بخشی از مقاله
چکیده :
هدف اصلی از انجام این پژوهش، بررسی اثر مصرف یک هفته مکمل کورکومین متعاقب یک جلسه فعالیت مقاومتی بر شاخصهای آسیب عضلانی، استرس اکسایشی و کوفتگی عضلانی تأخیری در مردان فعال بود. به این منظور 22 نفر از مردان جوان فعال - سن 21/22±1/25سال، قد 175/13±6/88 سانتیمتر، وزن 69/22±7/10 کیلوگرم و شاخص توده بدن 22/21±2/21 کیلوگرم بر مترمربع - داوطلبانه در این پژوهش شرکت کردند. آزمودنیها به صورت تصادفی در گروه دارونما - n=11 - و کورکومین - n=11 - تقسیم شده و یک هفته قبل از فعالیت مقاومتی به صورت دوسوکور روزانه 80 میلیگرم کورکومین یا دارونما دریافت کردند. قبل از فعالیت مقاومتی از نمونه ها 1RM گرفته شد. فعالیت مقاومتی شامل یک مرحله تمرین دایرهای در 5 ایستگاه و هر ایستگاه شامل 3 نوبت بود که هر نوبت با 75 درصد یک تکرار بیشینه در 8 تا 10 تکرار انجام شد. نمونههای خونی قبل از مصرف کورکومین یا دارونما، بعد از مصرف یک هفته مکمل، بلافاصله بعد از فعالیت و 24 ساعت بعد از فعالیت و در حالت ناشتا جمعآوری شد. جهت تعیین اختلافات درون گروهی از آزمون تیهمبسته و جهت تعیین اختلافات بین گروهی از تی-مستقل - t-test - استفاده شد. همچنین برای تجزیه و تحلیل یافتههای تحقیق از آزمون آماری تحلیل واریانس با اندازهگیری مکرر - یکطرفه - و آزمون تعقیبی بونفرونی در سطح معنیداری p=0.05 و برای تعدیل اثر پیش آزمون بر پس آزمون از تحلیل کوواریانس استفاده شد. همچنین برای اندازهگیری میزان کوفتگی عضلانی از پرسشنامه مکگیل استفاده شد. به طورلاصه،خ در این بررسی یک جلسه فعّالیّت مقاومتی باعث افزایش معنادار شاخصهای آسیب عضلانی CK - ، LDH، AST، - ALT و استرس اکسایشی - MDA - ، و کوفتگی عضلانی تأخیری گردید. همچنین مصرف 80 میلیگرم کورکومین یک هفته قبل از انجام باعث افرایش CK، LDH و ALT شده و باعث کاهش MDA شد. ولی تأثیری بر DOMS و ASTپس از فعّالیّت مقاومتی نداشت.
مقدمه
فعّالیّت بدنی جزئی جدایی ناپذیر از حیات انسان است. از بازیهای کودکانه گرفته تا حرکات ریتمیک و بالاخره ورزش قهرمانی و حرفهای از مصادیق عینی فعّالیّت بدنی به شمار روندمی . اعتقاد بر این است که فعّالیّت بدنی میتواند سبب حفظ و ارتقای سطح سلامتی شود و بدون آن حیات آدمی به مخاطره میافتدفعّالیّت.بدنی غیر معمول و شدّید تولید رادیکالهای آزاد را افزایش میدهد. اگر چه تولید رادیکالهای آزاد تا اندازهای برای فرایندهای فیزیولوژیک بدن ضروری است، اما افزایش بیرویه آن، برای بدن، مضر است و فشار اکسایشی را بدنبال دارد. فشار اکسایشی که استرس اکسایشی نیز نامیده میشود موجب آسیب به پروتئینها، لیپیدها، DNA و RNA غشای سلولها و گلبولهای قرمز میشود - 2،. - 1هنگام فعّالیّت بدنی شدید، مصرف اکسیژن میتواند به بیش از 20 برابر زمان استراحت افزایش یابد. در این زمان مصرف اکسیژن در تارهای عضلانی فعال ممکن است به 200 برابر برسد که میتواند تولید رادیکالهای آزاد را افزایش دهد . - 3 - افزایش مصرف اکسیژن منجر به افزایش اساسی در جریان الکترونها به میتوکندری و در نتیجه تراوش بیشتر گونههای واکنش پذیر اکسیژن - ROS - از میتوکندری میگردد و در نهایت تولید ROS افزایش مییابد . - 4 - به طور کلی در حالت معمول فیزیولوژیکی بین تولید رادیکالهایدآزادر بدن و سیستم دفاعی ضد اکسایشی تعادل برقرار است، ولی تحت شرایط مختلفی مانند فعّالیّت بدنی شدید، مواد ضد اکسایشی درون زا - آندروژن - نمیتوانند به طور کامل از آسیب اکسایشی جلوگیری کنند و تعادل بین تولید و دفع رادیکالهای آزاد بر هم میخورد - 5 - و ممکن است موجب بیماریهای قلبی- عروقی، دیابت، سرطان و پدیده پیری شود .
- 6 - بیشتر مطالعات بروز فشار اکسایشی پس از انجام فعّالیّتهای طولانی مدّت استقامتی،هایورزششدّید کوتاه مدّت و فعّالیّتهای وامانده ساز را مورد تأیید قرار دادهاند - . - 8-7 از سوی دیگر آنتیاکسیدانهای آنزیمی نظیرکاتالاز - CAT - ، سوپراکسیددیسموتاز - SOD - ، گلوتاتیون پراکسیداز - GPX - ، گلوتاتیون S ترانسفراز - GST - ، مالون دی آلدهید - MDA - و آنتیاکسیدانهای غیر آنزیمی نظیر ویتامینهای A، E، C، گلوتاتیون، الکارنیتین، الآرژنین و غیره سد محکمی را در مقابل فشار اکسایشی تشکیل میدهد . - 9 - بنابراین استفاده از مکملهای آنتیاکسیدانی در کسانی که ظرفیت آنتیاکسیدانی کمی دارند یا در تمرین بدنی شدّید شرکت میکنند و دفاع آنتیاکسیدانی آنها ضعیف شده است، میتواند آسیب اکسایشی و آسیب عضلانی ناشی از ورزش را در خون و عضلات اسکلتی به تعویق اندازد و از این طریق فشار اکسایشی را کاهش دهد - . - 10 مالون دی آلدهید - مالون آلدهید یا بیس دی متیل استال - یکی از دی آلدهیدهای سه کربنه بینهایت واکنش پذیری است که به عنوان یک محصول فرعی LPO تولید میشود. این آلدهید میتواند با گروههای عملکردی بسیاری از مولکولها از جمله پروتئینها، لیپوپروتئینها، RNA، DNA ترکیب شود . - 11 - علاوه بر این، پیوندهای تقاطعیٌ بین پروتئین و DNA از دیگر نتایج واکنش MDA با DNA است. MDA میتواند با بازهای DNA واکنش میدهد و یک سری از ترکیبات اضافی از قبیل داکسی آدنوزین - M1A - ، داکسی سیتیدین - M1C - و داکسی گوآنوزین - M1G - را تشکیل میدهد. این ترکیبات به ویژه M1G متاژنیک هستند - 11 -
همچنین آسیب عضلانی با آزاد سازی آنزیمهای کراتین کینازٍ - CK - ، لاکتات دهیدروژناز - LDH - 3، آسپارتات آمینو ترانسفراز - AST - 4و آلانین آمینوترانسفراز - ALT - در ارتباط است - 12 - و با آزاد سازی این آنزیمها در خون قابل اندازهگیری است. AST و ALT آنزیمهایی هستند. که در حالت طبیعی محدود به سیتوپلاسم سلولها هستند و آزادسازی آنها به محیط خارج سلولی فقط با مرگ سلولی رخ میدهد، پس افزایش این آنزیمها در خون نشانگر مرگ سلولی است. CK آنزیم کلیدی است که موجب متابولیسم سلول عضلانی و تسریع تبدیل کراتین به فسفات یا به عکس میشود . - 13 - این آنزیم در افراد سالم داخل غشای سلول قرار دارد و مقدار آن در خون پایین است. CK به عنوان یک شاخص اطمینان بخش از نفوذپذیری غشای عضله مطرح است، چرا که این آنزیم فقط در عضله اسکلتی و قلبی یافت میشود. بنابراین تخریب خطوط Z و صدمه سارکولما، انتشار آنزیمهای محلول در عضله نظیر CK را به درون مایع میان بافتی امکان پذیر میکند. در شرایط طبیعی CK پلاسما حدود 100IU در لیتر است؛ که افزایش این ماده در خون ممکن است نشانه آسیب عضلانی و التهاب باشد. LDH نیز آنزیمی است که به مقدار فراوان در سیتوپلاسم تمام بافتهای بدن با غلظتهای متفاوت یافت میشود و در تبدیل اسیدپیرویک به اسیدلاکتیک یا بالعکس در مسیر گلیکولیز بیهوازی نقش دارد و باعث افزایش سرعت این واکنش میشود. تغییرات این آنزیم دیرتر از CK رخ میدهد و معمولاً مقدار آن 24 تا 48 ساعت پس از تحریک به تدریج افزایش مییابد. سازوکار سلولی ترشح این آنزیم هنوز ناشناخته است، ولی اغلب علّت آن را در تغییرات ساختاری به وجود آمده در بافت عضلانی بالبهدنفعّالیّت شدّید میدانند. بسیاری از محققان معتقدند که آنزیمهایی مانند CK، LDH، AST و ALT و همچنین مواد متابولیکی چون اسید لاکتیک، از جمله محرکهای شیمیایی هستند که موجب آسیب و ایجاد درد در عضلات درگیر می شوند. پس با اندازهگیری این آنزیمها در خون میتوان میزان آسیب به سلولهای بدن را اندازهگیری کرد. همچنین ممکن است ارتباطی میانفعّالیّت رادیکالهای آزاد و کوفتگی عضلانی تأخیریٌ - DOMS - وجود داشته باشد.
کوفتگی و درد عضلانی یک تجربه معمول و شایع پسفعّالیّتاز بدنی است که به طور کلی با توجه به زمان بروز کوفتگی عضلانی میتوان به دو نوع کوفتگی عضلانی حاد و تأخیری اشاره نمود. کوفتگی عضلانی حاد بلافاصله پس از دوره تمرین ایجاد میشود و عقیده بر این است کهعلّت آناحتمالاً ناشی از فقدان جریان خون به عضلاتفعّال میباشد . - 10 - نوع دیگر کوفتگی، کوفتگی عضلانی تأخیری است که اولین بار هوگ در سال 1902 آن را توصیف کرد. کوفتگی عضلانی تأخیری با موج دار شدن خطوط Z، به هم ریختگی عمومی تارچه ها و ظهور پروتئین های عضلانی درون خون مشخص میگردد . - 10 - بر اساس نتایج تحقیقات آزمایشگاهی، شدت DOMS از الگو یو وارونه پیروی میکند یعنی تقریبا 24 تا 48 ساعت پسفعّالّیتاز به اوج خود میرسد و سپس به تدریج فروکش کرده، پنج تا هفت روز پس از تمرین کاملا از بین میرود 14 - ، - 15 از جمله علائم کوفتگی عضلانی تأخیری میتوان به کاهش دامنه حرکتی مفاصل، کاهش قدرت عضلانی، سفتی، خشکی عضله، تورم و التهاب، آسیبهای میکروسکوپی عضله، افزایش غلظت آنزیمهای CK، LDH، AST، ALT و لاکتات در سرم پلاسما و نیز افزایش واکنشهای التهابی اشاره نمود 9 - ، 10، . - 15
گزارش شده است که با فعّالیّت بدنی، اکسیداسیون پروتئین، DNA و گلوتاتیون افزایش یابدمی. افزایش فعّالیّت آنزیمهای عضلانی به عنوان شاخص خوبی که حاکی از آسیب عضلانی وابسته به استرس اکسایشی است نیز گزارش شده است .16 - - از طرفی نوع فعّالیّت ورزشی نیز در میزان و نحوهیوقوع استرس اکسایشی و آسیب عضلانی دخیل است. چنانکه نشان داده شده است ، فعّالیّت ورزشی واماندهسازوفعّالیّت در شرایط هایپوکسی میتواند تولید رادیکالهای آزاد را افزایش داده و استرس اکسایشی و آسیب عضلانی را موجب شود . - 17 - همچنین در سالهایاخیر تحقیقات اندکی بر روی فعّالیّتهای بیهوازی بر استرس اکسایشی انجام شده است که حاکی از این مطلب است که فعّالیّتهای بیشینه بیهوازی میتواند موجب تولید رادیکالهای آزاد و وقوع استرس اکسایشی شود . - 17 - همچنین تحقیقاتی در زمینه اثبات اینکه انجام تمرین مقاومتی میتواند استرس اکسایشی ایجاد کند انجام شده است و چندین مطالعه به بررسی تغییرات آنزیمهای سرم بعد از تمرینفعّالیّتو بدنی پرداخته و گزارش کردند که مقادیر شاخصهای آسیب عضله AST - ، ALT، CK، - LDH، بعد از انجام تمرین مقاومتی افزایش معنیداری داشت و با توجه به تحقیقات محدود، کانترٍ و همکاران - 8991 - ، لیوَ و همکاران - 5002 - ، نوین ُ و همکاران - 5002 - ، دمنیکِ و همکاران 5088 - و - 5080 نشان دادند تمرینات مقاومتی شدید باعث افزایش استرس اکسایشی و آسیب عضلانی میشود . - 18-19 -
از طرفی ثابت شده است که مصرف مکملهای ضد اکسایشی میتواند عملکرد اجرایی ورزش را بهبود بخشیده و آسیبهای ناشی از فعّالیّت بدنی را نیز کاهش میدهد. به عنوان مثال رجبی و همکاران - 2013 - ، اثر مصرف روزانه 2000 میلی گرم مکمل امگا-3 را طی یک ماه بر یک مرحله آزمون پرس پا بررسی کردند. آنها تأثیر معناداری از این میزان دوز مصرفی امگا-3 بر کاهش فشار اکسایشی ناشی از فعّالیّت پرس پا را مشاهده کردند . - 20 - نوبهار و همکاران - 2013 - ، اثر مصرف 5 mg/kg کافئین را روی کوفتگی عضلانی تأخیری متعاقب یک مرحله فعالیت برونگرا بررسی کردند، آنها گزارش کردند که این میزان دوز کافئین تأثیر معناداری بر کاهش کوفتگی عضلانی تأخیری دارد . - 21 - همچنین دبیدیروشن و همکاران - 1391 - ، اثر مصرف زردچوبه - کوکومین - را بر مالون دیآلدهید - MDA - و ظرفیت آنتیاکسیدانی تام - TAC - ، 50 سر موش صحرایی بررسی کردند. آنها گزارش کردند مصرف کورکومین باعث کاهش سطوح MDA و افزایش ظرفیت TAC در موشهای صحرایی میگردد . - 22 - زردچوبه، ساقه زیرزمینی گیاهی از خانواده زنجبیل میباشد که در انگلیسی به آن Curcuma و Turmeric میگویند. زردچوبه گیاهی علفی، پایا، به ارتفاع یک تا یک و نیم متر و دارای ریزوم مترومی - ریزوم ریشههای فرعی گیاه است و در فاصلههای میانی ریشه اصلی گیاه میروید - است که از آن ساقه هوایی خارج میشود . - 23 - این گیاه در نواحی شرقی هندوستان و چین میروید ولی در بسیاری از نقاط حارهای مانند مالزی، پاکستان، اندونزی، آفریقا، و آمریکای جنوبی نیز پرورش مییابد و تکثیر آن مانند زنجبیل از طریق کاشتن
