بخشی از مقاله
چکیده
این تحقیق به منظور شناسایی و اولویت بندی مزیت های رقابتی در صنایع مواد غذایی استان قزوین انجام شده است.روش تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت تحقیق اکتشافی است. همچنین از نظر جمع آوری داده های تحقیق از نوع پیمایشی است. برای شناسایی مولفه های مزیت رقابتی ابتدا با مطالعه ادبیات و مدل های مختلف درباره مزیت رقابتی ، مولفه های موثر بر مزیت رقابتی در صنعت مواد غذایی با نظر خبرگان این صنعت مولفه های - عوامل درونی، شرایط تقاضا، استفاده از فرصتها، مقابله با تهدیدها، کاهش هزینه، ساختار و استراتژی صنعت، صنایع پشتیبانی کننده، نقش دولت و وقایع محتمل - شناسایی گردید.
برای بررسی معنیداری مؤلفههای شناسایی شده از آزمون t استفاده شد. سپس برای اولویت بندی مولفه های شناسایی شده از پرسشنامه مقایسات زوجی استفاده گردیده است. جامعه آماری شامل خبرگان صنعت مواد غذایی استان قزوین است که از تعداد 24 شرکت موجود در زمینه مواد غذایی در قزوین شناسایی گردیده اند. داده های بدست آمده با استفاده از تکنیک فرآیند تحلیل شبکه با رویکر فازی - FANP - مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
نتایج حاصل از آزمون t نشان دادند که همه مؤلفهها معنی دار هستند و نتایج حاصل از رتبه بندی زیرمؤلفه ها نشان میدهد که کاهش قیمت مواد اولیه - با وزن برابر - 0.180 مهمترین مؤلفه برای کسب مزیت رقابتی است و پس از آن مؤلفه های نوآوری در تولیدات - با وزن - 0.158 و حمایت و تشویق رقابت از سوی دولت - با وزن - 0.083 مهمترین معیارهای کسب مزیت رقابتی هستند.
-1 مقدمه
با نگاهی به ادبیات مربوطه و بررسی نظریات متخصصان مدیریت استراتژیک پاسخ سؤال را در ایجاد، حفظ و تداوم مزیت رقابتی پایدار درمی یابیم به این معنا که ؛ صاحب نظران - بارنی، 1999 ؛ پورتر، 1980 ؛ سیگلاس3، - 2013 معتقدند سازمانها برای مصون ماندن از امواج سهمگین محیطی و نیز سازگاری با الزامات رقابتی، چاره ای جز کسب و تداوم مزیت رقابتی پایدار ندارند.
بدیهی است که رسیدن به این هدف مستلزم طراحی مسیر رقابتی بسیار هوشمندانه است که از نظرعلّی، مبهم و از نظر اجتماعی و مدیریتی پیچیده است .با این حال، شناخت مفهوم و ویژگی های محتوایی می تواند در طراحی و اجرای الگوها و رو شهای کارآمد رقابتی با هدف نیل به مزیت پایدار برای سازما نها بسیار مؤثر و را هگشا می باشد. حفظ بقای سازما نها در محیط رقابتی دنیای امروز، راهی جز کسب مزیت رقابتی برای ایشان باقی نمی گذارد. اگرچه در زمینه مطالعات مدیریت استراتژیک، مزیت رقابتی از اهمیت بسیاری برخوردار است ولی هنوز تعریف دقیق از مزیت رقابتی ارائه نشده است.
صنایع غذایی با توجه به نقش اساسی که در سلامت جامعه بر عهده دارد، دارای ماموریت حساس و مهمی می باشد که بایستی شرکت های مواد غذایی خود را با خواسته های مشتریان و جامعه وفق دهند. از طرفی در این صنعت با توجه به تنوع خواسته های مشتریان رقابت بسیار شدیدی در بین شرکت های مختلف وجود دارد و شرکتها سعی می کنند در این محیط رقابتی پر تلاطم به موفقیت برسند. اما مسئله ای که وجود دارد اینست که چگونه شرکت ها می توانند برای خود مزیت رقابیت ایجاد نمایند؟ و بایستی دارای چه ویژگی ها و مولفه هایی باشند تا مزیت رقابتی برای آنان ایجاد گردد؟
برای پاسخ به این سوالات در این تحقیق ابتدا مزیت های رقابتی در صنعت مواد غذایی با توجه به مدل های مزیت رقابتی پورتر سیگلاس و دیاموند، شناسایی خواهد گردید. بدین منظور ابعاد مطرح شده برای مزیت رقابتی بوسیله کارشناسان و خبرگان صنعت مورد بررسی قرار گرفت و آنها پس از بررسی ابعاد مطرح شده و غربالگری آنها ابعاد موثر برای مزیت رقابتی در صنایع غذایی استان قزوین را مشخص نمودند. ابعاد شناسایی شده عبارتند از : - عوامل درونی، شرایط تقاضا، استفاده از فرصتها، مقابله با تهدیدها، کاهش هزینه، ساختار و استراتژی صنعت، صنایع پشتیبانی کننده، نقش دولت و وقایع محتمل - . سپس بعد از شناسایی ابعاد، به رتبه بندی مولفه های مزیت رقابتی شناسایی شده در صنعت مواد غذایی پرداخته می شود.
به این منظور با استفاده از نظر خبرگان و کارشناسان مواد غذایی در استان قزوین مولفه های مطرح شده در مزیت با استفاده از تکنیک فرایند تحلیل شبکه با رویکرد فازی - FANP - شناسایی و اولویت بندی خواهند شد. توجه به تعاریف فوق و سایر تعاریف ارائه شده در مورد مزیت رقابتی گویای این است که ارتباط مستقیم ارزش های مورد نظر مشتری، ارزش های عرضه شده شرکت و ارزش های عرضه شده توسط رقبای شرکت الزامات و ابعاد مزیت رقابتی را تعیین می کند. چنانچه از دیدگاه مشتری مقایسه ارزش های عرضه شده شرکت با ارزش های عرضه شده رقبا بیشتر به ارزش های مورد نظر و انتظامات او سازگارتر و نزدیکتر باشد می توان گفت که آن شرکت در یک یا چند شاخص نسبت به رقبای خود دارای مزیت رقابتی به نحوی که این مزیت باعث می شود که شرکت در عرصه بازار نسبت به رقبای خود در نزدیکی به مشتری و تسخیر قلب وی برتری داشته باشد.
در مسیر ایجاد مزیت رقابتی دو نکته مهم به شرح زیر قابل تعمق می باشد:
این مسیر فرایند دنباله داری است که به عملکرد عالی و رقابت پذیری سازمان منجر می شود. به عبارت دیگر در صورتی که سازمان بتواند به واسطه شایستگی های خود، مزیت رقابتی پایداری خلق نماید که برای مشتریان ارزشمند بوده و همواره برتر از رقبا باشد، در واقع عملکردی، شایسته از خود بر جای گذاشته و رقابت پذیری را به ارمغان آورده است
دوم، به خاطر افزایش پیچیدگی های محیطی و شدت رقابت، مزیت رقابتی یا به راحتی توسط رقبا تقلید می شود یا از نظر مشتریان به زودی رنگ می بازند و بایستی با مزیت های جدیدی حایگزین شوند. پورتر - 1996 - ؛ بارنی . - 1992 - بر این اساس سازمان باید به فکر پایدار نمودن مزیت های رقابتی خود باشد. ایجاد و حفظ پایداری مزیت رقابتی، مستلزم شایستگی هایی است که با تکیه بر قابلیت های سازمان، برای مشتریان ارزش ایجاد می کند. - به نقل از برازل، . - 1998 در این تحقیق برای تدوین مدل مفهومی از تلفیق سه مدل پورتر، مدل سیگلاس و مدل دیاموند استفاده می گردد.
شکل : 1 مدل مفهومی تحقیق: برگرفته از مدلهای الماس پورتر - - 1985، سیگلاس - 2013 - ، دیاموند - - 2000
هدف اصلی این تحقیق ارتقاء سطح مزیت رقابتی صنایع غذایی استان قزوین است.
-2 اهمیت و ضرورت تحقیق:
از آنجاییکه با شناسایی و رتبه بندی مولفه های مزیت رقابتی در صنعت مواد غذایی قزوین، شرکتهای موجود در این صنعت می توانند از فرصت های بازار حداکثر استفاده را نموده و از تهدیدات بازار جلوگیری نمایند و همچنین هزینه های بوجود آمده را تنزیل دهند، و از آنجاییکه معتقدند سازما نها برای مصون ماندن از امواج سهمگین محیطی و نیز سازگاری با الزامات رقابتی، چاره ای جز کسب و تداوم مزیت رقابتی پایدار ندارند. بدیهی است که رسیدن به این هدف مستلزم طراحی مسیر رقابتی بسیار هوشمندانه است که از نظرعلّی، مبهم و از نظر اجتماعی و مدیریتی پیچیده است .با این حال، شناخت مفهوم و ویژگی های محتوایی می تواند در طراحی و اجرای الگوها و رو شهای کارآمد رقابتی با هدف نیل به مزیت پایدار برای سازمانها بسیار مؤثر و راهگشا می باشد. لذا انجام تحقیقی که مزیت های رقابتی را شناسایی نماید دارای ضرورت می باشد.
-3روش تحقیق:
در این پژوهش به توصیف و مطالعه آنچه که هست می پردازیم، لذا روش تحقیق بکار رفته در این پژوهش از نوع توصیفی می باشد. در تحقیقات توصیفی میتوان جامعه مورد مطالعه را از طریق پیمایش تحت بررسی و آزمون قرار داد. این پژوهش از لحاظ نوع روش پیمایشی که در آن به کار گرفته شده است، یک تحقیق پیمایشی از نوع مقطعی می باشد . همچنین، با توجه به اینکه هدف این پژوهش، شناسایی و اولویت بندی مولفه های مزیت رقابتی در صنعت مواد غذایی قزوین می باشد، می توان این پژوهش را از نظر هدف از نوع کاربردی به شمار آورد.
-4 جامعه و نمونه آماری :
جامعه آماری شامل خبرگان - دارای حداقل مدرک کارشناسی ارشد با 15 سال سابقه کار در صنعت مواد غذایی - موجود در صنعت مواد غذایی استان قزوین می باشند تعداد آنها 30 نفر می باشند. با توجه به اینکه 30 نفر خبره در شرکت های مواد غذایی استان قزوین مشغول به کار می باشند از کل جامعه نظرسنجی صورت می گیرد.
-5 روش گردآوری اطلاعات:
روش گردآوری اطلاعات در این تحقیق برای جمع آوری مبانی نظری کتابخانه ای می باشد. همچنین برای جمع آوری اطلاعات به منظور نظر خواهی از مدیران و پاسخ به سوالات پژوهش از روش میدانی استفاده می شود. در این مرحله محقق با حضور در شرکت های مواد غذایی استان قزوین به جمع آوری پرسش نامه می پردازد .
-6 ابزار جمع آوری اطلاعات:
ابزار گردآوری اطلاعات دو پرسشنامه می باشند. برای سنجش معناداری گویه ها از پرسشنامه تحلیل عاملی استفاده می شود. در این پرسشنامه برای سنجش مولفه های - استفاده از فرصت ها، مقابله با تهدیدها و کاهش هزینه ها - از پرسشنامه سیگلاس و برای سنجش مولفه های - عوامل درونی، شرایط تقاضا، ساختار و استراتژی صنعت، صنایع پشتیبانی کننده، نقش دولت و وقایع محتمل - از پرسشنامه دیاموند استفاده گردیده است. و برای رتبه بندی مولفه های مزیت رقابتی از پرسشنامه فرایند تحلیل شبکه - ANP - استفاده می شود. برای محاسبه پایایی پرسشنامه ANP نرخ سازگاری محاسبه خواهد گردید و اگر جواب بدست آمده زیر ./1 باشد پرسشنامه دارای پایایی خواهد بود و برای محاسبه پایایی پرسشنامه ی تحلیل عاملی، ضریب آلفای کرونباخ محاسبه شده که تمامی مولفه های پرسشنامه دارای ضریبی بالای ./7 می باشند و تمامی گویه ها دارای پایایی می باشند.
-7 ابزار تجزیه و تحلیل اطلاعات:
برای تعیین تاثیر ابعاد کسب مزیت رقابتی از تکنیک تحلیل عاملی استفاده می گردد و برای رتبهبندی عوامل مؤثر بر کسب مزیت رقابتی از تکنیک فرایند تحلیل شبکه با رویکرد فازی - FANP - استفاده میشود. برای تعیین تاثیر ابعاد کسب مزیت رقابتی با استفاده از تکنیک تحلیل عاملی پرسشنامه ای تهیه گردیده و در اختیار مدیران فرار می گیرد. داده های بدست آمده از پرسشنامه ها با استفاده از نرم اقزار SPSS16 تحلیل خواهد شد. برای رتبه بندی ابعاد موثر کسب مزیت رقابتی، پرسشنامهای برمبنای پرسشنامه استاندارد ANP با رویکرد فازی طراحی شده و در اختیار مدیران صنعت مواد غذایی قرار داده میشود، سپس تجزیه و تحلیل دادههای حاصل از پرسشنامه نرمافزار Super Decision انجام میشود.
در پژوهش حاضر، هدف شناسایی و اولویتبندی راهکارهای کسب مزیت رقابتی است. برای این منظور ابتدا با استفاده از تحلیل عاملی اکتشافی تعداد 9 مؤلفه و 23 زیرمؤلفه شناسایی شد. پس از شناسایی راهکارها، به منظور بررسی معنی-داری مؤلفهها پرسشنامهای طراحی و در اختیار تعداد 30 نفر از خبرگان صنعت مواد غذایی قرار داده شد. با استفاده از دادههای این 30 پرسشنامه، به بررسی معنیداری مؤلفهها پرداخته میشود. سپس مؤلفههایی که معنی-داری آنها تأیید میشود در یک پرسشنامه مقایسات زوجی وارد شده و این پرسشنامه در اختیار خبرگان قرار داده میشود. سپس نتایج حاصل با استفاده از تکنیک ANP مورد تجزیه و تحلیل قرار میگیرند.
-8 ویژگی های جمعیت شناختی :
در این بخش ویژگیهای نمونه تحت بررسی از جمله سن، جنسیت، مدرک تحصیلی و شغل با استفاده از جداول و نمودارهای فراوانی مورد بحث قرار میگیرد.
