بخشی از مقاله
چکیده
در مقاله حاضر، بر اساس دیدگاه راهبردي و با تاکید بر تجزیه و تحلیل تلفیقی ساختارهاي استخراج شده از روش نظریه زمینه اي، به ارائه راهبردهایی در جهت توسعه گردشگري همسو با فرهنگ، در شهرستان شاندیز پرداخته شده است. تجزیه و تحلیل در این پژوهش به دو روش نظریه زمینه اي و تکنیک SWOT صورت گرفته است، که در نهایت از مقایسه دودویی نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید به چهار دسته راهبرد دست یافته ایم. نتایج این تحقیق نشان میدهد که شهرستان شاندیز به عنوان یکی از مکان هاي اصلی استقرار جمعیت و فعالیت هاي مختلف شناخته شده و تاکید بر ناحیه گردشگري شاندیز به عنوان قابلیت منحصر به فرد توسعه گردشگري ییلاقی کلانشهر مشهد می باشد. حال آنکه همجواري منطقه گردشگري شاندیز در کنار شهر مشهد به عنوان قطب زیارتی کشور، نقش گردشگري این منطقه را پر رنگ تر می کند. لذا با توجه به گسترش گردشگري در طی سال هاي اخیر، لازم است تدابیري در جهت توسعه گردشگري منطبق بر فرهنگ منطقه اندیشیده شود. در این راستا یکی از اساسی ترین پیشنهادها، انطباق هر چه بیشتر پروژه هاي گردشگري با فرهنگ بومی منطقه می باشد.
واژگان کلیدي: گردشگري- فرهنگ- مشهد- شاندیز
-1مقدمه
امروزه صنعت گردشگري یکی ازسه صنعت پررونق دنیا و یکی از بزرگترین منابع درآمدِي بسیاري از کشورها می باشد که از دیدگاه کارشناسان تا اواخر دهه دوم قرن بیست و یکم از دو صنعت پررونق دیگر یعنی نفت و خودروسازي پیشی خواهد گرفت. گردشگري روستایی یکی از پایه هاي اساسی براي توسعه پایداري شهري می باشد که نقش بسیار مهمی در توسعه اقتصادي اجتماعی و فرهنگی روستاها، شهرها و کشورها ایفا می کند و از نظر ماهوي قبل از آنکه به عنوان پدیده اي اقتصادي مطرح باشد، امري فرهنگی است و در واقع فرهنگ به عنوان جاذبه اصلی گردشگري محسوب میشود. گردشگري روستایی می تواند اثرات قابل توجهی در منطقه گردشگرپذیر بر جاي بگذارد.
این اثرها میتوانند اجتماعی، اقتصادي، سیاسی و زیست محیطی باشند. مقصود از تاثیرات فرهنگی، تغییراتی است که در هنر، آداب و رسوم، معماري مساکن و رفتار جامعه میزبان رخ میدهد، که تغییراتی بلند مدت بوده و باعث ایجاد پیامدهاي مثبت و منفی بسیاري در جوامع روستایی میشوند..یکی از سکونتگاه هایی که در ارتباط تنگاتنگ با مشهد توانسته است طی سال هاي اخیر نقش گردشگري به منطقه القا کند شهرستان شاندیز می باشد. این شهرستان به دلیل دارا بودن توان هاي طبیعی، توانسته است به عنوان یک قطب گردشگري و تفریحی و مکانی براي گذران اوقات فراغت زائران و مجاوران مشهد عمل کند. از این رو، شناخت تاثیرات فرهنگی گردشگري بر منطقه و به حداقل رساندن آثار مخرب آن در این شهرستان، همواره باید مورد توجه برنامه ریزان قرار گیرد.
-2پیشینه پژوهش
در زمینه موضوع مورد بررسی، مطالعات و پژوهش هایی صور ت پذیرفته است که در این جا به برخی از آنها اشاره می کنیم.
-عباس امینی - 1393 - در مقاله اي تحت عنوان تاثیرات فرهنگی گردشگري در مناطق روستایی از دید جامعه محلی، با بهرهگیري از فنون پیمایشی، به ارزیابی تأثیرات فرهنگیِ این پدیده از دیدگاه جامعه محلی پرداخته است. نتایج حاصل از تحلیل دادهها، بیانگر تأثیرگذاري فرهنگیِ معنی دار گسترشگردشگري، در همه حوزههاِي آداب و رسوم محلی، روابط و انسجام اجتماعی، مبادلات فرهنگی،کالاییشدن فرهنگ محلی، توجه به میراث فرهنگی، آگاهیهاي عمومی، ناهنجاريهاي فرهنگی، نمودهاي رفتاري و تغییرات یا واگشتهاي فرهنگی، در سطح روستا از دیدگاه ساکنان محلی است.
-علی خاکساري و همکاران - ١٣٩٢ - در مقاله اي با عنوان ارزیابی تأثیرات اجتماعی- فرهنگی گردشگري شهري بر نحوه زندگی مردم شهر بابلسر از روش تحقیق پیمایشی از نوع توصیفی- تحلیلی استفاده شده تا از دید مردم و مسئولین شهر، تأثیر گردشگري بر توسعهي فرهنگی- اجتماعی آن، مورد مطالعه و تجزیه و تحلیل قرار گیرد. نتایج پژوهش نشان میدهد که از دیدگاه مردم گردشگري شهري بر 5 شاخص و از دیدگاه مسئولین بر 6 شاخص از 14 شاخص مورد بررسی مورد تأیید قرار گرفتهاند که لزوم توجه به این صنعت در برنامهریزيها را اثبات مینماید.
-در مقاله اي دیگر تحت عنوان بررسی پایداري اجتماعی فرهنگی توسعه گردشگري؛ مطالعه موردي جزیره کیش، مهتا نیگ بین - 1391 - با هدف بررسی پایداري جنبه اجتماعی فرهنگی توسعه گردشگري در مقصد گردشگري جزیره کیش پرداخته است که در نهایت، نتایح حاصل از پیمایش میدانی و پرسشنامهاي تحقیق، دلالت بر تبلورنیافتگی پایداري اجتماعی فرهنگی در توسعه گردشگري جزیره کیش دارد. به همین منظور در این پژوهش پیشنهادهایی به منظور هرچه پایدارتر کردن منافع اجتماعی فرهنگی حاصل از توسعه گردشگري براي جامعه میزبان ارائه شده است.
-3روش تحقیق
روش تحقیق در این پژوهش به دو شیوه نظریه زمینه اي و تکنیک SWOT صورت خواهد گرفت. روش نظریه زمینه اي یا گراندد تئوري یک روش پژوهشی استقرایی و اکتشافی است که به پژوهشگران در حوزه هاي موضوعی گوناگون امکان می دهد تا به جاي اتکا به تئوري هاي موجود، خود به تدوین تئوري اقدام کند .این روش در سه مرحله صورت می گیرد.
مرحله اول -کد گذاري آزاد :در این مرحله بعد از پیاده سازي مصاحبه ها، متن مصاحبه ها به جملات و پاراگراف هاي مجزا تجزیه و همه آنها در جداولی ثبت شدند و خط به خط، چندین بار مورد بررسی قرار گرفتند .در این مرحله براي گزاره هاي مشابه عدد تکرار در نظر گرفته شده است تا از این طریق مهم ترین گزاره ها مشخص شوند.
مرحله دوم - کدگذاري محوري :در مرحله بعدي که کد گذاري محوري نام دارد، پس از استخراج موضوعات اساسی، به تعیین محورهاي مرتبط با هر موضوع پرداخته می شود .در این مرحله، با اندیشیدن در مورد ابعاد متفاوت مقوله هاي استخراج شده در مرحله قبلی - کد گذاري آزاد - و یافتن پیوندهاي میان آنها، اقدام به کد گذاري محوري میشود.
مرحله سوم -کدگذاري انتخابی :در این مرحله از نظریه زمینه اي، به گزینش اصلی ترین موضوعات با توجه به هدف پژوهش اختصاص دارد .از میان گزاره ها مهم ترین آنها، که همسو با هدف پژوهش هستند، گزینش خواهند شد.
پس از استخراج گزاره هاي انتخابی نظریه ي زمینه اي ، با توجه به گزاره هاي انتخابی و اهداف مورد نظر پژوهش، تحلیل سوات انجام می گیرد و در نهایت از مقایسه دو دویی نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید به چهار دسته راهبرد دست خواهیم یافت.
-4مبانی نظري پژوهش
4-1 فرهنگ و مباحث مرتبط با آن
4-1-1 فرهنگ
فرهنگ و مذهب عواملی هستند که برخلاف ویژگی هاي جغرافیایی غالباً از چشم پنهان هستند. منظور از فرهنگ مجموعه باورها، اعتقادات ، ارزش، آداب و رسوم ، سنن و مراسم گوناگون است. در کشور اسلامی ایران مهمترین وجه فرهنگی جوامع سنتی ، فرهنگ دینی جوامع سنتی ، فرهنگ دینی و محورهاي اسلامی آنهاست - پیله ور، - 1392
4-1-2 پایداري فرهنگی
پایداري فرهنگی به ثبات یا سازگاري در چارچوب شاخص هاي فرهنگی یک جامعه در مقابل فشار حاصل از آنچه که فرهنگ گردشگر نامیده میشود و به اثرات فرهنگی به جامانده از گردشگران اشاره دارد. شاید جوامع، قادر به تدارك ایفاي نقش هماهنگی و توافق اجتماعی، با وجود اثر تغییراتی باشند که با ورود گردشگران ایجاد می شوند، اما روابط متقابل در این جوامع، آداب، مناسبات، سبک زندگی، رسوم و سنت ها همه زمینه هایی هستند که می تواند با ورود گردشگران - با فرهنگ ها و آداب و رسوم متفاوت - تغییر کنند. حتی اگر جامعه تداوم داشته باشد، فرهنگ آن ممکن است تغییر کند البته فرهنگ به عنوان عامل پویاي زندگی انسانی همانند جامعه یا اقتصاد است، به گونه اي که به نظر نمی رسد فرآیندهاي پذیرش و تغییر
