بخشی از مقاله
مجتمع های فرهنگی و هنری یکی از کاربری های مهم برای ایجاد تعامل اجتماعی و شکل گیری مجتمع های زیستی شهری است. زمانی این مجتمع ها به رسالت وجودی خود دست می یابند که در بسکتر من اسک شکهر ی و منطقه ای قراربگیرند که بتواند نقش تعاملی و ترکیبی در بافت شهر را ایفا کند. از این رو مکانیابی مجتمع های فرهنگی و هنری اهمیت بسیار زیادی دارد. علاوه بر این به علت کمبود اراضی مناسب در شهرها ، انتخاب مکان مناسب پیرو الگوهای مدون و مشاص صورت نمی گیرد . یافتن و بررسی این الگوها در مباحث نظری کمتر دیده می شود مدیریت شهری از برآیند ساختار و وظایف خود نقطه سرآغازی جهت، تامین نیازها، آرامش روانی، آسایش اجتماعی و رفاه عمومی از جنبه های مختلف زیستی است..در این تحقیق نیز تلاش شده است با درنظر گرفتن عوامل موثر در مکان یابی مراکز فرهنگی منجمله کتابخانه ها و کانون های پرورشی، با ارائه الگویی مناسب، به توزیع بهینه این کاربری ها در در شهرستان دورود پرداخته شود. برای نیل به این هدف از معیارهای واقع شدن در زمین های با کاربریهای مناسب، نزدیکی به مراکز آموزشی، فضای سبز و مسکونی، دسترسی به شبکه معابر، شعاع عملکرد کاربری آموزشی موجود و مساحت مناسب استفاده شد. اصولاً برنامه ریزی کاربری اراضی مهمترین مبحث توسعه پاید ار شهری و از اولویت های اصلی در برنامه ریزی شهری است. نتایج یافته های حاصل از نقشه های تولید شُد ه شعاع عملکرد و ناسازگاری ها، بیانگر این مهم می باشد که سطح ارائه خدمات و امکانات شهری برای ساکنین این محله در مقایسه با استاند ارد های رایج در د اخل کشور نامناسب می باشد.
قبل از انقلاب صنعتی به علت ساده بودن سکونتگاه های انسانی ، تشخیص نیاز تجزیه و تحلیل مسایل این سکونتگاه ها بصورت درستی امکان پذیر بود ولی بعداز انقلاب صنعتی با پیشرفت دانش وفن آوری واختراعات، اکتشافات، توسعه بهداشت و دانش پزشکی جمعیت دنیا افزایش یافت و این افزایش بسیار سریع جمعیت باعث بوجود آمدن مسائل ومشکلات پیچیده ای در ساختار شهرها شد، بدینسان شهرها کم کم از حالت ارگانیک خود خارج گردیده و به طرف این تفکر که-شهر ماشینی است برای زندگی-کشیده شدند. این مسائل موجب جلب توجه برنامه ریزان شهری ،جغرافی دانان و... گردید.
رشد شتابان جمعیت، تاثیر فوق العاده ای درافزایش جمعیت لازم التعلیم وجمعیت دانش آموزی داشته است. رشد فزاینده دانش آموزان در سطوح مختلف تحصیلی وپیش بینی افزایش تعداد آنها در سالهای آتی ایجاب می کند که مکان گزینی فضاهای فرهنگی و آموزشی، پرورشی -ورزشی به عنوان یکی از عوامل اصلی آموزش بر اساس موازین علمی و فنی مورد توجه قرار گیرد. اگر چه تاکنون مطالعات محدودی در این زمینه صورت گرفته است، اما این مطالعات،کامل و منطبق بانیازهای آموزشی، پرورشی-ورزشی مانند نوع فضاهای پیش بینی شده، حداقل مساحت مورد نیاز برای هرفضا، عملکرد و ساخت مطلوب برای انجام فعالیت های آموزشی نیست. بنابراین لزوم بررسی فضاهای فرهنگی، مجاورتها واستانداردهای حاکم بر مکان گزینی مطرح می گردد تا بتوان با در نظر گرفتن نیازهای واقعی جامعه و امکانات اقتصادی، راه حلهای مناسبی را برای مکان گزینی صحیح فضاهای آموزشی، پرورشی-ورزشی پیدا کرده و نیاز مبرم جامعه را پاسخگو بود. در غیراین صورت در آینده با مشکل کمبود مراکز آموزشی در سطح شهر روبرو خواهیم بود.
پرسش اصلی تحقیق
آیا سطح ارائه خد مات و امکانات شهری برای ساکنین شهر دورود در مقایسه با استانداردهای رایج در د اخل کشور نامناسب می باشد.
فرضیه تحقیق
به نظر میرسد با توجه به ناسازگاری ها سطح ارائه خد مات و امکانات شهری برای ساکنین این محله در مقایسه با استاندارد های رایج در د اخل کشور نامناسب می باشد و مکانیابی نادرست بوده.
پیشینه مکان یابی
انسان در جهت تحمل هزینه کمتر، حصول سود بیشتر و سهولت دسترسی به منابع، مکان فعالیت خود را انتخاب می نماید. لیکن باپیچیده تر شدن عوامل موثر در مکان یابی، به ناچار به استفاده از روش های علمی ومدرن - خصوصا بعداز جنگ جهانی دوم - رو آورده است. دراین راستا تئوری ها، نظریه ها و مدلها ی مختلفی ارائه شده است که هرکدام دارای مزایا و معایبی بوده وبرای کاربردهای خاصی در نظر گرفته شده است. اغلب این نظریه ها در کمی نمودن عوامل موثر بر فرایند مکان یابی تاکید دارد. از لحاظ نگرش و تحلیل مسائل ، نظریه های مکان یابی به سه دسته تقسیم می شود.
1 - نظریه های مبتنی بر روش حداقل کردن هزینه
2 - نظریه های مبتنی بر روش تجزیه وتحلیل دسترسی - که بیشتر تاکید بر تقاضا وعامل بازار دارد وحداکثر کردن درآمد مورد نظر است.
3 - نظریه های مبتنی بر روش کسب حداکثر سود ودر واقع نتیجه منطقی دو روش بالاست
مدل های مکان یابی توسط شخصیتهای متعدد و در محیط های مختلف ارائه شده است که هر کدام با توجه به شرایط اقتصادی و سیاسی و محیطی در زمانهای مختلفی بکار گرفته شده است. در واقع اولین کارهای مربوط به مباحث مکان یابی توسط لانهاردوفون تونن انجام شد . پس از آن سه روند کمی در کار برنامه ریزی های مربوط به مکان گزینی مشاهده می شود: - در دوره اول مباحث مطرح شده بیشتر نظری بوده ودر آنها کارهای محاسباتی وعملی به ندرت دیده می شود. براساس نوشته کوهن در بین کارهای با اهمیت این دوره می توان به کارهای کاوالری، واستینر اشاره کرد.
- در دوره دوم با توسعه رایانه ها، روشهای محاسباتی، تحلیل مسایل از طریق گرافها وبرنامه ریزی و شرایطی که بهره گیری از تکنولوژی را ایجاب می نماید مطرح می شود.
- سومین دوره با افزایش تعداد عملیات در بخش های عمومی و خدمات رسانی مشخص می گردد. در این دوره مسایل با معرفی شاخص های کارائی، غیر از هزینه خاص انجام شده و دامنه تکنیک ها با فرموله کردن برنامه های چند هدفی توسعه یافتند. در این دوره بود که با توجه به اهمیت و نقش بیمارستان ها و لزوم دسترسی سریع به اینگونه مراکز، کارهای متفاوتی برای مکان گزینی دقیق آنها صورت گرفت. از جمله مهمترین این کارها می توان به کار اسمیت اب استفاده از نظریه مکان گزینی وبر گادلاند و وکاربرد نقشه های هزینه مساوی وخطوط همزمانی با انطباق نقشه های تراکم جمعیت کالکس وبهره گیری از روش های برنامه ریزی خطی، وا داشتن دیگران به استفاده از قابلیت دسترسی اشاره کرد. اغلب روشهای مورد استفاده در رابطه با مکان گزینی،تاکید خاصی روی هزینه های مرتبط با حمل ونقل دارند که خود وابستگی بسیار زیادی با مسئله بعد فاصله دارد. به همین جهت عامل فاصله از جمله اساسی ترین عوامل در مبحث برنامه ریزی به حساب می آید. با این حال تاکید بسیار زیاد براین عامل، باعث کم رنگتر شدن سایر عوامل در امر مکان گزینی می گردد. از این رو ایراد اساسی اغلب روشهای قبلی نیز همین نقطه ضعف نگرش یعنی عدم توجه به سایر عوامل تاثیرگذار در مکان گزینی می باشد.
مکانیابی کتابخانه ها
شاید یکی از بهترین مکانها برای مطالعه، علم اندوزی و گذران اوقات فراغت کتابخانه باشد. کتابخانه های عمومی به عنوان یکی از اجزای اصلی جامعه می توانند نقش مهمی در رشد و اعتلای فرهنگ جامعه ایفا کنند. کتابخانه های عمومی یکی از مهم ترین نمادها و نهادهای جوامع دموکراتیک امروزی است کتابخانه های عمومی، یکی از ابزارهای اصلی توسعه فرهنگی در جوامع کنونی به شمار میروند و در توسعه نیروی انسانی نقش اساسی بر عهده دارند. کتابخانه های عمومی در بالا بردن سطح دانش اجتماع و شکوفایی استعدادهای افراد یک جامعه سهم بسزایی دارند و سنگ بنای توسعه فرهنگی، اجتماعی و سیاسی محسوب میشوند .پرداختن به کتابخانه در شهر به عنوان یکی از تسهیلات شهری، باعث اصلاح محیط اجتماعی شهروندان می گردد. در واقع، باید به برنامه ریزی و طراحی کالبدی محله های مسکونی توجه شود و محیطی سالم برای ارتقای سطح تعلیم و تربیت و بسط پیوندهای اجتماعی و رفع نارساییها فراهم آید. نقش این نوع کتابخانه ها به حدی محسوس است که با نام دانشگاههای عمومی خوانده می شوند.
یکی از اساسی ترین نیازمندی های مراکز فرهنگی، تأمین کتابخانه هاست. دستگاه مدیریت شهری همراه با سایر سازمانهای درگیر دیگر در امور شهر و بویژه متولیان امور فرهنگی، باید تدبیرهای لازم را برای ساماندهی توزیع عادلانه و کارآمد کتابخانه ها به عنوان یکی از انواع تسهیلات شهری برای مناطق پرتراکم جمعیت، به منظور افزایش میزان بهره وری، بکار گیرند. بی توجهی به مؤلفه های مکانیابی کتابخانه های عمومی به هنگام احداث این گونه کتابخانه ها، تمامی تلاشهای بعدی در زمینه تجهیز مجموعه و ارتقای سطح خدمات در کتابخانه های عمومی را بی ثمر خواهد ساخت بنابراین، در احداث کتابخانه های عمومی همچون دیگر کاربری های شهری، باید اصول و ضوابط و استانداردهای مربوط به مکانیابی و
