با همکاری خود او برای زیستن تحقق میپذیرد .

دانشنامه بریتانیکا: از آنجایی که کودکان بیسواد، نادان و غیرمطلع از فرهنگ جامعهشان به دنیا میآیند، برای یادگیری فرهنگشان، هنجارهای رفتاری افراد بالغ، یادگیری مهارتها، یافتن نقششان در اجتماع و رسیدن به اهدافشان نیاز به آموزش دارند.

امیرحسین آریانپور: آموزش و پرورش عبارت است از " فرآیند هدایت و جهتدهی عمدی تجارب انسانی.

روش تحقیق

روش تحقیق وسیله یا طریقه تعیین این امر است که چگونه یک گزاره تحقیق مورد تأیید قرار می گیرد یا رد می شود به عبارت دیگر روش تحقیق، چارچوب عملیات یا اقدامات جستجو گرایانه برای تحقق هدف پژوهش جهت آزمون فرضیه یا پاسخ دادن به سئوالهای تحقیق را فراهم می آورد .

روش جمعآوری اطلاعات: از آنجائیکه روش تحقیق همواره تابع موضوع تحقیق می باشد، با توجه به موضوع تحقیق حاضر از دو روش اصلی به منظور جمعآوری اطلاعات استفاده شده است: -1 روش اسنادی -2 روش پیمایشی.

جامعه آماری و حجم نمونه: با توجه به اینکه در تعریف های عام شمول یونسکو، پژوهشگر به فردی گفته می شود که به طور تمام وقت به تحقیق اشتغال داشته باشد و از نظر اقتصادی نیز مهمترین فعالیت و منبع درآمدی وی پژوهش باشد و همچنین به طور معمول افراد دارای مدرک تحصیلی لیسانس، فوق لیسانس و دکترای حرفه ای در زمره پژوهشگران به حساب می آیند.

روش تحقیق: در این پژوهش روش تحقیق بکار گرفته شده از نوع توصیفی-تحلیلی می باشد و روش جمعآوری اطلاعات از نوع کتابخانهای و میدانی و پیمایشی می باشد. در این روش محقق از مهمترین ابزار خود یعنی فیش برداری استفاده کرده است و با مراجعه به همه منابع شناسایی شده از قبل، مطالب مهم و مورد نیاز را در فیشهای تحقیق البته با ذکر دقیق مشخصات منبع مورد استفاده، نگاشته است و در ادامه با استفاده از ابزار مشاهده و مصاحبه در محیط و در نهایت روش تحلیل محتوای کیفی به تجزیه و تحلیل اطلاعات دریافتی مبادرت شده است 

 شکل : 3 نمودار فرآیند پژوهش

متغیرهای تحقق

متغیرهای مورد بررسی در قالب یک مدل مفهومی و شرح چگونگی بررسی و اندازه گیری متغیرها بصورت زیر می باشد:

الف - متغیرهای وابسته شامل :

طراحی، محیط فیزیکی مجموعه فرهنگی-هنری ب - متغیرهای مستقل نیز عبارتند از : رویکردهای نوین آموزش و پرورش

بحث و نتیجه گیری تعریف آموزش و پرورش

می دانیم که از آغاز خلقت ، بشر به طورعام به نوعی با آموزش و پرورش درگیر و همراه بوده است و انسان به آن زنده و جامعه با آن پرورش و قوام یافته است با توجه به چنین سابقه ی عظیمی هنوز تعریف واحدی از آن در دست نیست و هر فرد و گروه ومکتبی بنا به جهان بینی و ایدئولوژی خویش تعریفی از به معنای آموزش دادن و تربیت کردن ،آن ارائه کرده است . واژه تحصیلات1 در فرهنگ معاصر هزاره به معنای آموزش ، آموزش و پرورش و تعلیم و تربیت به کار رفته است .

در فرهنگ روانشناسی این واژه به معنای هنر رشد و تعالی صفات اخلاقی ، فکری و روانی به کار رفته است و هدف از آموزش و پرورش را کمک به ایجاد تعادل و هماهنگی در محیط زندگی و رشد افراد داشته است [5] .در واژه نامه فلسفه و علوم اجتماعی آموزش یا تعلیم به معنای تدریس است و در مقابل تعلم قرار می گیرد . آموزش مشروط به فراهم ساختن شرایطی است که دانش آموختن را برای دانش آموز در داخل یا خارج از مدرسه تسهیل کند . آموزش خاص تر از پرورش است ، زیرا پرورش گذشته از انتقال معلومات به دانش آموز شامل رسیدگی به تغییر و خصوصیات و تهذیب اخلاق او نیز پرداخته می شود ، اما آموزش فقط به انتقال معلومات از راه های مختلف می پردازد

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید