بخشی از مقاله
چکیده:
هدف از این تحقیق بررسی تاثیر مزیت رقابتی بر عملکرد درونی شرکت های تولید مواد غذایی استان اردبیل می باشد. این تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی- همبستگی می باشد. در این تحقیق از مدل مزیت رقابتی آل داوود و همکاران - - 1392 و مدل عملکرد درون سازمانی از هالی و همکاران - - 2003 برگرفته شده است. برای جمع آوری داده های تحقیق از پرسشنامه استفاده شده است. جامعه آماری این تحقیق شرکت های تولید مواد غذایی استان اردبیل می باشد که شامل 164 شرکت می باشد و طبق فرمول کوکران حجم نمونه 115 شرکت برآورد نتایج بدست آمده حاکی از تاثیر معنادار و مثبت مزیت رقابتی بر عملکرد درون سازمانی شرکت های تولید مواد غذایی استان اردبیل می باشد.
واژگان کلیدی: مزیت رقابتی، ابعاد مزیت رقابتی،عملکرد کسب و کار، عملکرد درونی بنگاه های تجاری
مقدمه
مزیت رقابتی از مفاهیم اساسی در کسب و کار بین المللی است که موقعیت رقابتی سازمان را تعیین می کند و به سازمان توانایی ایجاد موقعیت تدافعی در برابر رقبایش را می دهد.در دنیای پر رقابت کنونی، برای داشتن یک موقعیت مناسب و برتر در بازار، ارائه خدمات با ویژگی های برتر به مشتریان نسبت به رقبا، به عنوان یک مزیت رقابتی مطرح می شود.مزیت رقابتی زمانی ایجاد می شود که مشتری در رابطه با گزینه های دیگر بیشترین ارزش مشاهده شده را دریافت کند. به طورکلی مزیت رقابتی نشان می دهد که یک سازمان می تواند عملکرد خدماتی بهتری نسبت به رقبای خود در همان حوزه با بکارگیری دارایی ها و شایستگی های خود به دست آورد - آل داوود و همکاران،. - 2 :1392
مزیت رقابتی برای بقا و توسعه سازمان در بازار، حیاتی است. اگر سازمان بتواند راهبرد رقابتی اش را با موقعیت های متغیر بازار مطابقت دهد می تواند به تنهایی به اهدافش برسد و بقایش را به طور مستمر در بازار حفظ کند. سازمان با آگاهی از فعالیت های بازاریابی رقبا و مقایسه آنها با فعالیت های خودش،همچنین توسعه مکانیسم های خاص رقابتی می تواند به مزیت رقابتی دست یابد و بر رقبایش در بازار غلبه کند - رضایی دولت آبادی و همکاران، . - 11 :1390 در دنیای امروز به منظور کسب رشد بلند مدت، شرکت ها باید عوامل رقابتی یا شایستگی های خود را توسعه دهند، حفاظت کنند و هر گونه فعالیتی که باعث ایجاد مزیت رقابتی برای آنها می شود را در نظر بگیرند.
کسب مزیت رقابتی بصورت تصادفی حاصل نمی شود، بلکه سازمان ها باید با تفکر و برنامه ریزی در این راستا حرکت کنند. بیان مفهوم مزیت رقابتی در گرو تشریح زوایای مختلف آن است. در این مقاله ابعاد مزیت رقابتی شامل: مزیت موقعیتی، مزیت متجانس، مزیت مشهود، مزیت ساده، مزیت موقتی می باشد - آل داوود، . - 5 :1392کسب و کار را می توان نوعی معماری برای محصول، خدمت و جریان اطلاعات دانست که در برگیرنده توصیفی از عاملان مختلف کسب و کار، نقش آنها، مزایای بالقوه هر یک از این عاملین و منابع درآمدی آنها می باشد - شفیعی نیک آبادی و زمانلو، . - 222 : 1391 رقابت پذیری یا توان رقابتی مرتبط با کلیه ارکان سیستم یک کسب و کار شامل درون دادها، فرایندها و برون دادها می باشد .
به عبارتی یک کسب و کار زمانی رقابت پذیر بوده و از توان رقابتی بالایی برخوردار است که دارای دروندادها، فرایندها و بروندادهای رقابتی باشد. عوامل متعددی می توانند بر ارتقای توان رقابتی یک کسب و کار موثر باشند. مانند عوامل محیطی کلان بین المللی و ملی - عوامل اقتصادی، اجتماعی فرهنگی، سیاسی، تکنولوژیکی - ، عوامل خرد محیطی یا عناصر صنعت - تامین کنندگان، رقابت درون صنعت، رقبای تازه وارد، محصولات جایگزین، واسطه های فروش و مشتریان - و عوامل مربوط به داخل بنگاه - دارایی های مشهود و نامشهود و شایستگی ها - ، که در اینجا تاثیر مزیت رقابتی بر عوامل مربوط به داخل بنگاه مورد بحث و تحلیل قرار می گیرد.
برای هر شرکتی در هر صنعتی که باشد کلید موفقیت تنها اتکاء بر یک منبع برای کسب مزیت نیست بلکه بهترین و موفق ترین شرکت ها می دانند که همواره باید از زوایای تازه ای به مزیت رقابتی بنگرند و از انواع منابع برای خلق مزیت رقابتی بهره بگیرند - عطاران و همکاران، 1391، . - . - 92-93 یک واحد اقتصادی زمانی دارای مزیت رقابتی است که بتواند به دلایل خاص که ناشی از ویژگی های آن واحد است - مانند وضعیت مکانی، فناوری، پرسنلی و... - به طور پیوسته تولیدات خود را نسبت به رقبایش با هزینه پایین تر و کیفیت بالاتر عرضه کند. بدین ترتیب ایجاد، حفظ و توسعه مزیت های رقابتی در سطح بنگاه، بخش و اقتصاد ملی به عنوان یک رویکرد در توسعه اقتصادی درآمده و افزایش توان رقابت - رقابتمندی - به عنوان چالش اصلی تجارت بین الملل و برنامه های توسعه اقتصادی مطرح شده است - رودساز و همکاران، . - 119-120 :1391
نقش کسب و کارها در بهبود وضعیت اقتصادی و اشتغال زایی کشور بسیار حائز اهمیت می باشد. برای اینکه کسب و کارها بتوانند در محیطی که دائما در حال تغییر و دگرگونی است پایدار باقی مانده و مشکلاتی که با آنها مواجه هستند را پشت سر گذاشته و به رشد مناسبی دست یابند، نیازمند انجام فعالیت های کارآفرینانه می باشند - کنعانی و همکاران، . - 2-4 :1391 هدف این تحقیق بررسی تاثیر مزیت رقابتی بر عملکرد درونی بنگاه های تولید مواد غذایی در استان اردبیل می باشد، لذا این تحقیق بر آن است تا با بررسی مزیت رقابتی و ابعاد آن بر روی عملکرد درونی بنگاه های تولید مواد غذایی، به این پرسش پاسخ دهد که آیا تاثیر معناداری بین مزیت رقابتی و عملکرد درونی بنگاه های تولید مواد غذایی مشاهده می شود یا خیر.
مبانی نظری و پیشینه پژوهش
مزیت رقابتی، وضعیتی است که یک سازمان را قادر می سازد با کارایی بالاتر و بکارگیری روش های برتر، خدمات را با کیفیت بالاتر عرضه نماید و در رقابت با رقبا سود بیشتری را برای سازمان فراهم آورد - آل داود و همکاران، 1392، . - 5مزیت موقعیتی از ویژگی ها و موجودی های شرکت ایجاد می شود. عوامل ایجادکننده آنمعمولاً ایستا می باشند و براساس مالکیت منابع و دارائی ها و یا براساس دسترسی هستند. وقتی که سازمان و رقبایش با استفاده از مهارت ها و قابلیت های مشابه و به روش یکسان رقابت می کنند مزیت از نوع متجانس می باشد. مزیت رقابتی مشهود آن نوع مزیتی است که براساس منابع مشهود می باشد و می توان آن را به شکل داده فیزیکی مانند ماشین آلات، تجهیزات مشاهده کرد.
مزیت رقابتی از حیث عملکرد می تواند به تنهایی عمل کرده یا به صورت ترکیبی از مزیت های چندگانه و در تعامل با یکدیگر به عنوان یک کلیت کار کند که در حالت اول مزیت رقابتی از نوع ساده و در حالت دوم از نوع مرکب می باشد. مزیت موقتی، اشاره به مزیتی دارد که از حیث کارکرد بازار، کوتاه مدت و انتقالی می باشد - طالقانی و فروغی فر، 1387، . - 5-6عملکرد کسب و کار را می توان نوعی معماری برای محصول، خدمت و جریان اطلاعات دانست که در برگیرنده توصیفی از عاملان مختلف کسب و کار، نقش آنها، مزایای بالقوه هر یک از این عاملین و منابع درآمدی آنها می باشد - شفیعی نیک آبادی و زمانلو، 1391، . - 222 طبق نظر خبرگان در زمینه عملکرد کسب و کار، عملکرد درون سازمانی می تواند شامل ابعاد عملکرد در قبال سهامداران،عملکرد درونی بنگاه تحت عنوان عملکرد بنگاه در قبال مشتریان داخلی بیان شود.
عملکرد درونی بنگاه مفهوم نیست. عملکرد درونی بنگاه متاثر از عملکرد صنعت است یعنی سنجش آن در مقایسه با رقبا معنادارتر است - آقازاده،. - 10 :1387ده یادگاری و همکاران - - 1384 در تحقیقی با عنوان "بررسی رابطه بین ابعاد مزیت رقابتی و عملکرد صادراتی شر کت های ایرانی صادر کننده سنگ های تزئینی" به این نتیجه رسیدند که شرکت های صادر کننده سنگ های تزئینی در بعد کیفیت از سطح کیفی مطلوب برخوردارند، ولی در سایر ابعاد مزیت رقابتی - از حیث کارایی، نوآوری و پاسخگویی به مشتری - در سطح پایینی قرار دارند و میان ابعاد مزیت رقابتی و عملکرد صادراتی شرکت های صادر کننده سنگ های تزئینی رابطه معنادار مثبتی وجود دارد.
قاسمی چهاردهی - - 1390 در تحقیقی با عنوان "بررسی تاثیر مزیت رقابتی بر عملکرد صادراتی شرکت های تولیدی با رویکرد مبتنی بر منابع - مطالعه موردی: منطقه شمال و شمال غربی کشور - " به این نتیجه رسید که مزیت های رقابتی بر عملکرد صادراتی تاثیر مثبت دارد. حسینی - - 1390 در تحقیقی با عنوان "بررسی ارتباط میان عملکرد بازاریابی و مزیت رقابتی در بانک های تجاری استان کردستان" به این نتیجه رسید که رابطه معنی داری بین عملکرد بازاریابی بانک های مورد بررسی و مزیت رقابتی آنها وجود دارد.
کیم - - 2003 در تحقیقی با عنوان " رابطه بین بازارگرایی و عملکرد کسب و کار در فضای بین المللی" به این نتیجه رسید که عوامل ویژه بنگاه - شامل: اندازه بنگاه و تجربیات بین المللی - ، استراتژی های رقابتی - شامل: استراتژی های عمومی رهبری هزینه، تمایز و تمرکز - ، عوامل ویژه بازار - شامل: رشد بازار و شدت رقابت - و نیز عوامل محیطی مداخله گر - شامل: آشفتگی بازار، آشفتگی تکنولوژیکی، شدت رقابت، و رشد بازار - ، در روابط بین بازارگرایی و عملکرد کسب و کار در بازارهای بین المللی تأثیر گذارند - کیم، 2003، . - 84-86مرلو و آه - - 2009 درتحقیقی با عنوان " بررسی تاثیر بازارگرایی ونقش کارآفرینی و نفوذ واحد فرعی بازاریابی بر روی عملکرد کسب و کار" در ششصد سازمان متوسط و بزرگ تولیدی در استرالیا به این نتیجه رسیدند که رابطه ناچیزی بین بازارگرایی و نقش کارآفرینی بر روی عملکرد کسب و کار وجود دارد - پاکدل و همکاران، 1390، . - 5
توسعه فرضیه ها و الگوی مفهومی فرضیه اصلی
1.مزیت رقابتی بر عملکرد درونی شرکت های تولید مواد غذایی استان اردبیل تاثیر معنی داری دارد.
فرضیه های فرعی
1.مزیت موقعیتی بر عملکرد درونی شرکت های تولید مواد غذایی استان اردبیل تاثیر معنی داری دارد.
2.مزیت متجانس بر عملکرد درونی شرکت های تولید مواد غذایی استان اردبیل تاثیر معنی داری دارد.
3.مزیت مشهود بر عملکرد درونی شرکت های تولید مواد غذایی استان اردبیل تاثیر معنی داری دارد.
4.مزیت ساده بر عملکرد درونی شرکت های تولید مواد غذایی استان اردبیل تاثیر معنی داری دارد.
5.مزیت موقتی بر عملکرد درونی شرکت های تولید مواد غذایی استان اردبیل تاثیر معنی داری دارد.
الگوی مفهومی
مدل این تحقیق برگرفته شده از مدل مزیت رقابتی آل داوود و همکاران - - 1392 و مدل عملکرد درون سازمانی از مدل هالی و همکاران - - 2003 برگرفته شده است.
