بخشی از مقاله
چکیده
امروزه در محیط پیچیده و متغیر امروز نقش فرهنگ سازمانی و مدیریت دانش به عنوان منبعی در جهت بهره وری نیروی انسانی و بازسازی راهبردی یک سازمان بر کسی پوشیده نیست. چرا که مبنایی برای مزیت رقابتی پایدار فراهم می کند. فرهنگ سازمانی بر تمام جنبه های سازمان تاثیر می گذارد. مطالعات و تحقیقات نشان می دهد که فرهنگ سازمانی بر تدوین اهداف استراتژی، رفتار فردی، عملکرد سازمانی، انگیزش و رضایت شغلی، خلاقیت و نوآوری، نحوه تصمیم گیری و میزان مشارکت کارکنان در امور، میزان تعهد و سخت کوشی، خلق دانش و تسهیم دانش و مانند آنها موثر است.
بنابراین استقرار یک سیستم مدیریتی منسجم و دانش مدار به منظور بهره وری مطلوب آموزش عالی ضروری می باشد. در واقع می توان گفت: امروزه یکی از چالشهای فراروی دانشگاه های هزاره جدید مفهوم دانش و چگونگی مدیریت آن می باشد. لذا به منظور پاسخگویی سریع دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمی به تحولات محیط متلاطم امروز در ایجاد فرهنگ سازمانی که مدیریت دانش و تسهیم دانش را در سازمان ترزیق کند،یکی از ضروریات برنامه های راهبردی آنها محسوب می شود.
با توجه به اینکه نتایج تحقیقات مختلف نشان دهنده وجود رابطه میان فرهنگ سازمانی و مدیریت دانش و بهره وری نیروی انسانی است. هدف از این تحقیق تعیین نقش میانجی مدیریت دانش در رابطه با فرهنگ سازمانی و بهره وری نیروی انسانی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمی بود که از نظر هدف کاربردی و از نظر بررسی متغییر های توصیفی- همبستگی بود.
جامعه آماری تحقیق کلیه کارکنان و اعضای هیئت علمی و دانشجویان رشته مدیریت در دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمی بودند که در این بین با استفاده از روش نمونه گیری که انجام شد و 105پرسشنامه عودت داده شده را مورد بررسی قرار گرفت. روش پژوهش توصیفی- همبستگی و ابزار پژوهش شامل سه پرسشنامه استاندارد مدیریت دانش جوزف حداد - - 2006، فرهنگ سازمانی دنیسون - - 2000 و بهره وری اسمیت و همکاران - - 1998 بود.
نتایج حاصل از تحلیل سوالات نشان داد که فرهنگ سازمانی و مدیریت دانش بر بهره وری نیروی انسانی تاثیر دارد و مدیریت دانش در رابطه با فرهنگ سازمانی و بهره وری نیروی انسانی نقش میانجی دارد.
-1 مقدمه
امروزه توفیق سازمانها را نمی توان تنها در انباشت ثروت های مادی و امکانات فیزیکی دانست بلکه سایر عوامل فرهنگی از جمله فرهنگ سازمانی و مدیریت دانش بر عملکرد مثبت سازمانها تاثیر معناداری دارد و ابزاری حیاتی برای ارتقای عملکرد سازمانی و بهره وری نیروی انسانی است.
به عبارت دیگر سازمان ها همانند افراد دارای شخصیت هستند که به قالب شخصیتی سازمان، فرهنگ سازمانی می گویند. به عبارت دیگر نسبت فرهنگ به سازمان مانند نسبت شخصیت به فرد است. همان گونه که برای ایجاد بالندگی در افراد جامعه باید در زمینه های شخصیتی آنها کاوش صورت گیرد، به همان منوال برای ایجاد بالندگی سازمانی که منجر به بالندگی جامعه می گردد، باید در فرهنگ تفحص شود.
در واقع می توان گفت فرهنگ کلید تعالی سازمان است، یا به عبارتی دیگر سازمان یک پدیده فرهنگی است. از این رو نمی توان بدون دستیابی به الگو و روشی برای برجسته سازی و آشکار نمودن تفاوتهای بارز فرهنگی، نقش و نفوذ آثار فرهنگ بر مدیریت کشف کرد، چرا که فرهنگ سازمانی بر تمام جنبه های سازمان از جمله تعیین راهبردها، وظایف مدیریت، دگرگونی سازمانها، رضایت شغلی، عملکرد کارکنان و مدیران، دگرگونی سازمانی، رضایت شغلی، عملکرد کارکنان و مدیران به گونه کلی بر تمام ابعاد وجودی سازمان تاثیر می گذارد.
آموزش عالی به عنوان یک سیستم اجتماعی به منظور بهره وری و تامین الزامات محیطی می بایست فرآیند های خود را به صورت هدفدار و منسجم مدیریت نمایدٌ - هاشمی، عباسی،. - 2014 اگر دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمی به دنبال افزایش عملکرد سازمانی و بهره وری کارکنان خود است، باید در ارتقای تقویت فرهنگ سازمانی حمایتی و نوآوری سازمانی خود گام بردارد و بستر های لازم برای تقویت خلق و تسهیم دانش و روحیه نوآوری و فرهنگ سازمانی حمایتی گام بردارند.
بیشتر محققان فرهنگ سازمانی و مدیریت دانش را به عنوان عوامل اساسی بقای سازمان قلمداد می کنند، با توجه به اینکه تسهیم و مدیریت دانش موثر بین اعضای سازمان منجر به کاهش هزینه ها در تولید دانش و تضمین انتشار بهترین روشهای کاری در داخل سازمان شده و سازمان را قادر به حل مسائل و مشکلات خود می کند. در سالهای اخیر مدیریت دانش به عنوان یک موضوع حیاتی مورد بحث در متون تجاری تبدیل شده است. همه جوامع و سازمانها معتقدند با داشتن سازمان با قدرت دانش می توانند به برتری بلند مدت در عرصه های رقابتی بپردازند. در نتیجه هرچه فرهنگ سازمانی و مدیریت دانش در سازمان هدفمند انجام شود، یادگیری فردی و سازمانی و نوآوری را تسریع نموده و در توسعه فعالیتهای علمی و ارائه خدمات بهتر تجلی می یابد مدیریت دانش نیاز به پیش زمینه هایی خواهد داشت که مهمترین آنها می توان به فرهنگ سازمانی اشاره کرد.
فرهنگ سازمانی یک سازمان، هویت و شخصیت آن سازمان می باشد و افراد ناخودآگاه مطابق آن عمل می کنند. اگر فرهنگ یک سازمانی ایستا و غیر منعطف باشد می تواند اشتباهات نابود کننده ای را ایجاد نماید و با بی توجهی به دانایی، جدیت و دانش سازمانی می تواند سازمان را از مزیت رقابتی خارج سازد که این امر مخصوصاً برای موسسات آموزش عالی بسیار مهم می باشد که هر لحظه باید در مدیریت دانش به روز و موفق باشند. دانشگاه به عنوان یک سازمان دانش محور شناخته می شود و نیازمند یک فرهنگ سازمانی مناسب جهت استقرار مدیریت دانش می باشد.
بر این اساس مقاله حاضر با عنوان" تاثیر فرهنگ سازمانی بر بهره وری نیروی انسانی با نقش میانجی مدیریت دانش بر عملکرد مدیران و کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمی" ارائه گردید، که در آن فرهنگ سازمانی به عنوان متغیر مستقل، مدیریت دانش متغیر واسط و بهره وری متغیر وابسته را ایفا می کند. امید است این مقاله بتواند راهنمایی جهت تحقیقات آتی بوده و مورد استفاده قرار گیرد.
-2 بیان مسئله
فرهنگ سازمانی شیوه زندگی یک سازمان می باشد و با توجه به اینکه منبع اصلی هر سازمان منبع انسانی آن است، عملکرد افراد در سازمان متاثر از فرهنگ سازمان می باشد. از سوی دیگر هیچ سازمانی نمی تواند موفق شود مگر اینکه اعضا و کارکنان سازمان نسبت به آن نوعی تعهد داشته باشند و در جهت تحقق اهداف آن تلاش کنند
بدون شک عامل منابع انسانی مهمترین و به تعبیری عامل استراتژیک در چرخهی تولید و خدمات رسانی است. سرمایه توسط عامل انسانی وارد چرخهی تولید و خدمات میشود، تجهیزات و تکنولوژی توسط نیروی انسانی - کارکنان - به کار گرفته میشوند و در نهایت این نیروی انسانی - مدیریت - است که این فرآیند را مدیریت میکند. این بین، بیشترین فراوانی بین منابع انسانی در تمامی سازمانها اعم از خصوصی و دولتی، با کارکنان است. بدیهی است که کارکنان در پایین ترین سلسله مراتب در سازمانهای خصوصی با تولید و در سازمانهای دولتی با مشتریان و ارباب رجوع سر و کار دارند و این که کارها چگونه توسط آنها پیش برده میشود، بسیار مهم است
فرهنگ سازمانی مجموعه ای از ارزشها و هنجار های مشترک است که برخوردهای اعضای سازمان را با همدیگر و با منابع مشتریان و افراد دیگر بیرون سازمان کنترل می کند و وجود یک فرهنگ ضعیف و فاقد انعطاف ، مشارکت و نوآوری در سازمان موجب می شود که کارکنان سازمان هیچ تمایلی به نو آوری و تغییر و خلق ایده های جدید داشته باشند. در حالی که یک فرهنگ پویا، مشارکتی و منعطف که اعضای سازمان نسبت به آن شناخت و اعتقاد دارند در برابر تغییرات به خوبی واکنش نشان داده و سازمان را در مسیر پیشرفت و تعالی قرار می دهند
علت اصلی این است که فرهنگ سازمانی قادر است رفتار های نوآوری را در میان اعضای یک سازمان ترغیب نماید؛ زیرا فرهنگ می تواند اعضای سازمان را برای پذیرش نوآوری به عنوان یک ارزش بنیادی سازمان هدایت کند و تعهد به آن را توسعه دهد - هارتمن - . هنگامی که جو حمایتی و نوآوری در سازمان وجود داشته باشد، اعضای آن تمایل بیشتری به کار کردن گروهی و افزایش تمایل دارند.
در حال حاضر، علی رغم وجود بهترین تکنولوژیها و غنی ترین منابع اطلاعاتی، شواهد نشان می دهد که انگیزه و تعهد کارکنان دانش برای استفاده از آنها بسیار کم است. شواهد تجربی دلایل آن را ناشی از ارتباط ناکافی و نا توانایی در کاربرد دانش می دانند. این در حالی است که انگیزه تعهد برای خلاقیت، سهم سازی و کاربرد دانش به عنوان عوامل نامرئی موفقیت مدیریت دانش شناخته شده است
و به تدریج افراد و سازمانها با داشتن فرهنگ سازمانی مناسب و به نقش مهم مدیریت دانش هم در محیط های رقابتی پی برده اند و این پدیده در مدت مانز نسبتاً کوتاهی جایگاه خود را در بین سایر منابع تولید ثروت تثبیت نموده است. سازمان یا شرکتی که در کارکنان خود انگیزه لازم برای اشتراک دانش ایجاد نکرده باشند، حجم بسیار چشمگیری از دانش خود را از دست خواهند داد
فرهنگ سازمانی، مدیریت دانش و بهره وری نیروی انسانی از مفاهیمی هستند که کاملاً با هم در ارتباط بوده و همدیگر را تکمیل کرده و خاصیت هم افزایی دارند و هرسه موجب افزایش توانمندی منابع انسانی و افزایش قدرت رقابت سازمان ها می گردند. بنابراین مدیران نمی توانند بدون توجه به هریک از آنها انتظار موفقیت در امور دیگر و در نهایت، تحقق مطلوب اهداف سازمانی را داشته باشند. می توان اشاره نمود که وجه تمایز سازمانهای موفق و غیر موفق در فرهنگ آنهاست، به عبارتی موفق چشمگیر سازمانهای موفق در عوامل غیر ملموس در فرهنگ سازمانی آنها، ارزشها و باورهای کارکنان نهفته است.
-3 تعریف واژه ها
مدیریت دانش
مدیریت دانش، ابزار شناخت و اهرمی برای دانش جمعی در سازمان که موجب تسهیم دانش بین افراد و اثر بخشی فرآیندهاست . - Shakeri,2010 - مدیریت دانش به عنوان فرآیندی منسجم و دانش مدار برای تولید، حفظ و بهره وری کلیه منابع سازمان می باشد. در واقع مدیریت دانش بیان میکندکه امروزه تقریباً تمامی امور مستلزم انجام کار دانش محور هستند و لذا تمامی کارکنان باید به نوعی به کارکنان دانش محور تبدیل شوند . - WIIGKARL M,2000 - کار انجام شده توسط کارکنان به جای اینکه به نیروی بازوی آنها وابسته باشد به دانش آنها متکی است این بدین معناست که خلق، تسهیم و استفاده از دانش یکی از مهمترین فعالیتهای هر فرد در هر سازمان است. در این رابطه فرهنگ سازمانی به عنوان یک عامل اصلی در صحنه مدیریت دانش مطرح می باشد .
مهمترین عامل برای استقرار مدیریت دانش در سازمان فرهنگ سازمانی می باشد. که در صورت داشتن فرهنگ سازمانی مشارکتی و حمایتی فرآیند مدیریت دانش با سرعت انجام می پذیرد. مدیریت دانش فرآیند کشف، توسعه، ایجاد، تسهیم، نگهداری، ارزیابی و به کار گیری دانش مناسب در زمان مناسب توسط فرد مناسب در سازمان است که از طریق ایجاد پیوند بین منابع انسانی، فناوری اطلاعات و ارتباطات و ایجاد ساختاری مناسب برای دستیابی به اهداف سازمان می صورت می گیرد
این تعریف بر انسان، ساختار و فناوری استوار است. در واقع، مدیریت دانش بر سه موضوع انسان، ساختار و فناوری اطلاعات تاکید دارد. بر این اساس در دانشگاه آزاد سلامی و سایر موسسات می توان با ایجاد ساختار و فرایند های مناسب و زیر ساختهای تکنولوژی لازم سازمان و نیز با محور قرار دادن انسان وآماده سازی او به عنوان دانشگر با کسب و تولید و نیز استفاده صحیح از منبع دانش به اهداف سازمانی دست یافت و در بهبود موفقیت سازمان و عملکرد کارکنان موفق تر بود.
-4 پیشینه پژوهش
با توجه به هدف تحقیق به بررسی خلاصهای از تحقیقات انجامشده در داخل و خارج از کشور در مورد متغیرهای موردبررسی میپردازیم.
قلی زاده - 2004 - پژوهش میدانی که بر روی مدیران دانشگاه انجام شده است نشان داد که میان فرهنگ سازمانی و درونی و برون سازی مدیریت دانش رابطه معناداری وجود دارد - خوانسالاری - 2005نتیجه گرفت که کاربست مدیری دانش در این سازمان از جمله چالش های اصلی به شمار می آید
هنری - 1390 - در تحقیقی با عنوان طراحی مدل معادلات ساختاری سرمایه اجتماعی و مدیریت دانش در سازمانهای ورزشی به این نتیجه رسیدند که به منظور مدیریت و توسعه مناسب دانش سازمانی در سازمانهای ورزشی مورد تحقیق، فراهم آوردن جوی در سازمان مملو از اعتماد متقابل، ارتباطات اثربخش و تعاملات مناسب میان اعضا به گونهای که تسهیل کننده تضارب ایدهها و افکار میان کارکنان، و تشویق کننده نوآوری در سازمان باشد، توسط مدیریت سازمان ضروری است.
به زعم مهینی - - 2001، ایجاد مدیریت دانش در انشگاهها و نهاد های آموزش عالی ضروری است تا با ایجاد و نگهداری چارچوبی که همه اعضای دانشگاه با استفاده از دانش برای بهره وری در اموزش، یادگیری، یاد دهی و پژوهش و اهدافی که انان را قادر می سازد تا به راحتی و همزمان بتوانند به اطلاعات مورد نیاز خود در هر زمان و مکان دست یابند.
گل محمدنژاد و مهدوی - 1394 - در تحقیقی با عنوان بررسی رابطه سرمایه اجتماعی و مدیریت دانش در دبیرستانهای دخترانه شهر تبریز به این نتیجه رسیدند که بین سرمایه اجتماعی و مولفههای پنجگانه مدیریت دانش از قبیل ثبت دانش، انتقال دانش، خلق دانش و کاربرد دانش، رابطه معنیدار و مستقیم وجود دارد.
پیشینه خارجی
جری امسیلن و همکارانشٌدر سال - - 2010 پژوهشی تحت عنوان ارتباط بین فرهنگ سازمانی، نقش میانجی گری مدیریت دانش انجام دادند،نتایج نشان داد که: اقدامات مدیریت دانش ویژه شرایط هستند و می توانند اثر بخشی سازمان را تحت تاثیر قرار دهند. این پژوهش، نقش میانجی گری ممکن مدیریت دانش را بر رابطه بین فرهنگ، ساختار ،استراتژی و اثر بخشی سازمانی مورد بررسی قرار می دهد. این پژوهش بر روی 301 سازمان اجرا شد. نتایج ان نشان می دهند که مدیریت دانش دارای نقش میانجی گری کامل بر تاثیر فرهنگ سازمانی بر اثر بخشی سازمان و به گونه ناقص بر تاثیر ساختار و استراتژی سازمان بر اثر بخشی سازمان می باشد
