بخشی از مقاله
چکیده
تغییرات سریع دنیای کنونی سازمانها را با چالشهای مختلفی روبه رو کرده است .در این میان سازمان هایی موفق اند که به کمک ابزارهای مختلف مدیریتی و فن آوریهای نوین، از فرصت های ایجاد شده، به سود خود استفاده کنند .یکی از ابزارهایی که میتواند سازمان را در چالش ها یاری رساند مدیریت دانش است .مدیریت دانش یکی از حیاتی ترین عوامل بهبود عملکرد کارکنان، موفقیت یا شکست مدیران و مزیت رقابتی سازمانها در هزاره سوم توسعه است .نقشه دانش به عنوان یکی از ابزارهای مدیریت دانش می تواند به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر روی فرایندهای مدیریت دانش اثرگذار باشد .
هدف از این مقاله، ابتدا معرفی اجزاء و انواع نقشه دانش میباشد، سپس ارتباط نقشه دانش با فرایندهای مدیریت دانش ”ارزیابی و برنامه ریزی، خلق، کسب، ذخیره سازی، انتشار و بکارگیری“ و ابعاد مدیریت دانش محتوا، سازمان، نیروی انسانی و فناوری“ پرداخته شده است و نیز مراحل پیاده سازی نقشه دانش ذکر شده است .مدیران میتوانند به کمک این نقشه، فرایند مدیریت دانش را به شکل کارا و اثربخشی در سازمان خود پیاده سازی نمایند .در آخر نیز مطالعه موردی نقشه دانش شرکت مایکروسافت بیان شده است .نقشه دانش مایکروسافت بیانگر این است که مدیریت سازمان برای دانش ارزش قائل است و از تبادلات دانش پشتیبانی میکنند .
واژگان کلیدی :مدیریت دانش، نقشه دانش، فرآیند ها ، بهبود عملکرد
مقدمه
سازمان ها به چند دلیل علاقمند به مدیریت دانش هستند زیرا تأکید سازمانها بر چگونگی انجام دادن کار و تجربیات افراد و مهارتهای آنان است .از طرفی محققان معتقدند که دانش، نقش موثری در اقتصاد امروز دارد .سازمان ها با استفاده از مدیریت دانش موثر، قادر به ارائه بهتر خدمات هستند .اگر در سازمان فقط اطلاعات اشاعه یابد، دانش افزایش نخواهدیافت .یافتن افراد صاحب دانش در سازمان هم زمان بر است و هم کار آسانی نیست؛ بنابراین لازم است نظام مدیریت دانش، افراد متخصص و ماهر را شناسایی کند.
آنچه نظام مدیریت دانش باید انجام دهد، برقراری ارتباط میان افرادی است که با هم بیندیشند و زمانی را برای اشتراک افراد و دیدگاههایی که به نظر میرسد برای دیگر اعضای گروه مناسب است اختصاص دهند ”پروبست،ََِ در سازمان های دانش محور، آگاهی از وضعیت دانش موجود در سازمان و نیازهای دانشی، بسیار مهم است .چرا که بدون آگاهی از وضعیت دانش در بنگاه، فرایندهای مدیریت دانش، کارایی و اثربخشی کمتری خواهندداشت.
به عنوان مثال ممکن است در کسب یا خلق دانش، هزینه اضافی برای کسب دانش های غیرضروری صورت گیرد و یا اینکه برخی از حوزه های دانشی نادیده گرفته شود . بدین ترتیب برای بهبود عملکرد فرایندهای مدیریت دانش، نیازمند اطلاع از وضعیت دانش موجود در سازمان هستیم ”چهارسوقی این آگاهی از طریق ابزارهای گوناگونی قابل حصول است که یکی از این ابزارها نقشه دانش است .نقشه دانش ابزاری است که دانش موجود و نیازهای دانشی را به شکل تصویری ارائه میدهد.
این شمای ساده، خلاصه و تصویری، باعث می شود منابع دانشی موجود و ارتباطات دانشی سازمان به طور قابل فهم و ساده جلوی چشم مدیران قرار بگیرد .همانطور که برای یافتن مسیر درست جهت رسیدن به مقصد از نقشه استفاده میکنیم؛ با استفاده از ین نقشه به راحتی میتوان دریافت که برای بدست آوردن دانش مورد نظر باید به کدام قسمت سازمان مراجعه نمود .با استفاده از نقشه دانش میتوان پی برد که دانش در کدام قسمت سازمان موجود است.
این نقشه نشان میدهد که چگونه میتوان به مستندات و دانش آشکار موجود در سازمان دسترسی پیدا کرد .همچنین اگر به دنبال دانش ضمنی باشیم، به کمک این نقشه میتوان افرادی که این دانش را در اختیار دارند شناسایی کرده و با ایجاد ارتباط با آنها از دانش مورد نظر استفاده نمود .این نقشه علاوه بر مشخص نمودن محل دانش، به این مساله که چه دانشی برای سازمان مهم است نیز اشاره میکند.
نقشه های دانش امکان نمایش ساختار، کیفیت و حوزه دانش های موجود در سازمان را فراهم می آورند .این عمل، از یک سو، نقاط قوت و ضعف دانش را در سازمان و در شرایط حوزه های کاری مختلفی که در آن مشخص شده، نشان میدهد و از سوی دیگر، به عنوان ابزاری برای مدیریت دانش و نیز استفاده از آن برای ایجاد سیستم های اطلاعاتی و دانش، مؤثر و لازم اند . همچنین این نقشه ها برای تحلیل وضع موجود و مدل سازی دانش سازمان، مورد استفاده قرار می گیرند.
به طور کلی می توان گفت که نقشه های دانش، امکانات زیر را فراهم می آورد:-1 شفاف سازی فرایندها و جریان دانش در سازمان-2 شناسایی دانش کاران، محل های استقرار دانش و جریان های دانشی موجود-3 تعیین ضعف های مرتبط با دانش در سازمان-4 نمایش امکانات بالقوه-5 فراهم آوردن امکان چینش و استقرار دانش های جدید در کنار دانش های موجود-6 برقراری ارتباط وظایف بین مکانهای استقرار دانش و دانش کاران-7 طرح ریزی محل های لازم برای گسترش دانش-8 انطباق و جفت و جور کردن فرایندهای کسب و کار با دانش کارانسرانجام اینکه می توان به کمک نقشه های دانش، پاسخ پرسش های زیر را پیدا کرد.
چه چیزی را باید یاد بگیریم . :شکافها و ضعف های دانش سازمان را آشکار می کند و عاملی میشود برای تولید دانش یا اقدام برای یادگیری چه چیزی را یاد گرفته ایم . :نحوه پیشروی مدیریت دانش و پروژههای یادگیری را مشخص میکند انطباق و جفت و جور کردن فرد با وظیفه پیوند دانش کار با وظایف و فرایندها، کمک به شفاف سازی شبکه ها و راههای ارتباط و وابستگی های آنان به یکدیگر هدف از این مقاله، ابتدا معرفی اجزاء و انواع نقشه دانش میباشد، سپس ارتباط نقشه دانش با فرایندهای مدیریت دانش ارزیابی وبرنامه ریزی، خلق، کسب، ذخیره سازی، انتشار و بکارگیری و ابعاد مدیریت دانش ”محتوا، سازمان، نیروی انسانی و فناوری“پرداخته شده است و نیز مراحل پیاده سازی نقشه دانش ذکر شده است.
مدیریت دانش
سازمانها از طریق مدیریت دانش و با ابزارهایی مثل رایانه ها و پایگاههای اطلاعاتی دانش کارکنان را کسب و ذخیره نموده اند تا به راحتی دردسترس دیگران قرار گیرد .از آنجا که ورودی و خروجی های یک سازمان دانش میباشد، اکتساب، پالایش، نگهداری و تقسیم دانش بخش عمده ای از فعالیتهای یک سازمان را تشکیل میدهد . به عقیده هوبر ونوناکا، دانش عبارت است از اعتقاد و باوری که منجر به افزایش توان بالقوه پدیده ها برای اقدامات و تصمیمات اثربخش میشود .در این تعریف چند نکته اساسی نهفته است .اول اینکه دانشالزاماً موجب اثر بخششدن اقدامات و تصمیمات نمیشود اثربخشی آن تابع عوامل مختلفی است“دوم اینکه پدیده ممکن است فرد، گروه یا سازمان و حتی جامعه باشد .سوم اینکه دانش در درون افراد نهفته است و لذا از اطلاعات و داده متمایز میگردد.
مدیریت دانش،کسب دانش درست برای افراد مناسب در زمان صحیح و مکان مناسب است، به گونه ای که آنان بتوانند برای دستیابی به هدفهای سازمان، بهترین استفاده را ازدانش ببرنداز نظرگمبل مدیریت دانش یعنی مدیریت سازمان به طرف نوآوری مداوم براساس دانش سازمان، یعنی کاربرد تکنولوژی با تأکید برکارگروهی وانتشار دانش.
نقشه های دانش
نقشه های دانش علاوه بر مزایای زیادی که دارد، دارای معایبی نیز میباشد .نقشه های دانش از جمله ابزارهای کم خطر مدیریت دانش است .با این حال پیاده سازی غلط یا استفاده نادرست از این ابزار و تحلیل های اشتباه به وسیله آن، میتواند اثرات مخربی به همراه داشته باشد.
