مقاله تبعیض سنی و کودکان

بخشی از مقاله

مقدمه:

عدم تبعیض و اصل برابری افراد در برابر قانون و برخورداری از حقوق مساوی جزء اساسی ترین اصول شناخته شده ای است که در اسناد و اعلامیه های بین المللی مورد توجه قرار گرفته است و سعی بر آن بوده که دولت ها با سیاستگذاری ها و برنامه ریزی ها و با استفاده از ابزارهای خاص به رفع تبعیض میان افراد در جوامع خود اقدام کنند و حتی در مواردی با ایجاد نابرابری وضعیت را به سمت برابری بین افراد پیش ببرند . تبعیض یا ایجاد نابرابری و رفتار متفاوت داشتن با افراد در شرایط مشابه براساس زمینه های مثل جنس ، نژاد ، طبقه اجتماعی و ...صورت می گیرد. اما معیار سن هم می تواند به عنوان زمینه ی برای تبعیض قائل شدن بین افراد قرار بگیرد. سوالات مقاله به قرار ذیل است :

1.    تبعیض به چه معناست ؟
2.    تبعیض سنی چیست و در چه شرایطی می توان گفت تبعیض سنی صورت گرفته است؟

3.    تبعیض سنی در رابطه با کودکان به چه معناست و به چه صورتی اعمال می شود؟

برای شروع بحث لازم است که در ابتدا با معانی مفاهیم از جمله تبعیض ناروا ، تبعیض مثبت و...آشنا باشیم که در این قسمت به تعریف مفاهیم و توضیح آنها پرداخته شده است:
الف - مفاهیم - 1 تبعیض

تبعیض یعنی اینکه اصل برابری افراد نقض می شود به وسیله ی تمایزاتی مبتنی بر نژاد ، رنگ ، زبان ، سن ، وضع اجتماعی، شرایط اقتصادی و ... . » تبعیض موجب شکل گیری و پیشرفت گروه های خاصی می شود که از حمایت قانونی برخوردار بوده و با رفتارها و اعمال تبعیض آمیز بتوانند از امکانات و ، فرصت ها و امتیازات و مزایای خاصی برخوردار باشند بدون اینکه دیگران از این فرصت ها و امتیازات بهره مند شوند 2 «. عدم تبعیض و برابری همه ی افراد یکی از اصول مهم حقوق بشری است و در اعلامیه ها و اسناد بین المللی مورد تأکید قرار
گرفته است . در منشور ملل متحد در بند 3 ماده 1 و بند ب ماده ی13 منشور » احترام به حقوق بشر و آزادی های بنیادین برای همه بدون تمایز از حیث نژاد ، جنسیت، زبان ، یا مذهب « را بیان می کند و طبق بند 1 ماده ی2 میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی و بند 2 ماده 2 میثاق بین المللی حقوق اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی دولت های عضو میثاق متعهد می شوند که حقوق شناخته شده در این میثاق ها را بدون تبعیض دولت خود محترم شمرده و اعمال آنها را تضمین کند .

ماده ی 2 اعلامیه جهانی حقوق بشر بیان میکند که » هرکسی مستحق است بدون هیچ گونه تمایز مخصوصا از حیث نژاد ، رنگ ،...... از همه ی حقوق و آزادی های مدکور در این اعلامیه برخوردار گردد. . « و در ماده 7 اعلامیه و ماده 26 میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی اعلام می کنند که همه ی افراد در برابر قانون یکسان هستند و بدون هیچ گونه تبعیض استحقاق حمایت بالسویه قانون را دارند. و از اینرو قانون باید هر گونه تبعیضی را منع کند . کنوانسیون بین المللی رفع هرگونه تبعیض نژادی در ماده ی 1 تبعیض نژادی را اینگونه تعریف می کند : » هرگونه تمایز و محرومیت ، محدودیت یا رجحانی که براساس نژاد و رنگ یا وضعیت تولد و یا خاستگاه ملی یا قومی مبتنی بوده و هدف یا اثر آن از بین بردن ، در معرض تهدید و مخاطره قرار دادن ، شناسایی یا تمتع یا استیفای در شرایط متساوی از حقوق بشر و آزادی های بنیادی در زمینه ی سیاسی و اجتماعی و فرهنگی یا در هر زمینه دیگری از حمایت عمومی باشد.« درکنوانسیون رفع کلیه اشکال تبعیض علیه زنان - ماده - 1 ، در مقاوله نامه شماره 111 راجع به تبعیض در استخدام و کار - ماده - 1 و در کنوانسیون مبارزه با تبعیض در آموزش - ماده - 1 به تعریف تبعیض پرداختند.

2 -     تبعیض ناروا

کمیته ی حقوق بشر در تفسیر عمومی در زمینه بند 1 ماده 2 میثاق مدنی و سیاسی از تبعیض آمده است:» تبعیض باید متضمن هرگونه تمایز ، استثنا ، محدودیت یا ترجیحی دانسته شود که مبتنی بر علتی نظیر نژاد ، رنگ ، جنسیت ، زبان ،مذهب ، دیدگاه سیاسی یا غیر سیاسی، منشا ملی و اجتماعی ، وضعیت مالی ، تولد یا وضعیت دیگر باشد و هدف یا اثر آن از بین بردن یا لطمه زدن به شناسایی، بهره مندی یا اعمال همه حقوق و آزادی ها توسط همه اشخاص بر پایه برابر باشد.« بند 7 تفسیر عمومی شماره 20 کمیته حقوق اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی تصریح می کند »: تبعیض شامل هر نوع تمایز ، محرومیت ، محدودیت یا ترجیح با رفتار متفاوت دیگری می شود که به طور مستقیم یا غیر مستقیم مبتنی بر علل ممنوعه ی    تبعیض است که هدف یا اثر آن از بین بردن یا لطمه زدن به شناسایی ، بهره مندی یا اعمال حقوق میثاق در سطحی برابر    است. تبعیض ،همچنین ، شامل انگیزه تبعیض و اذیت و آزار می شود.
با توجه به این دو تعریف تبعیض واجد عناصر زیر است: 1
1.    تفاوت در رفتار: - از واژگان مثل »تمایز« ، »استثناء« ، » محدودیت« و ... استفاده شده است . -
2.    که مبتنی بر علل ممنوعه است - مثل نژاد ،رنگ ، زبان ، جنس و... .کمیته فهرستی از علل ممنوعه - عللی مانند سن ، معلولیت ، تابعیت ، وضعیت تاهل ، وضعیت سلامت و... - را بیان کرده است ولی تاکید که در بردارنده ی همه ی جزییات نیست.

3.    و هدف یا اثر معینی : هدف یا اثر تبعیض از بین بردن یا لطمه زدن به شناسایی ، بهره مندی یا اعمال حقوق میثاق در سطحی برابر است
4.    در حوزه های گزینش شده دارد . تعریف کمیته اقتصادی ،اجتماعی و فرهنگی ، علاوه بر 4 عنصر مذکور ، دو جزء دیگر را نیز شامل می شود :
1.    اثر گذاری به طور مستقیم یا غیر مستقیم - بر این اساس می توان به دو تبعیض مستقیم و غیر مستقیم قائل بود -

2.    انگیزه ی تبعیض و اذیت و آزار - بر این اساس صرف انگیزه اعمال تبعیض برای نسبت دادن این عمل به او کافی است. - هرگاه اعمال و رفتار های تبعیض آمیزی صورت گیرد نه برای رفتار مساوی با افراد بلکه برای اینکه آن تساوی را که بین افراد و گروه ها هست از بین ببرد و یکسری از افراد را بر مبنای مثل سن یا جنس بر بعضی دیگر برتری دهند و آنها را در شرایط نابرابر با گروه دیگر قرار دهند و به عبارتی هرنوع تبعیضی که هدف آن ایجاد برابری بین افراد نیست تبعیض ناروا نامیده می شود .

- 3 تبعیض مثبت - روا -

تبعیض مثبت2 نوعی تبعیض زدایی از طریق تبعیض است یعنی اینکه ما برای رسیدن به برابری بین افراد متفاوت رفتار کنیم - به صورت نابرابر برخورد کنیم - . تبعیض مثبت » به گروهی از ساختار ها ، چارچوب ها و دستورالعمل های قانونی و اشکال اجرایی و عملی اطلاق می شود که می توانند به طور موقت و یا در دوره های خاص به کار گرفته شوند تا یک گروه اجتماعی ، سیاسی یا جنسیتی خاص را از موقعیتی نامطلوب نسبت به کل جامعه خارج کرده و به صورتی شتاب یافته ، امکانات رشد و شکوفایی بیشتر آن را فراهم آورند.1« عناصر سازنده تبعیض مثبت به شرح ذیل می باشد : 2

1.    تمایز گذاری حقوقی
2.    موقتی بودن :تبعیض روا برای رفع محرومیت های گذشته و ایجاد فرصت های برابر اعمال می شود و به محض جبران باید کنار گذاشته شود و نباید زمینه ساز نابرابری های جدید شود.

3.    لزوم تجویز قانون گذاری : مهم ترین کارکرد قانون ، تنظیم رابطه شهروندان با دولت و شهروندان با یکدیگر است . تنها با اجازه ی قانون گذار است که می توان تبعیض روا را اعمال کرد.

4.    منفعت گروهی از اشخاص
5.    زیان گروهی از اشخاص :هدف از تبعیض مثبت رفع محرومیت از گروهی از افراد است و این امر باعث می شود که گروهی دیگرزیان ببینند چراکه یک گروه بر دیگری ترجیح داده می شود.

6.    هدف آن رفع نا برابری باشد

7.    وقوع نا برابری در گذشته : برای اینکه بتوانیم تبعیض مثبت را توجیه کنیم باید اعمال تبعیض آمیز در گذشته موجب نابرابری شده باشد زیرا تبعیض مثبت خلاف اصل است رایج ترین شیوه های اعمال تبعیض مثبت3 به صورت زیر می باشد که در ابتدا ما باید تصویری روشن از وضعیت موجود را داشته باشیم تا بعد بتوانیم روش های زیر را اعمال کنیم :

·    روش ذخیره : 4 به انحصار در آوردن تعداد خاصی از موقعیت ها برای مثال تعلق تعدادی از کرسی های نمایندگی مجلس به برخی از اقلیت ها

·    روش سهمیه بندی : 5 به روش ذخیره شباهت دارد اما تعداد موقعیت ها بر مبنای یک نسبت به کل - در صد - معین می شود

·    روش رقابت خاص :6 حوزه های متفاوت رقابتی برای اعضای یک گروه خاص ایجاد می کند به صورتی که کمبود و ضعف اولیه آنها را جبران کند

·    روش معافیت :7 معاف کردن افراد گروه مورد نظر از برخی شرایط مورد نیاز مانند تحصیلات و سن.
·    روش تشویق و کمک به گزینش : به مشارکت بیشتر اعضای گروه برای رقابت در گزینش بدون ارائه ضمانتی در انتخاب شدن آنها کمک می کند.

·    روش نظارت یا دیده بانی :8 شفاف ساختن و نظارت مستمر بر موقعیت های تبعیض آمیز برای تحت تاثیر قرار دادن کنشگران در این سطوح و نهایتا حمایت از گروه مورد تبعیض و جبران نابرابری های ایجاد شده است.

·    روش سیاستگذاری به جای دخالت مستقیم : آگاه نمودن گروه مورد نظر از استعداد های خود و تشویق گروه به تلاش برای تغییر وضعیت خود از طریق تبلیغات هدفمند و ... .