بخشی از مقاله
چکیده
لهجهی سمیرمی یکی از لهجههای استان اصفهان است که توسط بیش از 6000 گویشور ساکن شهر سمیرم واقع در جنوب استان اصفهان صحبت میشود. امروزه در عصر ارتباطات و اطلاعات و نیز در عصر غلبه زبانهای ملی و رسمی این نگرانی وجود دارد که با توسعهی سوادآموزی و فنآوری های ارتباطی، کاربرد گویشها و لهجههای محلی کاهش یافته و جوامع با زوال یا مرگ گویشها و لهجهها مواجه شوند. در این عصر گسترش فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی، در هم آمیزی زبانها، گویشها و لهجهها آن چنان محتمل است که ذهن برنامهریزان زبان و دغدغهداران گونههای در معرض خطر را متوجه خود کرده است. در نتیجه به نظر میرسد همه گونههای زبانی در معرض مخاطره باشند. در این پژوهش با در نظر گرفتن گونهی زبانی سمیرمی، در جستجوی پاسخ به پرسشهای زیر هستیم: گسترش گونه معیار و ملی زبان از طریق رسانههای رو به رشد امروزی چه تاثیری بر به کارگیری لهجهی سمیرمی داشته و دارد؟ گونه زبانی سمیرمی در طیف زوال و بقا گونههای زبانی در کجا واقع شده است؟ در این تحقیق پرسشنامهای شامل سی پرسش بسته در چهار گروه سنی مختلف در میان 80 نفر توزیع شد. این مطالعه نشان میدهد که تقریبا کل جامعه آماری این پژوهش، لهجهی سمیرمی را بیشتر از فارسی معیار به کار میبرند و در این خصوص سن تفاوتی را ایجاد نکرده است و زنان نسبت به مردان کمتر از لهجه سمیرمی استفاده میکنند. در مجموع، لهجهی سمیرمی از وضعیت کاربردی خوبی برخوردار است.
مقدمه
این پژوهش به بررسی وضعیت کاربردی کنونی لهجهی سمیرمی در شهر سمیرم میپردازد. شهرستان سمیرم در 160 کیلومتری جنوب اصفهان و در کوهپایههای شرقی کوههای زاگرس قرار گرفته است وکوههای دنا قسمتهای جنوب و جنوب غربی این شهرستان را احاطه کرده است. مساحت این شهرستان 5231 کیلومتر مربع و جمعیت 6000 نفر میباشد. شهرستان سمیرم یکی از شهرهای تابع استان اصفهان است و از جنوب به استان کهگیلویه و بویر احمد، از شمال به شهرضا از غرب به استان چهار محال و بختیاری و از شرق به آباده و ایزدخواست در استان فارس محدود میگردد. شهرستان سمیرم از قطبهای گردشگری استان اصفهان است و قدمت آن به 700 سال قبل از میلاد مسیح بر می گردد، البته برخی قدمت سمیرم را بسیار بیشتر از این میدانند. شهرستان سمیرم از نظر منابع آبی و طبیعی غنیترین شهرستان استان اصفهان محسوب می شود. این منطقه در دورهی سلجوقیان نیز شهری نسبتا بزرگ بوده و قلعهای استوار داشته است. آثار باستانی موجود در این شهرستان میتوان قلعه را نام برد که به قبل از دوران مادها میرسد. قومیت مردم خود شهر سمیرم فارس است ولی در سایر مناطق شهرستان هموطنان لر و ترک در شهر ونک، پادنا، حنا، وردشت دیده میشود. زبان مردم شهرستان فارسی اصیل است ولی گویش این مردمان تحت تأثیر لهجههای مختلف از جمله لهجهی شیرازی بخاطر مجاورت با شهرستان آباده قرار گرفته است. دین مردم شهرستان اسلام و مذهب تشیع است - منصورزاده، - 1379 هدف پژوهش تعیین میزان پویایی یا زوال این لهجه و نیز عوامل دخیل در پدیدهی گذار زبانی/1لهجه در جامعه زبانی سمیرم است. ابزار جمع آوری دادهها پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده است. در این پژوهش با استفاده از این ابزارها و از طریق اجرای یک پژوهش میدانی کوشش شد به پرسش های زیر پاسخ داده شود:
- 1 چه درصدی از جامعه زبانی مورد بررسی در محل کار، تحصیل، بازار، خانه از لهجه سمیرمی استفاده می کنند؟
- 2 تاثیر متغیرهای سن، جنسیت، تحصیلات در به کارگیری لهجهی سمیرمی چیست؟
نتایج این تحقیق وضعیت به کارگیری این لهجه را در عصر گسترش چشمگیر زبان معیار نشان میدهد و از این رهگذر اطلاعات سودمندی در اختیار برنامهریزان قرار میدهد.
1-1 عوامل موثر در پدیدهی گذار زبانی
مطالعات و پژوهشها نشان میدهد که عواملی چون مهاجرت، صنعتی شدن و تغییرات اقتصادی، زبان آموزش و فشارهای دولتی و حکومتی، شهرنشینی و تمدن، تفاوت فاحش سطح اعتبار دو زبان و نیز جمعیت کم گویشوران زبان از جمله مهمترین عوامل گذار زبان هستند. - فسلد، - 19:1987 از دیگر عواملی که در حفظ یا گذار زبان اهمیت بسیار دارد، میتوان به نگرشهای زبانی افراد اشاره کرد. - یارمحمدی، - 17:1384 در این مورد معتقد است که، اگر زبانی به عللی وارد قلمرو جامعه زبانی دیگری بشود، به طوری که نگرش زبانی آن جامعه را به زبان بومی در جهت منفی گذار دهد، زبان بومی در خطر زوال قرار میگیرد. اما سوال این است که نگرشهای زبانی تحت تاثیر چه عواملی هستند؟ بنا بر نظر ووروم نگرش زبانی مثبت می تواند نتیجه عواملی چون برتری اقتصادی، نفوذ فرهنگی، فتوحات و نفوذ سیاسی، فرصتهای
