بخشی از مقاله
سکونتگاه های روستایی به عنوان کهن ترین شکل اجتماعات انسانی به دنبال تغییر در شیوه معیشت و نحوه زندگی،عموماً بر پایه کشاورزی و فعالیت های وابسته به آن در فضاهای جغرافیایی دارای منابع آب و خاک حاصلخیز ایجاد شده، رشد و گسترش یافته اند. در این راستا خانه روستایی علاوه براینکه مکانی برای استراحت، محلی برای بهره برداری از فعالیت های اقتصادی نیز می باشد، نگهداری محصولات و ادوات کشاورزی و پرورش دام به عنوان بخشی از فعالیت های اقتصادی در واحد مسکونی می باشد.نوع غالب از شیوه معیشت در این کانون های زیستی علاوه بر اینکه گویای کارکرد روستا در آن ناحیه است، عاملی مهم و تأثیرگذار بر بافت، کالبد و شکل منازل مسکونی روستایی می باشد. روستاها برای اینکه بتوانند همگام با اجرای طرح های نوسازی و تحول خواهی روستائیان به حیات خود ادامه دهند؛ نیازمند تغییر در نوع ساختمان مسکونی می باشند، که گاهی این تحولات کالبدی همخوانی چندانی با نوع اقتصاد معیشتی حاکم بر این کانون های سکونتگاهی ندارد. این پژوهش با رویکرد تحلیلی - توصیفی به دو صورت مطالعات اسنادی - کتابخانه ای و میدانی - پرسشنامه، مشاهده - و با حجم پرسشگری 937 سرپرست خانوار روستایی در سال 1391 میباشد که در طی 4 سال اخیر از وام نوسازی مسکن، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استفاده نموده اند. ضمن بررسی ادبیات نظری پیرامون موضوع مسکن و اقتصاد روستایی، تاثیر نوسازی مساکن بر نظام اقتصادی حاکم بر روستای حصار سرخ مورد بررسی، تحلیل و ارزیابی قرار میگیرد. در این روش ابتدا از اهالی روستا که از وام نوسازی مسکن استفاده نموده اند، برحسب خانوار در سال 1391، طبقه بندی نموده ایم و بدین منظور و در راستای انجام تحقیقات سوالات زیر مطرح می شود:
- آیا وام های ارائه شده به روستائیان در راستای نوسازی منازل مسکونی تغییری در شرایط معیشتی و نظام اقتصادی روستاهای منطقه فراهم آورده است؟
- نوسازی منازل مسکونی روستائیان چگونه موجبات تغییر در شرایط زندگی و معیشتی روستائیان ناحیه مورد مطالعه را فراهم نموده است؟ نتایج حاکی از تأثیر نوسازی مسکن بر بهبود فضای کالبدی توأم با حفظ زیبایی و مقاومت بنا در روستا مورد مطالعه است. به عرصه های جغرافیایی در واقع از آغاز زندگی بشر و از زمان بهره گیری از منبع طبیعی و به ویژه آب و زمین، پیوسته در مقیاس و مفهومی متفاوت، مطرح بوده است. شکل دهی و نظم بخشی به عرصه های جغرافیایی در واقع از آغاز زندگی بشر و از زمان بهره گیری از منبع طبیعی و به ویژه آب و زمین، پیوسته در مقیاس و مفهومی متفاوت، مطرح بوده است. در این خصوص هرچه سطح فرهنگ بالاتر رفته شکل عمومی سازماندهی و انتظام محیط و ابزار و دانش فنی انسان ها پیشرفته تر شده است.
بیان مسئله
جامعه روستایی از چند دیدگاه دارای اهمیت ویژه ای است ، نخست آن که این جامعه درصد بالایی از جمعیت کشور را در بر میگیرد که در بیش از 95 درصد از مساحت کشور پراکنده اند. دیگر آن که این افراد جامعه، در مقام مقایسه با جمعیت شهری ، محروم ترین مردم کشور هستند و نه تنها سهم ناچیزی از مصرف را به خود تخصیص داده اند بلکه تواناییهای و قابلیت های انسانی آنان نیز درجهت توسعه کیفی و کمی خویش و بالابردن بازدهی اجتماعی و اقتصادی رشد نیافته است. واحد های مسکونی قدیمی در 2 طبقه بنا شده اند که طبقه اول را فضاهای دامی انبار علوفه و ادوات کشاورزی تشکیل می دهند البته در بعضی از مناطق روستا واحدهای مسکونی یک طبقه هم بنا شده است. که فضاهای دامی و فضاهای جانبی در اطراف حیاط در کنار هم چیده شده اند. - قربان پور، . - 89 :1386 الگوی سکونت در هر مکانی در ارتباط با عوامل مختلف طبیعی، فرهنگی ، اقتصادی ، اجتماعی و ... شکل میگیرد، در واقع الگوی سکونت بازتابی است از مسائل مذهبی و ایدئولوژیکی ، نحوه معشیت ، تکنولوژی و درجه توسعه یافتگی انسانی که آن را طرح ریزی می کند. بنابراین نقش مسکن، کارکردها و الگوهای آن در مناطق مختلف متفاوت است. - قربان پور، 89 :1386 - .مساکن روستایی و شهری هریک خصایص ویژه خود را دارند.مساکن روستایی ابتدایی ترین صورت ساکن انسان های یکجا نشین را در خود دارند. این مساکن اصلی ترین نوع مساکن مردم یکجا نشین اند زیرا به لحاظ ضعف مصالح عمومی تکنیک در روستا ها الزاما حداکثر تبیعت در زمینه نوع مصالح و سبک معماری از طبیعت یعنی از محیط جغرافیایی پیرامون خود کرده اند. - قربان پور، . - 89 :1386 شاخص های عمده مسکن روستایی را می توان به 2دسته کمی و کیفی تقسیم کرد: شاخص های کمی مسکن شامل: واحد مسکونی، تراکم خانوار در واحد مسکونی، تراکم نفر در اتاق، تراکم اتاق در واحد مسکونی . شاخص های کمی و کیفی مسکن: مصالح به کار رفته در واحد مسکونی، نحوه تصرف محل سکونت خانوار و عمر واحدها و .....
خصوص اقلیم هر منطقه در نوع مساکن و نحوه سکونت در آن نقش اساسی دارد. عوامل آب و هوای مانند: شدت و جهت وزش باد، تابش آفتاب و تغییرات و زاویه تاثیر آن ، میزان بارندگی و... این تاثیرات در نواحی روستایی بیشتر از نواحی شهرهای بزرگی محسوس است. - قربان پور،. - 91 :1386 نقش سکونتگاهی و استراحتگاهی شامل فضاهایی است که محل زیست، استراحت، خواب، ساکنان خانه است. مکان نگهداری دام ، قسمت عمده فضای بسیاری از خانه های روستایی را به خود اختصاص داده و محل نگهداری حیوانات اهلی می باشد. نقش انبار قسمت های از واحد مسکونی که خدمات لازم را در اختیار قسمت های مسکونی و نگهداری دام قرار می دهد. مفاهیم و ادبیات نظری روستا و مساکن روستایی براساس سرشماری نفوس و مسکن در سال 1390، 21/446 میلیون نفر از جمعیت 75/149 میلونی نفر کشور معادل با 28/5 درصد از جمعیت کل کشور ساکن روستاها هستند. طبق همین آمار از مجموع 21/185 میلیون خانوار ایرانی،3/73 میلیون خانوار روستایی است.
