بخشی از مقاله
چکیده
این تحقیق به منظور شناسایی و اولویت بندی مزیت های رقابتی در صنایع مواد غذایی استان قزوین انجام شده است.روش تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت تحقیق اکتشافی است. همچنین از نظر جمع آوری داده های تحقیق از نوع پیمایشی است. برای شناسایی مولفه های مزیت رقابتی ابتدا با مطالعه ادبیات و مدل های مختلف درباره مزیت رقابتی ، مولفه های موثر بر مزیت رقابتی در صنعت مواد غذایی با نظر خبرگان این صنعت مولفه های - عوامل درونی، شرایط تقاضا، استفاده از فرصتها، مقابله با تهدیدها، کاهش هزینه، ساختار و استراتژی صنعت، صنایع پشتیبانی کننده، نقش دولت و وقایع محتمل - شناسایی گردید. برای بررسی معنیداری مؤلفههای شناسایی شده از آزمون t استفاده شد.
سپس برای اولویت بندی مولفه های شناسایی شده از پرسشنامه مقایسات زوجی استفاده گردیده است. جامعه تحقیق شامل خبرگان صنعت مواد غذایی استان قزوین است که از تعداد 24 شرکت موجود در زمینه مواد غذایی در قزوین شناسایی گردیده اند. داده های بدست آمده با استفاده از تکنیک فرآیند تحلیل شبکه با رویکر فازی - FANP - مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج حاصل از آزمون t نشان دادند که همه مؤلفهها به استثنای مؤلفههای استفاده از همه فرصتها، بهترین استفاده از فرصتهای موجود، خنثی سازی مطلوب تهدیدات، کاهش تمامی هزینه ها در بالاترین نرخ نسبت به رقبا، داشتن تقاضاهای برنامهریزی شده، داشتن تقاضاهای متنوع، حمایت صنایع مرتبط و توسعه زیرساخت ها از سوی دولت جزء عوامل مؤثر بر کسب مزیت رقابتی هستند. و نتایج حاصل از رتبه بندی زیرمؤلفه ها نشان میدهد که استفاده بهتر از موقعیت ها نسبت به رقبا - با وزن برابر - 0.303 مهمترین مؤلفه برای کسب مزیت رقابتی است.
مقدمه
امروزه سازمانها برای مصون ماندن از امواج سهمگین محیطی و نیز سازگاری با الزامات رقابتی، چارهای جز کسب و تداوم مزیت رقابتی پایدار ندارند. بدیهی است که رسیدن به این هدف مستلزم طراحی مسیر رقابتی بسیار هوشمندانه است. مزیت رقابتی شامل مجموعه عوامل یا توانمندی هایی است که همواره شرکت را به نشان دادن عملکردی بهتر از رقبا قادر می سازد . به عبارتی، مزیت رقابتی عامل یا ترکیبی از عواملی است که در یک محیط رقابتی سازمان را بسیار موفق تر از سایر سازمان ها می نماید و رقبا نمی توانند به راحتی از آن تقلید کنند - بارنیٌ،. - 1999 بنابراین برای دستیابی به مزیت رقابتی، یک سازمان هم باید به موقعیت خارجی خود توجه کند و هم توانمندیهای داخلی را مورد توجه قرار دهد.
از طرفی امروزه صنایع غذایی، یکی از مهمترین و گسترده ترین صنایع فعال در عرصه اقتصاد جهانی میباشند. رشدروزافزون جمعیت، متنوع شدن سلایق مصرف کنندگان، افزایش اهمیت سلامت محصولات غذایی، تغذیه سالم به عنوان عامل پیشگیری از بروز بسیاری از امراض، برجستهتر شدن نقش مواد غذایی از جنبه های اقتصادی و بهداشتی و ... همگی مبین نقش قابل توجه تغذیه و صنایع غذایی در زندگی بشر امروز می باشد. از طرفی در این صنعت با توجه به تنوع خواسته های مشتریان رقابت بسیار شدیدی در بین شرکتهای مختلف وجود دارد و شرکتها سعی می کنند در این محیط رقابتی پر تلاطم به موفقیت برسند که شرکت محصولات لبنی پگاه به عنوان یکی از بزرگترین و معتبرترین شرکتهای محصولات لبنی در کشور در این مورد اقدامات بسیاری را انجام داده است.
اما با توجه به سیاست های اتخاذ شده در شرکت پگاه برای کسب مزیت رقابتی، به دلایل بسیاری از جمله رقابتی بودن بازار این شرکت نتوانسته به خواسته های کامل خود در زمینه کسب مزیت های رقابتی و جایگاه مناسب در بازار دست یابد. لذا مسئلهای که وجود دارد اینست که چگونه شرکت پگاه میتواند برای خود مزیت رقابتی ایجاد نمایند؟ و بایستی دارای چه ویژگی ها و مولفههایی باشند تا مزیت رقابتی برای آنان ایجاد گردد؟ برای پاسخ به این سوالات در این تحقیق مزیت های رقابتی در صنعت فراورده های لبنی با توجه به مدل مزیت رقابتی پورتر مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
مزیت رقابتیٍ شامل مجموعه عوامل یا توانمندی هایی است که همواره شرکت را به نشان دادن عملکردی بهتر از رقبا می سازد. - بورجیس َ . - 1995 مزیت رقابتی عامل یا ترکیبی از عواملی است که در یک محیط رقابتی سازمان را بسیار موفق تر از سایر سازمان ها می نماید و رقبا نمی توانند به راحتی از آن تقلید کنند - فیورر و چهار باغی . - 1995 همانگونه که از این دو تعریف بر می آید و نیز به هر تعریف دیگری از مزیت رقابتی که بنگریم، به این وجوه مشترک در بین آن ها بر می خوریم که برای دستیابی به مزیت رقابتی، یک سازمان هم باید به موقعیت خارجی خود توجه کند. - پورتر، - 1985 و هم توانمندی های داخلی را مورد توجه قرار دهد.
- بارنی، . - 1997 شایان ذکر است که سازمان باید به قابلیت های داخلی و موقعیت رقابتی در بازار نه به صورت جدا از هم بلکه به طور متقابل به عنوان منابع دستیابی به مزیت رقابتی و تدوین استراتژی بازاریابی فکر کند - هولیُ، . - 2003 با توجه به این که مفهوم مزیت رقابتی برخاسته از مفاهیم مدیریت استراتژیک می باشد، می توان گفت که مزیت رقابتی حاصل یک فرایند پویا و مستمری است که با در نظر داشتن موقعیت خارجی و داخلی سازمان، از منابع سازمان نشأت می گیرد و به واسطه توانایی به کارگیری درست این منابع، قابلیت هایی به وجود می آیند که بهره گیری از قابلیت ها مزیت های رقابتی را برای سازمان به ارمغان می آورند - فیووز و چهار باغی، . - 1995 منابع شرکت شامل انواع دارایی ها، توانمندی ها، فرایندهای سازمانی، اطلاعات، دانش و... است که شرکت آن ها را طوری کنترل می کند که استراتژی های ارزش آفرین را توسعه داده و اجرا نماید.
این منابع را در سه دسته بندی منابع محسوس، نا محسوس و توانمندی های سازمانی می توان ملاحظه کرد. قابلیت های شرکت، ترکیبی ازمهارت ها، دانش و رفتارهایی که در سرتاسر سازمان وجود دارد و در افراد، سیستم ها، فرایندها و ساختارها منعکس می شود. در یک تعریف دیگر، مهارت هایی که شرکت برای تبدیل داده ها به ستانده ها به کار می گیرد تا در قالب فرایندهای سازمانی از ترکیب منابع محسوس و نا محسوس برای به دست آوردن اهداف مورد نظر مانند: خدمت به مشتری، توانمندی های توسعه محصولات برتر، نوآور بودن خدمات و کالاها استفاده نماید - دس ِ و دیگران، . - 2003 شایستگی ها به عنوان ترکیب کاملی از دارایی ها، منابع و فرایندهاست که به شرکت اجازه می دهد به نیازهای مشتری پاسخ دهد. آن دسته از شایستگی ها دارای رزش استراتژیک می باشند که بتواند برای مشتریان ارزش آفرینی کند - برازلّ و همکاران، - 1998
همانگونه که در بخش قبل عنوان شد، هدف اصلی سازمان از ایجاد مزیت رقابتی با تکیه بر منابع و قابلیت هایی که در اختیار دارد، رقابت پذیری و دستیابی به موقعیتی ممتاز از لحاظ عملکردی در بازار است. » مزیت رقابتی عبارت از میزان فزونی جذابیت پیشنهادهای شرکت در مقایسه با رقبا از نظر مشتریان است.« - کیگان، جیْ - » مزیت رقابتی تمایز در ویژگی ها یا ابعاد هر شرکتی است که آن را قادر به ارائه خدمات بهتر از رقبا - ارزش بهتر - به مشتریان می کند. مزیت رقابتی ارزش های قابل ارائه شرکت برای مشتریان است به نحوی که این ارزش ها از هزینه های مشتری بالاتر است. - پورتر، - 1985
انواع مزیت رقابتی :
با توجه به مبانی نظری موضوع و پویائی های واقعی و عینی رقابت می توان مزیت رقابتی را به پنج نوع کلی زیر تقسیم بندی کرد:
-1 مزیت موقعیتی در مقابل مزیت جنبشی - پویا -
-2 مزیت متجانس در مقابل مزیت نامتجانس
-3 مزیت مشهود در مقابل مزیت نا مشهود
-4 مزیت ساده در مقابل مزیت مرکب
-5 مزیت موقت در مقابل مزیت پایدار
چهارچوب نظری تحقیق در این تحقیق برای تدوین مدل مفهومی از تلفیق سه مدل پورتر، مدل سیگلاس و مدل دیاموند استفاده می گردد. که مدلها عبارتند از: مدل مایکل پورتر پورتر، مدل الماس را با مطالعه عملکرد رقابتی 10 کشور توسعه یافته ارائه کرد. این مدل مبتنی بر چهار عامل مستقیم است که عبارتند از:
.1 عوامل درونی
.2 شرایط تقاضا
.3 صنایع پشتیبانی کننده
.4 استراتژی و ساختار صنایع
