بخشی از مقاله
چکیده
در این مقاله به نقش جایگاه مسجد شیخ لطف اله که عنصر سنتی و شاخص و هویت کالبدی در میدان نقش جهان با عناصر پیرامون خویش دارا می باشد را بررسی می نماید.مسجد ازلحاظ ارزش فرهنگی و عنصر زیبا شناسانه و هنری کاملا هماهنگ با محیط می باشد و روند شکل گیری سازمان فضای میدان به عنوان محور و عنصر اول قرار دارد و دارای سلسله مراتب منطقی و کیفیت هویتی می باشد و مهمترین شاخص ان مکانیزم نور و نداشتن صحن و مناره و گنبد کم ارتفاع و محراب بی بدیل آن و کتیبه ها و طره های که با گلدان مرمر صورت گرفته است و همچنین اندازه کوچک و هماهنگی با بناهای اطراف میدان و داشتن خط ثلث بسیار زیبا با کاشی سفید معرق را دارا می باشد.
-1 ریشه های فرآیند هنر
ریشه های این فرایند، به فلسفه ی روشنگری قرن هیجدهم و انقلابی باز می گردد که کانت در فلسفه ی هنر به وجود می آید. کانت برای نخستین بار، گستره ی هنر و زیبایی را از علم و اخلاق جدا ساخت. به اعتقاد کانت هر موجود خردمند از نوعی استقلال برخوردار است و همپای خرد خود، به معبارها و قوانین ویژه ی خویش می رسد و از پذیرش سایر معیارها اجتناب می کند. کانت این قاعده را درمورد هنر به کار گرفت که سه حوزه ی علم، قانون - اخلاق - ، هنر، هر کدام دارای حقیقت ویژه ی خود هستند و حقیقت هیچ حوزه ای به حوزه ی دیگر قابل تسری نیست.
کانت، به پیوری روانشناسی رایج در عصر خود، ذهن انسان را به دو بخش تقسیم کرد: بخشی که شامل ادراک است و بخشی دیگر که مربوط به اندیشیدن است. غیر از این، کانت به اخلاق توجه کرد و مدعی شد که اصول اخلاقی مانند اصول ریاضی، امور گوهری، یعنی مقدم بر تجربه ی ناشی از حواس ما هستند.
کانت، تأکید می کند که یکی از مفاهیم مهم در بحث پیرامون اصول اخلاقی اصل آزادی و اختیار فردی است. و بدون وجود آزادی، حسن و قبح رفتاری معنا ندارد. کانت، سپس به موضوع هنر و زیبایی می پردازد. و اموری را مانند احساس و عاطفه و ذوق و رغبت را وارسی می کند و پس از توجهی ویژه به گوهر زیبایی، مفهوم والا را مطرح می نماید..
در هنر مدرن زیبایی دیگر یکعامل لزوماً واجب برای اثر هنری نیست و در بسیاری از آثار مدرن، اثری از آن دیده نمی شود. این نکته که زندگی چیز بسیار زیبایی است. دیگر اعتبار خود را از دست داده است. طبیعت زیباست، خورشید و درخت زیباست اما در همین لحظه میلیون ها نفر می میرند! شاید برخی از تابلوهای مدرن وحشتناک باشند اما آن ها تجلی احساس و هیجانی هستند که به دنیای موجود شباهت تام دارند.
-2 هویت هنر اسلامی در جامعه
هنر اسلامی درواقع هنری است که حاصل تفکر و بینش دینی مسلمانان در مواجه آن با آثار هنری بیگانگانی است که هنر آنها در ضمن فتوحات اسلامی تسخیرو تصرّف شده و بهتدریج در حکم مواد در صورت و روح هنری اسلامی هضم و جذب شدهاند. قرآن و روایات معصومان اسلامی نخستین راههای چگونگی تخیل و تفکر در باب عالموجود و تمثّل معنویت اسلامی را در عرصهی خیال به آدمی آموخت. اسلام از مسلمانان میخواست که از تقلید طبیعت جاندار چونان بتان پرهیز کنند.
مسلمانان نه تنها از هنرهای نگارگری دست نکشیدند، بلکه کوشیدند با ابداع گونهای زیباییشناسی اسلامیاز تصوّر طبیعتانگارانه یونانی بیزانسیوار اجتناب کرده، راههای نویی را برای تجربهی هنری بیازمایند. این زیباییشناسی با اقتباس دائمی مواد تجسمی از بیگانگان با روح و بینشی اسلامی، ابداعات بیسابقهای در هنر جهانی پیدا آورد که سرزمینهای مجاور نیز از شیوههای آن اقتباس کردند چنان که آن را در گوتیک بینالمللی معماری و نقاشی مسیحی میبینیم.
متفکران مسلمان بهویژه حکیمایاُنسی و عارفان که اهل طریق در سیر به سوی معبود و در قرب وجود بودهاند، هنر اسلامی را در همین حقیقت و حکمت دیدهاند. بنابراین، حقیقت و حکمت هنر اسلامی در گذشتن از ظواهر کثرت و رسوخ به باطن امور و شهود فقر ذاتی و عدمماهوی آنان در قبال حق است که این خود عین شهود ماهیات در حضرت علمی و اعیان ثابته است.
-3 محل قرار گیری مسجد شیخ لطف االله :
مسجد شیخ لطف االله در ضلع شرقی میدان نقش جهان اصفهان قرار دارد. میدان نقش جهان در سده یازدهم هجری قمری - سده هفدهم میلادی - یکی از بزرگترین میدانهای جهان بودهاست. میدان نقش جهان که با نامهای میدان شاه و میدان امام نیز شناخته میشود، مجموعه ی بزرگی از ساختمانهای دوره ی صفوی در شهر اصفهان است.
میدان نقش جهان، میدانی مستطیل شکل و بسیار وسیع در قلب شهر اصفهان که طول آن از شمال به جنوب کشیده شدهاست .علاوه بر آن چهار بنای عالیقاپو، مسجد جامع عباسی، مسجد شیخ لطفاالله و سردر قیصریه نیز در چهار ضلع این مستطیل ساخته شده است . تردد در این بخش به صورت پیاده یا با درشکه صورت میپذیرد. این میدان یک مجموعه عالی معماری و هنری است.
همانطوری که در شکل 1 مشخص است مساحت این میدان 75000 متر مربع،عرض آن 150 و طول ان 500 متر است.
تصویر :1 میدان نقش جهان - ماخذ نگارنده -
-4 .ساختن مسجد شیخ لطف االله
ساختمان مسجد شیخ لطف االله با دستور شاه عباس در سال 1011 هجری قمری برای ملا عبداالله شوشتری شروع شد بعد از اینکه ملاعبداالله امامت مسجد جامع را به عهده گرفت . امامت این مسجد به شیخ لطف االله عیسی عاملی واگذار گردید و بدین ترتیب این مسجد به نام شیخ لطف االله معروف شد. ساختن مسجد شیخ لطف االله 17سال یعنی از سال 1011تا 1027 هجری قمری به طول انجامید.در شکل 2 مشاهده می شود.
شیخ لطف االله عیسی عاملی از علما و فقها و ادبای اهل لبنان بوده که به دعوت شاه عباس به قزوین مهاجرت کرد و پس از انتقال پایتخت به اصفهان به آنجا نقل مکان کرده است.گفته میشود که شیخ لطف االله پدرزن شاه عباس بوده و در زمان امامت مسجد در مدرسه ای به همین نام که در کنار این مسجد بوده تدریس فقه نیز می کرده است.
