بخشی از مقاله
چکیده:
در سال های اخیر و با شدت یافتن تحریمهای یک جانبه و غیرانسانی غرب علیه جمهوری اسلامی ایران با هدف متوقف کردن برنامههای صلح آمیز هستهای ایران، واژهی جدید »اقتصاد مقاومتی« به ادبیات اقتصادی کشور اضافه و به فراخور حال و روز اقتصاد کشورمان مورد بحث قرار گرفته است. این واژه اولین بار در دیدار کارآفرینان با مقام معظم رهبری در شهریور سال 1389 مطرح گردید. در همین دیدار، رهبر معظم انقلاب »اقتصاد مقاومتی« را معنا و مفهومی از کارآفرینی معرفی کردند و »فشار اقتصادی دشمنان« و »آمادگی کشور برای جهش« را دو دلیل برای نیاز اساسی کشور به کارآفرینی معرفی نمودند. یکی از شاخصه های مهم اقتصاد مقاومتی پرداختن به آن در بخش کشاورزی است. امروزه کشاورزییک فعالیت اقتصادی است که سهم بسیارمهمی درتولید ناخالص داخلی هرکشور از طریق تامین امنیت غذایی مردم آن ایفا می کند. شرایط اقتصادی فعلی گویای آن است که اکنون زمانی است که باید به صورت پایدار و همه جانبه از بخش کشاورزی حمایت شود و در حوزه های مرتبط با این بخش بازنگری های جدی انجام گیرد وبا تامین به موقع و مناسب نهادههای کشاورزی،تنظیم بازار خرید تضمینی و عرضه محصولات، تقویت صنایع تکمیلی و مکانیزه شدن مراحل کاشت، داشت و برداشت از گامهایی است که می تواند در مسیر بالندگی صنعت کشاورزی اثرگذار باشد
مقدمه:
امروزه دستیابی به رشد و توسعه اقتصادی از اهداف اصلی و مهم تمامی کشورها از جمله ایران می باشدودر افق چشم انداز 20ساله 1404، ایران باید به کشوری توسعه یافته و دارای جایگاه اول اقتصادی در سطح منطقه تبدیل می گردد - . - 3 اما با توجه به شرایط خاص کشور ایران و وجود تحریم ها، دستیابی به رشد اقتصادی با محدودیت های خاص خود روبه رو است . - 1 - بطوریکه فضای اقتصادی ایران امروز، رویدادهای ویژه و منحصر به فرد اقتصادی را شاهد است که وقوع برخی از آن ها تاکنون در دنیا سابقه نداشته است؛ از این رو زمانی که شرایط ویژه و بدون الگویی به وجود می آید، ضرورت نوآوری و ایده پردازی از سوی صاحبنظران برای برطرف کردن چالش های اقتصادی ضرورت پیدا می کند - . - 20 با توجه به اینکه بخش کشاورزی به عنوان یکی از بخش های مهم اقتصادی، جایگاه ویژه ای در دستیابی به رشد و توسعه اقتصادی در جوامع درحال توسعه دارد . - 2کشاورزی در ایران بزرگترین بخش اقتصادی پس از بخش خدمات است که حدود 20 درصد تولید ناخالص ملی و سهم عمده ای از صادرات غیر نفتی را به خود اختصاص می دهد .همچنین محل اشتغال بخش وسیعی از جمعیت کشور است باتوجه به اینکه در حال حاضر مخاطرات طبیعی و غیرطبیعی از مهمترین عوامل نابودی محیط زندگی انسان از جمله بخش کشاورزی است و پیشگیری از آثار و اقدامات لازم قبل و هنگام روبرو شدن با عواقب زیانبار این سوانح امری واجب است . - 15 - لذا در پی ابلاغ سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی توسط مقام معظم رهبری دربهمن ماه سال 1382 که در آن، وظایفی بر عهده قوای سه گانه گذاشته شد، هریک از قوا و واحدهای زیرمجموعه ی آنها ملزم به ارایه برنامه ی مشخصی در این زمینه هستند . و بر همین اساس است که رهبر معظم انقلاب در تشریح و تبیین ابعاد مختلف اقتصاد مقاومتی خطاب به مسئولان یادآوری کردند" :بخش خصوصی را باید کمک کرد .اینکه ما اقتصاد مقاومتی را مطرح کردیم، خب، خود اقتصاد مقاومتی شرایطی دارد،
ارکانی دارد؛ یکی از بخش هایش همین تکیه به مردم است؛ همین سیاست های اصل 44 با تأکید و اهتمام و دقت وسواسِ هرچه بیشتر باید دنبال شود؛ این جزوکارهای اساسی شماست." . - 20 - بر این اساس وزارت جهادکشاورزی ، تلاش کرده است ضمن تبیین مفاهیم اقتصاد مقاومتی، رئوس کلی برنامه راهبردی بخش کشاورزی را ارایه کند - . - 8 بنا بر آنچه گفته شد ،نیاز به برنامه ریزی و پرداختن به اقتصاد مقاومتی را لازم می سازدو ضرورت دارد برنامه ریزی و مدیریت بخش کشاورزی با اصول و اهداف اقتصاد مقاومتی ادغام شده و مدیریت آن به این گونه انجام شود تا منابع طبیعی مورد استفاده در بخش کشاورزی حفظ شده و آسیب پذیری کمتری را به دنبال داشته باشد. خوشبختانه زمینه تدوین و پیاده سازی الگوی اقتصاد مقاومتی برای کشوری مانند ایران با اشتن منابع فراوان، جمعیت زیاد، بازار بزرگ درون کشور و ارتباطات منطقهای نسبتاً خوب فراهم است .پتانسیل ها و منابع بسیار و استفاده نشده فراوان فعلی همه حاکی از آن است که استفاده کامل و کارامد از منابع موجود و به کارگیری آنها درظرفیت اشتغال کامل می تواند بسیاری از مشکلات و آسیب ها را چاره کند .تحولات جهانی نیز اقتضامی کند که جمهوری اسلامی ایران به عنوان الهام بخش جهان اسلام الگویی موفق و مستقل از مدیریت اقتصادی را به نمایش بگذارد و وضعیت مطلوب اقتصادی را در اندازه شئونات وعزّت نفس مردم خود ایجاد کند نکته مهم دیگر اینکه در شرایط وجود چالش ها، چنانچه الگوی اقتصاد مقاومتی مبتنی بر فعال سازی ظرفیت های داخلی شکل گیرد، بهترین سکوی پرتاب برای شرایط پس از چالش خواهد بود؛ به گونه ای که با رفع این چالش ها، ظرفیت اقتصاد به صورتی کامل تر آزاد و موجب شتاب پیشرفت خواهد شد. . - 6 - در این مقاله ضمن ارایه تحلیل کلی از وضعیت بخش کشاورزی با رو کیرد استفاده از ظرفیت سیاست های کلی ابلاغی مقام معظم رهبری نسبت به تبیین چشم انداز، استراتژ یهای بلندمدت، سیاست های اجرایی و عناوین برنامه های مربوطه به طور خلاصه برای زیر بخش منابع طبیعی در زمینه اقتصاد مقاومتی اشاره شده است.
تعریف اقتصاد مقاومتی
مقام معظم رهبری در تعریف اقتصاد مقاومتی میگوید: اقتصاد مقاومتی معنایش این است که ما یک اقتصادی داشته باشیم که هم روند روبه رشد اقتصادی در کشور محفوظ بماند، هم آسیب پذیری اش کاهش پیدا کند ؛ یعنی وضع اقتصادی کشور و نظام اقتصادی طوری باشد که در برابر ترفندهای دشمنان که همیشگی و به شکلهای گوناگون خواهد بود کمتر آسیب ببیند و اختلال پیدا کند - بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار رئیس جمهوری و اعضای هیئت دولت؛ - - 91/6/2میرمعزی - . لذا اقتصاد مقاومتی ،طراحی و مدل سازی ویژهای از شرایط وسازوکارهای اقتصادی است که مبتنی بر آن ، فضای اقتصادی کشور بر اساس فرض وجود ، حداکثر تحریم ها وفشارها به صورت فعال و نه منفعل، طراحی می شود - . - 16
مهمترین محورهای اساسی اقتصاد مقاومتی- :
-1حمایت از تولید ملی
-2سیاست های اصل 44 قانون اساسی
محدود سازی اقتصاد دولتی و آزاد سازی اقتصاد از پیامدهای مهم اصل 44 قانون اساسی است. اقتصاد مقاومتی فعال و پویا نیازمند برنامه ریزی استراتژیک و راهبردی، مبتنی بر مردمی کردن اقتصاد از طریق میدان دادن بیشتر به فعالان بخش خصوصی و رفع موانع و مشکلات این بخش می باشد. بخش خصوصی به عنوان موتور و محرک اصلی رشد اقتصادی و صنعتی است که با بکارگیری سرمایه خود و جذب و مشارکت سرمایه های غیردولتی، استفاده بهینه از منابع انسانی و اعمال مدیریت کار آمد، ضمن ایفاء نقش خود در رشد اقتصادی و صنعتی کشور، می تواند اهداف توسعه ای دولت را محقق نماید. اقتصاد مقاومتی بر پایه و اساس سرمایه معنوی افراد و جامعه استوار است و بخش خصوصی بدون شک برترین بستر، برای همراهی مردم به عنوان اصلی ترین ارکان مقاومت درجامعه، برای ضد ضربه کردن اقتصاد در برابر تحریم هاست - . - 11
-3توجه به نخبگان واستفاده ازفناوری نوین
زمانی که فناوری های نوین مشمول تحریم قرار می گیرند و کشورهای دشمن اجازه نمی دهند این فناوری ها به ایران برسند، اگر از نخبگان حمایت شود، می توان این فناوری ها را تبدیل به فعالیت تجاری کرد. میدان دادن به نخبگان در عرصه صنعت، تجارت وکشاورزی، از ویژگی های اقتصاد مقاومتی است و نیز باید شرایط به گونه ای باشد که نخبگان بدون مانع کارهای خود را پیش برند. آنچه جای نگرانی است، تحریم خارجی نیست بلکه نگرانی در خصوص موانع تولید و تجارت درداخل کشور است که گاهی شدیدتر از تحریم ها عمل می کند.
-4مقابله با ضربه پذیری درآمد نفت
وابستگی شدید اقتصاد کشور به نفت از حادترین مسائل کشور است که علاوه بر جنبهی اقتصادی، جنبهی سیاسی ، امنیتی و اجتماعی نیز دارد - . - 7 نظامات اقتصادی کشور در گذشته و حال به گونه ای شکل گرفته اند که بخش قابل توجهی از منابع بودجه دولتها و نیز بخش قابل توجهی از درآمدهای ارزی کشور، متکی بر فروش نفت و گازیا مشتقات آنها است . لذا وقوع نوسانات ناخواسته و پیش بینی نشده دردرآمدهای نفتی می تواند صدمات قابل توجهی به اقتصاد کشور وارد آورد . بنابراین کاهش ضربه پذیری درآمدهای حاصل از فروش نفت وگاز از طریق بهبود فرآیندهای فروش نفت خام و نیز تنوع بخشی به سبد صادراتی بخش انرژی به منظور کاهش سهم نفت خام، درسیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی مد نظر قرار گرفته است - . - 12
