بخشی از مقاله
چکیده
درسال های اخیر ، گردشگری به عنوان یکی از راه های از بین بردن فقر روستایی ، در تحقیقات و پژوهش های مکتوب در مورد توسعه روستایی وارد شده و توجه روز افزونی را کسب کرده است.توسعه گردشگری پایدار به عنوان یکی از استراتژی های معیشتی روستایی مزایای بسیاری دارد. به تازگی در الگوی جدیدی به نام چارچوب معیشت پایدار برای صنعت گردشگری تلاش شده است و فرصتی را برای بررسی ابعاد جدید در پیوند با نقش و تاثیرات گردشگری به عنوان استراتژی معیشتی در توسعه روستایی فراهم می آورد.
صنعت گردشگری به عنوان ابزاری جهت توسعه اقتصادی و اجتماعی و محیطی و یکی از مهمترین مشاغل مدرن در مناطق روستایی تجسم یافته است که با تاثیر گذاری در سه بعد پایداری اقتصادی ، اجتماعی و محیطی ضمن مشارکت جامعه محلی در توسعه اقتصاد ملی با پتانسیل حفظ و حمایت از منابع طبیعی و محیط زیست باعث پایداری محیطی می شود. و در بعد اقتصادی ، گامی جهت کاهش فقر با توسعه مراکز اشتغال کوچک ، افزایش و تغییر شکل منابع در معرض خطربه سمت منابع پر بازده و همراه با سودمندی و توزیع درآمد برمی دارد و در بعد اجتماعی نیز باعث کار آفرینی و جلوگیری از مهاجرت ، ارتباطات بیشتر روستاییان باسایر جوامع و فرهنگ های متنوع و شناساندن هویت محلی و رفاه و نهایتا" ایجاد توسعه پایدار روستایی می گردد.
هدف از توسعه پایدار روستایی گسترش امکانات و بهبود شرایط زندگی نسل کنونی و نسل های آتی اقشار آسیب پذیر روستایی است. در این تحقیق نیز با توجه به اهمیت موضوع ، سعی شده است که ضمن تعریف مفاهیم توریسم روستایی و توسعه پایدار به بررسی نقش گردشگری روستایی به عنوان معیشت پایدار پرداخته شود. این تحقیق از طریق مطالعه اسناد و منابع کتابخانه ای انجام گرفته است.
مقدمه
پدیده رشد سریع و بی رویه ی شهرنشینی که به طور فزاینده با گذشت زمان بر وسعت و دامنه ی آن افزوده می شود ، یکی از بارزترین پدیدهایی است که جامعه ی جهانی در حال تجربه کردن آن است . این پدیده و مشکلات روز افزون شهرها که کشورهای در حال توسعه با آن روبرو هستند از چنان زحمتی برخوردار است که عملا" جامعه ی روستایی و مسایل و مشکلات این جامعه از دید ظاهر به مسئله ای حاشیه ای و کم اهمیت تبدیل شده است ،اما به مرور بسیاری از دولت ها در این کشورها به این حقیقت بنیادی رسیده اند که بحران شهری نخست بحران تولیدکنندگان روستایی است که در شرایطی قرار گرفته اندکه راهی جز روی اوردن به شهرها برای آنها باقی نمانده است و در پایان این راه و دور باطل چیزی جز جابه جایی مشکلات و پیچده تر شدن آن دیده نمی شود
با وجود رشد شتابان شهرنشینی و پیوستگی مسایل شهری و روستایی ، آمارها نشان می دهند که در بسیاری از کشورهای در حال توسعه وزن و اهمیت روستاها به مراتب بیش از میزان توجهی است که به آنها می شود و همان گونه که رشد سریع شهرنشینی یک مسئله مربوط به این کشورهاست ، روستانشینی و لزوم توجه به توسعه ی روستایی نیز به عنوان مهم ترین مسئله در این کشورهاست.
لازمه ی رسیدن به توسعه ، توجه به روستاها و بخش روستایی به عنوان پایه است . با توجه به اینکه عمده جمعیت فقیر جهان در مناطق و بافت های روستایی کشورهای در حال توسعه زندگی می کنند.
فقر یکی از مهم ترین و اساسی ترین موضوعات در حیطه یتوسعه روستایی محسوب می شود . در حالی که متخصصان تلاش کرده اند تا شرایط روستایی را از طریق رویکردهایی مانند بهبود حاصلخیزی خاک ، اصلاحات ارضی و فناوری پیش رفته بهبود بخشند ، رویکردهای توسعه ی سنتی که عمدتا" برمسایل اقتصادی تمرکز داشتند ، در کاهش فقر روستایی موفقیت چندانی به دنبال نداشته اند
از این رو برای توسعه روستایی به رویکردها ی جدیدی که پایدار و جامع باشند نیاز است . یکی از راهبردهایی که در کشورهای توسعه یافته مورد توجه قرار گرفته و در بسیاری از کشورها نتایج مثبتی به همراه داشته است توسعه و گسترش گردشگری در نواحی روستایی و استفاده از جاذبه های متعدد طبیعی و فرهنگی روستا به عنوان منبع در آمد و معیشت مردم روستا و در عین حال کمک به حفاظت از سرمایه ها و جاذبه های منحصر به فرد طبیعی و فرهنگی روستاست. گردشگری ، به عقیده بسیاری از محققان ، در مقایسه با دیگر بخش های اقتصادی مزایای بسیاری دارد ، که آن را به یک ابزار موثر برای از بین بردن فقر تبدیل می کند . گر چه تحقق آن تا حد زیادی مستلزم این است که دستور کار فقر به طور مشخص تری در برنامه ها و استراتژی های ملی گردشگری برای تقویت مشارکت و فرصت های بیشتر برای قشر فقیر گنجانده شود.
با این وجود تصمیم گیری در باره ی پذیرش استراتژیک گردشگری در یک عرصه ی روستایی ، به خصوص به سبب کمبود عمومی یک ارزیابی موثر و روش های نظارتی مناسب ، همیشه همراه با خطر بوده است به خصوص که مفهوم گردشگری در مناطق روستایی از کشورهای توسعه یافته ریشه گرفته است
بنابراین ، نقش گردشگری در مورد بقای معیشت روستایی و یکی از ابزارهای فقرزدایی روستایی در کشورهای در حال توسعه ، ممکن است از نقش آن در کشورهای توسعه یافته ، متفاوت باشد . - Shen,2002 - رویکرد معیشت پایدار ، در دهه ی 1980، به عنوان یک رویکرد جدید در مبحث توسعه روستایی و با هدف کاهش و ریشه کنی فقر روستایی مطرح شد
این رویکرد بر تفکری جامع و منسجم در باره یکاهش فقر و توسعه ی روستایی تاکید کرده است و به سرعت محبوبیت زیادی در میان محققان و دست اندر کاران توسعه به دست آورد - دپارتمان توسعه بین الملل - 1999 DFID در تحقیق حاضر نقش گردشگری به مثابه استراتژی در ایجاد تنوع معیشتی و توسعه پایدار در منابع معیشت خانوارهای روستایی و نیز تاثیرات آن در ابعادمختلف توسعه روستا مورد مطالعه قرار گرفته است.
مبانی نظری :
رویکرد نظری این پژوهش را به طور مشخص رویکرد معیشت پایدارگردشگری تشکیل می دهد ؟رویکرد معیشت پایدار از بستر نظریه گسترده توسعه روستایی برخاسته است ؟نظریه توسعه روستایی، خود، از سه بدنه فکری اصلی پس ازمیانه قرن بیستم، یعنی مدل جمعیت و تکنولوژی، توسعه کشاورزی و تئور یهای اقتصاد سیاسی عبور کرده است
برای شناخت بهتر نتایج و معانی حاصل از پیوند معیشت پایدار و گردشگری و در نتیجه جایگاه رویکرد و چارچوب معیشت پایدار گردشگری، نمی توان مفهوم را جدا از بستر وسیع تر آن یعنی توسعه در نظر گرفت.
یکی از پر استنادترین تعاریف معیشت پایدار متعلق به چمبرز و کانوی است که بیان می کنند »:یک معیشت از قابلیت ها، دارایی ها ”انبارها، منابع، و حق دسترسی به منابع“ و فعالیت ها ”شغل ها“ ولازم برای گذران معاش تشکیل شده است ْیک معیشت هنگامی پایدار است که بتواند با فشارها و شوک ها سازگار شود و بهبود یابد، قابلیت ها و دارایی های خود راتقویت یا حفظ کند و فرصت های معیشت پایدار را برای نسل بعد نیز فراهم آورد؛ ویز اینکه منافع خالصی را برای معیشت دیگران در سطوح محلی یا ملی و در کوتاه یابلند مدت ایجاد کند “
این تعریف مبنای کار دولت ها و سازمان های بین المللی متعددی مانند دپارتمان توسعه ی بین الملل،برنامه توسعه سازمان ملل “ UND P - آکسفام Oxfam»،و سازمان تعاونی کمک و رفاه بین المللی - CARE - ، در توسعه الگوهای معیشت پایدارخاص، همراه باعناصر معیشتی آن برای تسهیل و کمک به توسعه روستایی و در نهایت کاربردعملی آن بوده است
