بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به دشواری دستور زبان روسی، این که چگونه باید آن را به زبان آموزان مبتدی در مراحل اولیه زبان آموزی آموزش داد که موجب دلزدگی و سلب انگیزه از آنان نشود، مشکل اساسی است که توجه اکثر مدرسان زبان روسی را به خود معطوف داشته.بی تردید راهکار مناسبی برای ساده تر نمودن دستور زبان روسی وجود ندارد، اما می توان در ابتدای آموزش، دستور زبان را به طور ضمنی و در خلال کاربردهای تعاملی و رویکردهای ارتباطی زبان آموزش داد. بدین صورت که ابتدا زبان آموز را به طور ضمنی با قالب های دستوری و ساخت نحوی جمله آشنا کرد و سپس به طور آشکار او را به سوی یادگیری قواعد دستوری و شناخت بیشتر این قالب ها هدایت کرد.
مقدمه
یکی از بحث برانگیز ترین پرسش ها در ارتباط با دستور زبان، مساله آموزش آن می باشد. طی سالیان متمادی دستور زبان به عنوان محور اصلی آموزش زبان تلقی می شده، گویی هدف اصلی آموزش زبان خارجی، یاددهی دستور زبان بوده، نه تسلط زبان آموز بر توانش ارتباطی، هدفی که الزام و کافی بودن آن برای یادگیری مهارت ایجاد ارتباط در مرحله مقدماتی مورد تردید است.گویی فراگیری صرف ساختارهای دستوری زبان کافی است تا زبان آموز به هنگام نیاز آن ها را با بار معنایی آراسته و منظور خود را ادا کند. با تحول این نگرش، بازگشت تدریجی به " دستور زبان مفهومی" تثبیت شد.
رجوع به معناشناسی، تقدم صورت بر معنی را وارونه می سازد و نظم طبیعی تر معنی، صورت را جایگزین آن می کند. بنابراین ضرورت شناخت صورت ها و ساختارهای زبان خارجی، برای ادای مفهوم و ایجاد ارتباط الزامی است. ضمن تأکید بر افتراق دغدغه های زبان آموز و زبان شناس، لازم به یادآوری است که هدف نخست زبان آموز، ادای مطلب و انتقال مفهوم یا دریافت و ادراک آن است. بنابراین در اولین متدهای متأثر از زبانشناسی کاربردی به ویژه شیوه رویکرد ارتباطی، آموزش اشکال و قواعد در قالب عبارت های مجزا و جدای از بافت میسر نیست. یکی از باورهای رویکرد ارتباطی چنین است که شناخت قواعد زبان دوم امکان ارتباط در این زبان را فراهم نمی آورد. شناخت اصول، واژگان و ساختارهای دستوری شرط لازم، اما ناکافی برای ارتباط است. ایجاد ارتباطی موثر در زبان دوم، مستلزم شناخت اصول و قواعد استفاده از این زبان است.
یعنی لازم است زبان آموز بداند که در موقعیت های متفاوت، با افراد مختلف و با توجه به منظور ارتباطی از چه اشکال زبان شناختی بهره جوید. مدافعان رویکرد ارتباطی بر این باورند که در یک ارتباط موثر، انطباق اشکال زبان شناختی با موقعیت ارتباط - وضعیت مخاطب، سن، طبقه اجتماعی - وکارکرد ارتباط ضروری می نماید. بدین ترتیب مهارت ارتباط، حاصل دریافت روابط بین مراتب مختلف و مولفه های متعدد زبان شناختی است . در سالهای اخیر اغلب متخصصین آموزش زبان بر این باورند که در کلاسهایی که تأکید آموزش بر شیوه ارتباطی است، شرایط یادگیری به مراتب بهتر از کلاسهایی است که بر پایه توضیحات صرف ساختارها و اشکال دستوری مبتنی است.
دستور زبان روسی به لحاظ پیچیدگیهای خاص خود به دشوار بودن در بین دیگر زبانها معروف است. دستگاه صرفی زبان روسی که شامل شش حالت است تداعی کننده زبان لاتین می باشد. متداول ترین حالت های اسم عبارتند از: حالت نهادی، حالت حرف اضافه ای، حالت مفعول مستقیم، حالت متممی، حالت اضافی و حالت همراهی و معیت. اسامی در زبان روسی دارای سه جنس مذکر، مونث و خنثی هستند که با قرارگرفتن در هر یک از این حالت ها، با توجه به نقش نحوی آنها در جمله، بر اساس قواعد صرفی مربوط به آن حالت و جنس مربوطه تغییر شکل می یابند. تغییرات اسم درحالت های مختلف همانند جمع بستن اسامی، در پایانه صرفی اسم رخ می دهد.
در زبان روسی هر یک از این حالتها بالقوه می توانند بیانگر چندین مفهوم مختلف باشند که یکی از مهمترین مراحل ابتدایی آموزش زبان روسی، آشنایی زبان آموزان با حالت های اسم، مفاهیم مربوطه و کاربرد آنها است، زیرا که با یادگیری حالت های یاد شده، زبان آموز قادر خواهد بود برای بیان یک مفهوم مشخص، کلمه مورد نظر خود را در حالت مناسب و شکل صحیح به کار برد. از دیگر مشکلات دستور زبان روسی برای مبتدیان می توان به صرف فعل، تغییراتی کهدر تبدیل همخوان ها به هنگام صرف بوجود می آید و همچنین هدایتگر فعل - - اشاره کرد.
هر یک از افعال زبان روسی در کنار خود دارای یک تا چندین هدایتگر فعل است که زبان آموز باید تک تک آنها را به خاطر بسپارد، زیرا این هدایتگرهای فعلی، به زبان آموزان کمک می کنند تا تشخیص دهند که اسم و وابسته های آن را در کدام حالت صرف کنند. علاوه بر این، تمام افعال زبان روسی دارای دو نمود کامل و ناکامل هستند که کاربرد آنها در سه زمان حال، آینده و گذشته به جنبه های مختلف انجام فعل بستگی دارد. تمامی این موارد باعث دشواری و پیچیدگی دستور زبان روسی برای زبان آموزان مبتدی و دلزدگی آنان از درس دستور زبان می شود. در این مقاله به دو موضوع در آموزش دستور زبان روسی پرداخته می شود:
ٌ- کاربرد دستور زبان روسی بطور ضمنی در خلال کاربردهای تعاملی و رویکرد ارتباطی ٍ- روی آوردن به آموزش قیاسی دستور زبان در قالب جملات محاوره ای و ساده و آشنایی تدریجی زبان آموزان با اشکال و قواعد دستوری و در ادامه توضیح داده می شود که چگونه مدرس زبان روسی با تکیه بر ظرفیت های زبانی زبان آموزان، به منظور تسریع فراگیری زبان، زبان آموزان را وادار به اندیشیدن، مقایسه ساختارهای زبان مادری با زبان روسی و در نهایت وی را برای کاربرد زبان در برقراری ارتباط آماده می سازد.
هدف مقاله حاضر، بررسی مشکلات دستور زبان روسی و ارائه روشی برای آموزش آن به زبان آموزان مبتدی به عنوان یک تکنیک آموزشی موثر است که از اصول اساسی دیدگاه کاربردی در آموزش ساختارهای دستوری در کلاسهای درسی بهره می گیرد. در این تکنیک، ساختارهای دستوری در موقعیت های کوتاه و محاوره ای قرار می گیرند که در آن، مواردی از نقش های ارتباطی زبان گنجانده شده اند. تا به زبان آموزان در بکار گیری دستور زبان و تقویت توانش ارتباطی یاری رساند. روش مورد استفاده در این مقاله، بررسی روش سنتی آموزش دستور زبان با تدریس دستور زبان به صورت ضمنی در خلال کاربردهای تعاملی و رویکردهای ارتباطی در قالب جملات کوتاه و محاوره، ضمن ارائه فنون مختلف و بکار گیری وسایل کمک آموزشی در تفهیم بهتر نکات دستوری است.
بحث و بررسی
دوره پیش دانشگاهی زبان روسی از اهمیت ویژه ای در طول تحصیل در مقطع کارشناسی برخوردار است. زیرا که در این دوره طبق سر فصل دروس این رشته، بایستی ظرف ٌُُ ساعت، برابر َ واحد درسی دستور زبان مقدماتی، زبان آموزان مبتدی را با عمده ترین و اساسی ترین مفاهیم دستوری زبان روسی که شامل صرف اسامی، صفات، ضمایر، اعداد در شش حالت نحوی در شکل هایمفرد و جمع، نحوه صرف افعال، جنس اسامی، و چگونگی مطابقت اسامی با وابسته هایشان درحالتهای مختلف دستوری آشنا نمود.
