بخشی از مقاله
تاریخچه و مفهوم شناسی پایستگی تحصیلی و عوامل موثر در آن
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی تاریخچه و مفهوم پایسـتگی تحصـیلی و اهمیـت آن در فضـاهاي آموزشـی ونیـز عوامـل مـوثر بـر پایستگی تحصیلی انجام شد. روش تحقیق مربوط به این مقاله روش توصیفی تحلیل محتوایی اسناد ومدارك به صورت کیفی بود. در این روش منابع مربوط به پایستگی تحصیلی، تاب آوري تحصیلی و تاب آوري جمع آوري گردید و ارتباط سازه هاي ذکر شده استخراج شد. نتایج تحقیق به این گونه بود که تاب آوري مفهومی کلی است و به ناملایمات و مشکلات عمیقتر می پردازد کـه از این میان مشکلات مربوط به مدرسه در مفهوم تاب آوري تحصـیلی تعریـف گردیـد و در میـان مشـکلات مدرسـه آن قسـمت از مشکلات سطحی و گذرا مربوط به پایستگی تحصیلی می باشد. دو بخش خانواده(گفـت و شـنود، همنـوایی) و مدرسـه(سـه بعـد جذابیت تکلیف، ارزشیابی و مرجعیت تکالیف) از جمله عوامل موثر بر پایستگی تحصیلی هستند.
کلمات کلیدي: تاریخچه، مفهوم شناسی، پایستگی تحصیلی
١
مقدمه
تردیدي نیست که یکی از اهداف و وظایف آموزشوپرورش، آماده کـردن دانـش آمـوزان بـراي پـذیرفتن و درك تحـولات علمـی دنیـاي آینـده اسـت؛ باوجوداین، مهمترین هدف آن، شکوفا کردن کامل شخصیت دانش آموزان و پرورش ارزشهاي متعالی است (کدیور، .(1390
در هر جامعهاي، مدارس نهادهایی هستند که توسط آنها کودکان آماده میشوند تا به بزرگسالانی موفق تبدیل شوند(موریسون1 و همکـاران، .(1387 مدرسه نخستین نهاد اجتماعی مؤثر بر زندگی نوجوانان و تعیینکننده فرصتها، کیفیت زندگی و رفتارهاي کودکان و نوجوانان است. مدرسه تأثیري بی مانند و ژرف بر زندگی دانش آموزان میگذارد و نقش مهمی در تعریف احساس کلی فرد از اجتماع در نوجوانی دارد. بررسیهاي انجامشده مدرسه را در چارچوب مفاهیمی چون تعلق، عضویت، رضایت، تعهد، التزام و ارتباط بـهعنـوان پـیشبینـی کننـده دسـتاوردهاي آموزشـی، روانشـناختی، رفتـاري و اجتماعی دانشآموزان به شمار میآورند. این بررسیها بر پیامدهاي آموزشی مثل توجه به تحصیل، سـوء رفتـار در مدرسـه ماننـد تقلـب و سـرپیچی از قوانین، موفقیت و پیشرفت تحصیلی، انگیزههاي دانشآموز و ترك تحصیل تأکید کردهاند. رفتارهاي پرخطر براي سلامت ازجمله سوءمصرف مواد، رفتـار جنسی، رفتارهاي پرخاشگرانه و کژ رفتاري هم از دیگر عوامل مؤثر بر نوجوانان در ارتباط با مدرسه دانسته شدهاند (پناغی و همکاران، .(1389
یک از تواناییهایی که مدرسه به دانش آموزان میدهد قدرت سازگاري با محیط ودیگر انسانهاست. مارتین2 و مارش2009) 3،(2008 بیـان مـیکننـد که پایسته شدن دانش آموزان مؤلفه مهمی در سازگار شدن با چالشهاي تحصیلی میباشد. مارتین (2009) پایسـتگی تحصـیلی4 را ایـنگونـه تعریـف میکند که واژهاي است براي توصیف توانایی دانشآموز در بازگشـت موفـق بعـد از مشـکلات و شکسـتهـاي تحصـیلی کـه بـهوسـیله عـواملی ماننـد خودکارآمدي، تعهد و کنترل بهبود مییابد.
تعداد زیادي از دانش آموزان چالش، شکست و استرس را بهعنوان بخشی از زندگی روزمره مدرسه تجربه میکننـد (مـارتین، کلمـر5، دیـوي6 و مـارش، .(2010 مارتین و مارش 2008)، (2009 بیان میکنند که یک مؤلفه مهم در سازگاري دانش آموزان درمقابل چالشهاي تحصیلی این است که پایسـته شوند. بارنت (2012) با بررسی پژوهشها بیان میکند که سازه پایستگی تحصیلی از تحقیقات مربوط به تـابآوري کـه از ادبیـات مـرتبط بـه کودکـان درخطر آسیبپذیري روانی قرار دارند به وجود آمد و دانشآموزانی را توصیف میکند که علیرغم تجربه گرفتاري وخیم، شدید و مزمن از عهده مشـکلات برمیآمدند و در تحصیل موفق شدند (مارتین و مارش، .(2008
تاب آوري به عنوان فرآیندي پویا تعریف شده که طی آن وقتی افراد با ناملایمات و ضربه هاي روحی مواجه می شـوند رفتـار سـازگارانه مثبـت از خـود نشان می دهند. تاب آوري یک ساختار دو بعدي است ابتدا در ارتباط با بروز ناملایمات و سپس پیامدهاي سازگارانه مثبت در برابر آنها. ناملایمات اشاره به مخاطرات مرتبط با شرایط منفی از قبیل ناکامی ، فقر و بحران هاي زندگی دارد(لوتار و سکچیتی7، .(2000
بیشتر حجم تحقیقات در زمینه تاب آوري کودکان و نوجوانان لیست کوتاهی از عوامل از جمله کارایی اجتماعی، مهارت حـل مسـاله، تسـلط، اسـتقلال، احساس هدفمندي و داشتن جهت در آینده را شناسایی می کنند(بنارد8، 1991؛ گـارمزي، 1985؛ هندرسـون و همکـاران،2007؛ ماسـتن و همکـاران، 1990؛ ماستن و رایت، 2009؛ راتر، 1980،1985،(1984 که هنوز هم مطرح هستند(بوون، .(2010
وولین و وولین((1993 از جمله محققانی بودند که واژه تاب آوري در زمینه تحصیل را جایگزین واژگانی چون آسـیب ناپـذیر، شکسـت ناپذیر و سرسخت پیشنهاد داد. نویسندگان فرض کردند که واژه تاب آور به طور دقیق تري می تواند چالش هایی را که دانش آموزان براي مقابله با سختی هاي پیش رو براي موفقیت در مدرسه و یا زندگی را به تصویر بکشد(به نقل از بل، .(2010
تاب آوري تحصیلی به توانایی دانش آموزان براي موفقیت تحصیلی با وجود فاکتورهاي خطرزا که براي آنها مشکلاتی را ایجاد کـرده اسـت اشاره دارد(ینارد، 1991؛ وانگ، هارتل، والبرگ، 1998؛ به نقل از بل، (2010 به عبارت دیگر این سازه شامل فرآیند و نتـایجی اسـت کـه بخشی از حکایت زندگی فردي که با وجود موانعی که بیشتر افراد را از رسیدن به موفقیت و پیشرفت باز می دارد، موفق می شوند(مورالز و تراتمن، .(2004
٢
اگرچه تاب آوري تحصیلی به عنوان یک سازه، پیامدهاي حاصل از تجربه مشکلات اساسی از سوي کودکان را مورد توجه قرار مـی دهـد، مارتین و مارش((2008 سازه مربوط اما مقوله اي مجزا به نام پایستگی تحصیلی را پیشنهاد کردند(مارتین و مارش، .(2008
در مدرسه و محیط آموزشی نا امیدي در بازگشت به عملکرد موفق بسیار دیده شده است . دانش آموزان بعـد از کسـب نمـره ضـعیف یـا سخت بودن فعالیت آموزشی در عملکرد خود و بازگشت به عملکرد خوب قبل از آن تکلیف احساس ضعفی نشان دادند. پایستگی تحصیلی بهوسیله عواملی مانند خودکارآمدي، تعهد و کنترل بهبود مییابد.
پایستگی تحصیلی بیشتر هنگامی کاربرد دارد که الف (با نمرات و عملکرد ضعیف دانشآموز روبرو هستیم ب) از دست دادن اعتمادبهنفس درنتیجه نمرات ضعیف مطرح میگردد پ (با کاهش انگیزه و اشتیاق تحصیلی روبرو هستیم ت) تعاملات جزیی و سطحی ماننـد بـازخورد منفی و موقت و گهگاه مطرح میشود (مارتین و مارش،2008، .(a,b
پایستگی تحصیلی یک سازه است که از دیدگاه ارزیابی نگرانه در حیطه روانشناسی مثبت نگر قرار میگیرد. تحقیقات پایسـتگی بـهجـاي تمرکز روي خطر آسیبدیدگی روانی روي توانایی دانش آموزان براي برخورد با کشمکشها چالشهاي تحصیلی روزمـره مثـل نمـره کـم وفشارهاي امتحانی که با آنها برخورد میکنند تمرکز میکنند (مارتین و مارش، .(2008 بازگشت ناموفق دانش آموزان به نمرات خـوب و عملکرد مناسب در مدرسه دلیل مناسبی براي بررسی متغیر پایستگی تحصیلی بود. پایستگی تحصیلی عاملی اسـت کـه در محـیط هـاي آموزشی می توان توسط معلم کنترل شود و باعث گردد که کیفیت تحصیلی دانش آموز تغییر یابد به این خاطر سازه مهمـی در تحصـیل دانش آموز تلقی می شود.
پژوهش حاضر براي مفهوم شناسی پایستگی تحصیلی ومعناي آن در محیط هـاي آموزشـی بررسـی شـد و نیـز تاریخچـه آن در منـابع و مقالات استخراج گردید. در این تحقیق به عوامل موثر بر پایستگی تحصیلی بحث شد و چگونگی تاثیر این عوامل بـر پایسـتگی تحصـیلی بیان گردید.
روش تحقیق
مقاله حاضر با استفاده از روش توصیفی تحلیل محتوایی اسناد ومدارك بهصورت کیفی انجام صورت گرفته است. متون ومقالات مربوط به مفهوم پایستگی تحصیلی و تاب آوري بررسی و تحلیل گردیده است و به مفهوم شناسی و تاریخچه و کاربرد آن در یادگیري پرداخته شده است.
نقشه مفهومی
تاب آوري تاب آوري تحصیلی پایستگی تحصیلی
شکل :1 نقشه مفهومی
پایستگی تحصیلی
ازآنجا که سازه پایستگی تحصیلی از تحقیقات مربوط به تاب آوري به وجود آمده است لذا ابتدا در مورد تاب آوري توضـیحاتی ارائـه مـی شود.
تاب آوري9 تعریف تاب آوري
علاقه و نگرانی دیرینه محققان، روانشناسان و مسئولان تعلیم و تربیت چگونگی کمک به موفقیت نوجوانان در مدارس با وجـود خطـرات، موانع و مشکلاتی همچون سو استفاده، ضربه هاي روحی، فقر و ناکارآمدي(بدکاري) خانواده است.
٣
تاب آوري در ابتدا با واژه"آسیب پذیري"،(گارمزي، و نوشرلین، (1972 و یا با واژه "سخت کوش"(کوباس، (1979، کودکانی که بر سختی ها غلبه می کنند در برابر سختی ها و مشکلات نفوذ ناپذیرند. بعد از آن توانایی غلبه بر مشکلات عدیده در زندگی بـاعنوان »تـاب آوري« نام گرفت تا معادل این حقیقت باشد که افراد تاب آور در نتیجه تجاربشان تحت فشار و استرس قرار دارند اما قادرند از ایـن مشـکلات بـه حالت اول بازگردند(بل،2010، مالمبرگ10، هال11، مارتین12، .(2012
کانر13 و دیودسون(2003) 14 تاب آوري را قابلیت فرد در برقراري تعامل زیستی-روانی-روحی در مقابل شرایط مخاطره آمیـز مـی داننـد. لوتار(2005)15 آن را نوعی ترمیم خود که با پیامدهاي مثبـت هیجـانی ،عـاطفی و شـناختی همـراه اسـت تعریـف مـی کنـد. تـاب آوري نشاندهنده توانایی فرد در حفظ تعادل فیزیکی و روانی است.
تاب آوري به عنوان فرآیندي پویا تعریف شده که طی آن وقتی افراد با ناملایمات و ضربه هاي روحی مواجه مـی شـوند رفتـار سـازگارانه مثبت از خود نشان می دهند. تاب آوري یک ساختار دو بعدي است ابتدا در ارتباط با بروز ناملایمات و سپس پیامدهاي سازگارانه مثبـت در برابر آنها. ناملایمات اشاره به مخاطرات مرتبط با شرایط منفی از قبیل ناکامی ، فقـر و بحـران هـاي زنـدگی دارد(لوتـار و سـکچیتی16، .(2000
تاریخچه تاب آوري
تحقیقات در مورد تاب آوري در کودکی از کارهاي محققان پیشگامی چون نرمن17، لویز18، مرفی19، میشـل راتـر20، آرنولـد سـامروف21 و رامی ورنر22 در طول تقریبا چهار سال شکل گرفت(ماستن23 و گویرتز24، 2006 به نقل از بل25،.(2010
اولین موج تحقیقات به توصیف پدیده تاب آوري همراه با مفاهیم اساسی و روش شناسی آن پرداخته و برفرد تمرکز داشـت ویژگـی ایـن موج تحقیقات این بود که به صورت طولی انجام می شد که از طریق شناسایی عوامل حمایتی پیش بینی کننده رشـد تـاب آوري، کمـک شایانی در این زمینه کرده است موج دوم در برگیرنده تعاریف پویاتري در مورد تاب آوري با تمرکز بر سازگاري مثبت در شرایط نـامطلوب و خطر ساز بود وبر تبادلات بین افراد و بسیاري از سیستم هایی که رشد در آن سیستم ها صـورت مـی گیـرد، پرداخـت. مـوج سـوم بـر مداخلات بازدارنده تمرکز دارد. موچ چهارم که اکنون در حال شکل گیري است، به تحقیقات بین رشته اي در مورد تاب آوري بـه منظـور ادغام اصول زیستی و ژنتیک تاب آوري با فهم فرآیندهاي محیطی و روانی-اجتماعی مـوثر بـرآن و ایجـاد فـن آوري مـی پردازد(ماسـتن، 2007 به نقل از بل،.(2010 هر کدام از موجها به شرح زیر می باشد:
موج اول. محققان اصلی در اوایل دهه)1970آنتونی26، 1974؛ گارمزي271971، راتر28، (1979 به بررسی آسیب پذیري افرادي که به نظر می رسد از موقعیت مشکل زا و عوامل موثر مضر مصون هستند. آنتونی((1974 واژه "کودکان آسیب پذیر" را براي کودکانی که بـا وجـود اینکه در خانواده هاي یا والدینی داراي شیزوفرنی متولد شده بودند الگوهاي سازگاري سالم داشتند عنوان کرد.
تحقیقات اولیه روان پزشکان که اولین گروهی بودند که تحقیقاتی را در مورد تاب آوري انجام دادند بیشتر بر روي عواملی خطـر سـاز در بین بیماران داراي اختلال به منظور فهم رفتارهاي ناسازگارانه آن ها انجام شد؛ اما رفتارهاي گروهی از بیماران که الگوهـاي سـازگارانه اي از خود نشان داده بودند غیر نرمال و نادیده گرفته می شد. با وجود این در خلال دهه 1970، محققان متوجه شدند که گـروه کـوچکی از بیماران اسکیزوفرنی همانطور که پیش بینی شده بود رفتار منفی نداشتند و داراي موقعیت اجتماعی بالاتر و کارایی فردي در کار و ارتباط
٤
اجتماعی و ازدواج موفقی داشتند. این موضوع در مورد کودکان اسکیزوفرنیایی نیز صادق بود و حتی کودکان که مشکلات زیسـتی حـادي داشتند ونیز آنهایی که داراي فقر اقتصادي و اجتماعی بودند نیز رفتارهاي سازگارانه اي از خود نشان دادند. این نتـایج مثبـت و بـه دوراز انتظار منجر به افزایش تلاش ها جهت فهم این موضوع شد. پیشگامان تاب آوري استدلال کردند که محققـان ایـن جنبـه بسـیار مهـم را نادیده گرفتند و فقط به عوامل و نتایج خطر ساز توجه کرده اند. بنابر این کانون توجه محققان از بررسی موانع به بررسی موفقیت ها تغییر کرد. از آن پس زیر مجموعه هاي تاب آوري مرکز توجه مطالعات بعدي قرار گرفت با پیدایش تحقیقاتی در مورد تـاب آوري در طـول سـه دهه گذشته نه تنها تحقیقاتی در زمینه فهم چگونگی رشد افراد در شرایط حاد شد بلکه باعث تغییر بسیاري از فرضیات منفـی در زمینـه رشد کودکان و سایر افراد تحت شرایط نامطلوب گردید(ماستن، 2001؛ به نقل از بل، .(2010
واژه تاب آوري تحصیلی در ادبیات تحقیق بسیار مورد توجه قرار گرفت و براي اولین بار آلوا( (1991 آن را به عنوان واژه اي مطرح کـرد و تمرکز آن بر جمعیت هاي خاص از کودکان و نوجوانان تاب آور بود(آنتونی، 1987؛ گارمزي و راتر،1983؛ ورنر و اسمیت، 1989؛ به نقل از بوون، .(2010 به زودي مشخص شد که علارغم محیط با خطر بالا بسیاري از این کودکان در حالی که در محیط استرس زایی رشـد مـی کردند نتایج مثبتی را نشان می دادند. موج جدید تحقیقات برکودکانی متمرکز شد که به نظر می رسید موفق و درواقع تاب آور هستند با این پرسش که چگونه مشکلات حل شده و برطرف می شوند. بنابراین وظیفـه دشـوار کشـف فرآینـدهایی اسـت کـه ممکـن اسـت علـت متغیرهاي همبسته مشاهده شده تاب آوري در طی زمان است آغاز شد.
موج سوم مسیر جدیدي شروع شد که عبارت بود از: تحقیق درمورد نقاط قوت فرد در برابر کمبودهـا، شناسـایی عوامـل حمـایتی بجـاي عوامل خطر ساز جهت انجام مداخلات و بازداري. بسیاري از محققان در مـوج سـوم در زمینـه تحقیقـات بـین رشـته اي و روان شناسـی آموزشی در تلاش هایی براي افزایش کار آمدي فرد بر کسب تجربیات حاصل از آزمون ایده تاب آوري مستقیما از طریق انجـام مداخلـه و پیشگیري تمرکز کردند(سیچتی29، راپاپورت30، ساندلر31، ویزبرگ32،2000؛ ماستن ،پرت، و کاتسـورث، 2006 بـه نقـل از بـوون، .(2010 تعدادي شواهد براي نقش تعدیل کنندگی برخی از فرآیندهاي حمایتی خاص مستقیما با این تحقیقات تجربی و انجـام برخـی مـداخلات بالینی به طور آزمایشی انجام می شد ارتباط داشت. این مداخلات بر اساس تحقیق تاب آوري جهت بهبود فرآیندهاي حمـایتی بود(لوتـار، 2006؛ یائس و ماستن، 2004 به نقل از بارنت، .(2012
در پیشینه تاب آوري مشخص شد که رابطه مثبت تاثیر زیادي بر مسیر زندگی و نه فقط بر عوامل خطرزا دارد و بسیاري از سیستم هـا و سطوحی که فرآیند هاي حمایتی عمل می کنند باید جهت افزایش تاب آوري در نظر گرفته شوند. علاوه بر این، تاب آوري کودك به دیگر افراد و تعامل با سیستم هاي تاثیر گذار شالم خانواده، مدرسه، محیط، مذهب، کار، بافت فرهنگی، جامعه، دولت، و موسسـه اي خصوصـی وابسته است(بنارد،1991؛ هین والد،2011؛ ماستن و رایت، 2009؛ به نقل از بل، .(2010
موج چهارم که اکنون در حال شکل گیري است نگرش پژوهشی بین رشته اي و چند سطحی دارد که پیشرفت هایی در زمینـه ژنتیـک، پیشرفت هاي رفتاري عصبی و زیستی، به همراه درك فرآیندهاي زیستی و روانی اجتماعی که قبلا به عنوان عوامـل مـوثر بـر تـاب آوري شناخته شده و آمار را بکارگرفته و به فهم جامه و کلی تري از فرآیند پیچیده تاب آوري منجر می شود(ماستن، .(2007 موج چهارم یافته هاي سه موج قبلی را براي رشد و توسعه دانش بین رشته اي و ادغام شده تـاب آوري و مـداخلات در ایـن زمینـه را بـا هـم تلفیـق مـی کند(ماستن و ابراداویک، .(2006 اونگر و همکاران((2007 نیز موج چهارم را به عنوان گرایش فزآینده براي انجام تحقیقات تـاب آوري در مورد تاثیر فرهنگی در رشد تاب آوري که بین فرهنگ هاي غربی و غیر غربی متفـاوت وافـراد همگـون و غیـر همگـون متفـاوت اسـت را شناسایی کردند. کیم-کوهن33 و گلد(2009)34 در مورد نقش پلی مورفیسم ژنتیک به عنوان تعلیـل کننـده خطـر یـا مشـکلات در رشـد بررسی کردند.
راه هاي پرورش و تقویت تاب آوري
چیزهاي خیلی ساده اي وجود دارد که هر متخصصی می تواند براي تقویت تاب آوري بـه کـار بـرد. یکـی ایـن اسـت کـه بـه بچـه هـا و بزرگسالان و بالغین کمک کنیم که نقاط قوت شخصی خود را بشناسد. مراحل تقویت تاب آوري یک فرآیند دومرحله اي است که عبـارت است از:
شناخت مشکل: بررسی حقیقت تجارب با جزئیات آن، هم مسائل منفی و هم مثبت که این معمولا در طی زمان رخ می دهد.
٥
دوباره شکل دادن تجارب: فرآیندي که از طریق آن شخص به تجارب از میان یک ذره بین مثبت نگاه می کند. از طریـق دیـدن یـک موقعیت به صورت مثبت. این فرزند می تواند شروع به شناخت مهارت هاي مقابله اي و نقاط قوتش کند که براي ایجـاد منـافع اش مـورد استفاده قرار می گیرند.
روش دیگري که متخصصان از طریق آن می توانند کمک کنند، تشویق به ایجاد فاکتورهاي محافظ است. فاکتورهاي محافظ همانگونه که قبلا اشاره شد ضربه گیرهایی هستند که به افراد جوان براي اجتناب از خطرهایی مثل سوء استفاده از مواد و بزهکاري کمک مـی کنـد و تاب آوري را افزایش می دهند. مواردي از فاکتورهاي محافظ عبارتند از: اعتماد به نفس بالا، مهارت هاي اجتماعی، مهـارت هـاي مـداراي کارآمد، ارتباط سازنده با خانواده، روابط اجتماعی حمایت کننده، تجارب مثبت در مدرسه، علایق و تفریحات، ارتباط سازنده با حداقل یک فرد بزرگسال و محیط خانواده پایدار.
بنابراین به عنوان یک کار تخصصی براي تقویت تاب آوري، می توان هم با فرزندان و هم با والدین آنها براي شناخت و اسـتفاده از بعضـی فاکتورهاي محافظ در دسترس آنها، کار کرد(سامانی، .(1386 برنامه هاي جوانان فرصت هاي ایده آل دیگري را بـراي تقویـت تـاب آوري پدید می آورند. افراد جوان می توانند مهارت هاي کار تیمی و رهبري گروه هم سال را تمـرین نماینـد. شـرکت در تفریحـات، ورزش هـا، کلوپ ها، گروه هاي مذهبی و ارگان هاي اجتماعی در ساخت اعتماد به نفس و کفایـت اجتمـاعی کـه هـر دو در بسـط تـاب آوري مهـم هستند، مفید می باشد(سامانی، .(1386
تاب آوري تحصیلی تعریف تاب آوري تحصیلی
تاب آوري تحصیلی به توانایی دانش آموزان براي موفقیت تحصیلی با وجود فاکتورهاي خطرزا که براي آنها مشکلاتی را ایجاد کرده اسـت اشاره دارد(ینارد، 1991؛ وانگ، هارتل، والبرگ، 1998؛ به نقل از بل، (2010 به عبارت دیگر این سازه شامل فرآیند و نتـایجی اسـت کـه بخشی از حکایت زندگی فردي که با وجود موانعی که بیشتر افراد را از رسیدن به موفقیت و پیشرفت باز می دارد، موفق می شوند(مورالز و تراتمن، .(2004
دانش آموزان تاب آور از لحاظ تحصیلی آن دسته از دانش آموزانی هستند که سطح بالایی از انگیزه و اقـدام جهـت پیشـرفت را بـا وجـود مشکلات وقایع و شرایط استرس زا که آنها را در معرض خطر داشتن نتایج ضعیف در مدرسه و درنهایت اخراج از مدرسه قرار می دهـد، از خود نشان می دهند(الوا35، .(1991
سیر تکاملی تاب آوري تحصیلی
بیشتر کارهایی که در زمینه تاب آوري تحصیلی از کارهایی که در زمینه خلا پیشرفت انجام شد شکل گرفت زمـانی کـه نظریـه پـردازان اجتماعی در دهه 1960، هوشیاري جمعی در رابطه با اختلاف تحصیلی بین قشر ثروتمند و فقیر جامعـه را بیـدار کردنـد(ونگ همکـاران، 1998؛ به نقل از بارنت، .(2012
از تاب آوري تحصیلی تا پایستگی تحصیلی
براساس آنچه مارتین و مارش((2008a بیان کردند تحقیقاتی به بررسی تاب آوري تحصیلی پرداختند بیشتر بر روي گروه هاي اقلیت که در شرایط و موقعیت هاي سخت و نامطلوب زندگی می کنند، ماننـد فقـر( اوراسـتریت36 و بـروان37، (1999 خشـونت گروهی(کنـرال 38، (1998افت تحصیلی مزمن(فین و راك39، (1977تعامل بین اقلیت نژادي و افت تحصیلی(گنزالس40 و پادیلا41، (1977 و دانش آموزان بـا ناتوانی یادگیري(مارگالیت42،2004؛ ملتزر43، 2004؛ میلر44،(2002 انجام شد.
بیشتر حجم تحقیقات در زمینه تاب آوري کودکان و نوجوانان لیست کوتاهی از عوامل از جمله کـارایی اجتمـاعی، مهـارت حـل مسـاله، تسلط، استقلال، احساس هدفمنـدي و داشـتن جهـت در آینـده را شناسـایی مـی کننـد(بنارد45، 1991؛ گـارمزي، 1985؛ هندرسـون و
