بخشی از مقاله
چکیده
هدف اصلی این پژوهش بررسیتاثیر مسابقات ورزشی بر سلامت روانی و عملکرد تحصیلی دانش آموزان دختر دبیرستانهاي شهر تهران بود.
این مطالعه، یک مطالعه میدانی از نوع نیمه تجربی بود. جامعه آماري این تحقق، شامل کلیه دانشآموزان دختر مقطع متوسطه شهر تهران در سال تحصیلی 1388-89 به تعداد 125112 نفر بود. روش نمونه گیري خوشهاي و تعداد 460 نفر از دانشآموزان مدارس شهر تهران 230 - نفر دانشآموز ورزشکار و 230 نفر دانشآموز غیر ورزشکار - نمونه گیري شد. ابزارجمعآوري اطلاعات پرسشنامه سلامت عمومی گلدبرگ و هیلر - GHQ-28 - بود.
به منظور محاسبه روایی، از روش اعتبار محتوایی استفاده شد، براي محاسبه پایایی پرسشنامه در بین50 نفر از دانشآموزان توزیع و با استفاده از روش آلفاي کرانباخ ضریب پایایی آزمون سلامت روانی در کل 0/94 بدست آمد.عملکرد تحصیلی بر اساس معدل نیمسال اول سال تحصیلی 1388-89 در نظر گرفته شد.
نتایج آزمون تی مستقل نشان داد که بین سلامت روانی و زیر مجموعه هاي آن و همچنین عملکرد تحصیلی در دو گروه ورزشکار و غیرورزشکار تفاوت معنیداري وجود دارد
نتایج آزمون ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که بین نمره سلامت روانی با عملکرد تحصیلی در گروه دانش آموزان دختر ورزشکار ارتباط معکوس معنی داري - r = -0/18 - برقرارمی باشد
در کل می توان نتیجه گرفت که دانش آموزان دختر ورزشکار نسبت به دانش آموزان دختر غیرورزشکار از عملکردتحصیلی و سلامت روانی بالاتر و شکایات جسمانی،اضطراب،حساسیت بین فردي و افسردگی کمتري بر خوردارند و بین نمره سلامت روانی با عملکرد تحصیلی در گروه دانش آموزان دختر ورزشکار و غیرورزشکار ارتباط معکوس معنی داري برقرار می باشد، که این نتایج با نتایج اکثر مطالعات همسوست.
مقدمه:
آموزش و پرورش زیربناي توسعه اجتماعی، سیاسی و فرهنگی هر جامعه است. بررسی عوامل مؤثر بر پیشرفت و ترقی جوامع پیشرفته نشان میدهد که همه این کشورها از آموزش و پرورشی توانمند برخوردار بودهاند.
این نهاد از یک سو با کودکان، نوجوانان و جوانان خلاق، مبتکر و مستعد و از طرف دیگر با طیف گستردهاي از مردم به عنوان خانوادهها یا اولیاي دانشآموزان در ارتباط است و تعلیمات و آموزشهاي خود را چه مثبت و چه منفی بر پیکره جامعه تزریق میکند. بنابراین تعلیم و تربیت، مهمترین عامل پیشرفت فرهنگی، اجتماعی، اقتصادي و سیاسی جامعه است که اثرهاي آن متوجه جامعه و خانواده خواهد شد.
یکی از آفتهاي بزرگ آموزش و پرورش که همه ساله به میزان زیادي امکانات، منابع و استعددهاي بالقوه انسانی و اقتصادي را تلف میکند و تأثیرات غیرقابل جبرانی در ابعاد فردي و اجتماعی به جاي میگذارد پدیده عملکرد نامناسب تحصیلی ومتعاقب آن افت تحصیلی است
از طرفی دانش آموزان به ویزه دانشآموزان مقطع متوسطه که دوره حساس نوجوانی را سپري میکنند، در این دوران ممکن است بنا به دلایل مختلفی از جمله تکامل جسمی و جنسی، احساسات افراطی، جستجوي هویت، ترس از مسئولیتپذیري، دلهره کنکور و ورود به دانشگاه و ادامه تحصیل و برخی مسائل دیگر تحت فشارهاي روانی زیادي قرار گیرند و شدیداً در معرض آسیب روانی باشند. همچنین نتایج بسیاري از پژوهش ها مؤید این مطلب است که مشکلات روانی میتواند عملکرد تحصیلی این قشر مهم از جامعه راتحت شعاع قرار داده و منجر به رکود آن شود
لذا چنانچه به وضعیت سلامت روانی این آیندهسازان کشورومادران آینده که پرورش دهنده نسل فرداي جامعه ما هستند توجه نشود، ممکن است آسیبهاي جبران ناپذیري به پیکر اجتماع وارد شود.
در دنیاي امروز که پیشرفت تکنولوژي و زندگی ماشینی، حرکت انسان را محدود کرده است فعالیتهاي بدنی و ورزشی به عنوان یک ابزار قوي در ایجاد تحرك و سلامتی مطرح است، اما متأسفانه میزان فعالیت بدنی و تحرك بسیار کم شده و آنچه بسیار چشمگیرتر است، وجود بیش از پیش اختلالات روانی، با انواع مختلف و شدتهاي متفاوت است و فردي که از نظر بهداشت روانی مشکلاتی دارد از لذتهاي معمول زندگی محروم و به علت بیعلاقگی و ناامیدي در فعالیتهاي روزمره که شاید تحصیل مهترین آنها باشد دچار رکود میشود .
همچنین یکی از ناشناختههاي زندگی بشري اثرات ورزش و تربیت بدنی بر جسم و جان بوده که این نقیصه با پیشرفت علوم و انجام تحقیقات اندیشمندان، محققین و متخصصان تربیت بدنی تا حدودي رفع گردیده است و نقش فعالیتهاي بدنی در بهداشت و سلامت جسمانی و روانی بشر باز شناخته شده است و هیچ تردیدي در تأثیر ورزش در پیشگیري و درمان بسیاري از بیماريها وجود ندارد.
با گسترده شدن نقش فعالیتهاي بدنی و ورزش در زندگی انسان، کارشناسان و پژوهشگران تربیت بدنی در دنیا در پی یافتن نقش ورزش و فعالیتهاي جسمانی و حرکتی در شکلگیري عملکرد ذهنی و دماغی بشر میباشند، تا از طریق تحقیقات ارتباط بین فعالیتهاي ذهنی و بدنی را کشف نمایند.
در رشته تربیت بدنی نیز کوششهاي فراوانی از طریق تحقیقات جهت شناسایی متقابل عملکرد ذهنی و فعالیتهاي بدنی و ارتباط این دو متغیر انجام شده و به نتایجی نیز رسیدهاند. انجام تحقیقات مشابه میتواند به عنوان تلاش تکمیلی در جهت رفع ابهامات موجود موقعیت مناسب-تري را براي فعالیتهاي جسمانی فراهم آورد. لذاهدف اصلی این پژوهش بررسی و مقایسه وضعیت سلامت روانی وعملکرد تحصیلی دختران دبیرستانی ورزشکار و غیرورزشکار شهر تهران بود.
پیشینه تحقیق
-1 در حوزه عملکرد تحصیلی
در زمینه عملکرد تحصیلی تعاریف متعددي از محققان وجود دارد که پژوهشگر به چند تعریف مهم از آنها خواهد پرداخت. عملکرد تحصیلی عبارت است از افت و پیشرفت تحصیلی که در پایان ترم یا سال تحصیلی با ارزیابی از میزان آموختههاي دانشآموزان به دست میآید
عملکرد تحصیلی عبارت است مقدار یادگیري آموزشگاهی آزمودنیها که به وسیله آزمونهاي مختلف درسی سنجیده میشود.
به عبارت دیگر منظور از عملکرد تحصیلی موفقیت در امر تحصیل است که میتواند در امر خاص یا تخصص در بخشی از دانش منجر شود به طور کلی میتوان گفت که در نظام آموزش و پرورش منظور از عملکرد تحصیلی دستیابی به هدفهاي آموزشی موردنظر دوره آموزشی است. با اندازهگیري عملکرد تحصیلی که تعیین میزان کمی دستیابی به عملکرد تحصیلی میباشد میتوان حدود دستیابی به اهداف آموزش را مشخص نمود.
تاکنون علل و عوامل متعددي که بر عملکرد تحصیلی تأثیر دارند توسط محققان زیادي بیان شده است. پژوهشگر با توجه به جمعبندي مجموعه عوامل مؤثر ابتدا به چند دسته از عوامل که توسط چندین محقق بیان شدهاند پرداخته، و سپس عوامل عمده را به اختصار بیان میدارد.
هارالامپوس1 عوامل مؤثر بر عملکرد تحصیلی را حول سه محور زیر مورد بررسی قرار میدهد: -1 هوش و عملکرد تحصیلی -2 خرده فرهنگهاي طبقات و قومی و عملکرد تحصیلی
-1 محرومیت فرهنگی و تعلیمات جبرانی
ماشینی - 1370 - در زمینه عملکرد تحصیلی عوامل زیر را ذکر مینماید: -1برنامه درسی -2کتابهاي درسی و مواد آموزشی -3 معلم، روش تدریس و تربیت معلم -4مدت زمان تحصیل در مدرسه و منزل -5سازمان و تسهیلات مدرسه -6مدارس شهري و روستایی -7آموزش از راه دور.
علاوه بر عوامل فوق که توسط محققین بیان شده است امروزه تحقیقات زیادي در مورد فعالیت بدنی به عنوان یک عامل مؤثر در عملکرد تحصیلی در اکثر جوامع به اثبات رسیده است از جمله محققان خارجی و داخلی که در زمینه فوق به نتیجه قاطع و مثبت تأثیر فعالیت بدنی بر عملکرد تحصیلی رسیدهاند میتوان از شهبازي،1388 ؛ نقیبی، 1386؛ موسیدخت،1387؛ وایتلی19952 و محققان دیگر نام برد.
نقیببی و نجاریان 1385-1386 در تحقیقی تحت عنوان »بررسی ارتباط بین عملکرد تحصیلی با آمادگی عمومی جسمانی دانشآموزان کلاس سوم راهنمایی شهرستان اهواز« به این نتیجه رسیدند که صرف وقت بیشتر براي ورزش نه تنها هیچگونه اثر سویی ندارد بلکه در بیشتر موارد باعث عملکرد تحصیلی بهتر دانشآموزان نیز میشود.
صفدرنیا در سال 1387 پس از اتمام پژوهش در مورد تأثیر فعالیت منظم بدنی گروهی و انفرادي در کانونهاي ورزش بر پیشرفت تحصیلی دانشآموزان پسر به این نتیجه رسید که ورزشکاران داراي معدل بالاتري نسبت به غیرورزشکاران میباشند.
از طرفی نتیجه برخی از مطالعات به رابطه معکوس بین فعالیت هاي ورزشی و عملکرد تحصیلی دست یافته اند از جمله: سایمون و رهین3 - 2000 - معتقدند که ورزش به طور منفی و معنیدار معدل ورزشکاران را پیشبینی میکند دلیل نمرات پایین ورزشکاران، نقشهاي چندگانه آنهاست. استرس ناشی از شرکت کردن در برنامههاي ورزشی باعث از دست دادن تمرکز و کنترل دانشآموزان در زندگی تحصیلی آنها می-شود.
کاردین، آلموند و گروتوس - 2001 - 4 با بررسی تأثیر فعالیت هاي ورزشی بر موفقیت تحصیلی دانشآموزان نشان داده که استرس فیزیکی ناشی از شرکت در فعالیت ورزشی و انتظارات بیش از حد توانایی بر وضعیت تحصیلی دانشآموزان تأثیر منفی میگذارد.
آریس - 2004 - 5 در پژوهش دیگري ثابت کرد که دانشآموزان ورزشکار مشکلات زیادي در عملکرد تحصیلیشان پیدا میکنند.
کارت رایت و هاتن و ولز - 2004 - 6؛ لوبان7 و همکاران - 2002 - ؛ ماتیوز8و همکاران 1999 و سلحشور 1382 طی انجام پژوهشهایی نشان دادند که بین سلامت روانی و پیشرفت تحصیلی ارتباط معنیداري وجود دارد.
-2 در حوزه سلامت روان
فرهنگ بزرگ روانشناسی لاروس، سلامت روانی را چنین تعریف میکند:
»استعداد روان براي هماهنگ، خوشایند و مؤثر کار کردن، براي موقعیتهاي دشوار انعطافپذیر بودن و براي بازیابی تعادل خود، توانایی داشتن
سلامت روانی به صورت الگوهاي رفتار یا صفات شخصیتی تعریف شده است که درحالت عادي دیده میشوند و با برخی معیارهاي زندگی و رفتار قابل قبول و صحیح مطابقت دارد
طبق تعریف کارشناسان سازمان جهانی بهداشت، سلامتی عبارت است از: حالت رفاه کامل جسمی، روانی و اجتماعی نه فقط فقدان بیماري یا ناتوانی و با تأکید بر این نکته که هیچ یک از این ابعاد بر دیگري اولویت ندارد
در این پژوهش سلامت روانی عبارت است از نمره اي که دانش آموزان از پر کردن پرسشنامه سلامت عمومی 9 - GHQ - می گیرند.
