بخشی از مقاله
چکیده
حقوق اساسی مردم یک کشور در مقابل حکومت را حقوق شهروندي میگویند که با حقوق ملت مترادف است. در حقیقت حق شهروندان است که در جامعهاي سالم و به دور از ناپاکی و زشتیها زندگی نمایند. از طرفی در جامعه شهروندان یک سري حقوقی دارند که حکومت باید این حقوق را براي شهروندان فراهم نماید و از طرفی دیگر هم حکومت حقوقی دارد که باید شهروندان آن را رعایت نمایند.
همانطور که میدانیم کشور جمهوري اسلامی ایران داراي نظامی اسلامی است و زندگی در آن میطلبد تا اصول اسلامی که در قوانین جهت زندگی در جامعه مشخص شده است را شهروندان رعایت نمایند. داشتن جامعهاي با حجاب و عفاف و به دور از هر ناپاکی، جامعهاي بسیار مطلوب است. آنطور که در جامعه مشاهده میشود جایگاه عفاف و حجابدقیقاًمشخص نیست بهطوري که شهروندان حقوق خود را نسبت به آن نمیدانند.
مقاله حاضر بر پایه یافتههاي کتابخانهاي و میدانی سعی دارد به این سؤال پاسخ دهد که حقوق شهروندان در خصوص عفاف و حجاب چیست و آیا شهروندان به درستی با حقوق شهروندي خود نسبت به عفاف و حجاب در جامعه آشنا هستند؟
آیا این حقوق در بین شهروندان رعایت میشود؟ سازمانهاي مربوطه تا چه میزان توانستهاند به این حقوق پاسخگو باشند؟
در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی تحلیلی، به تبیین جایگاه عفاف و حجاب از منظر حقوق شهروندي پرداخته شده است. اطلاعات این پژوهش نیز از طریق منابع کتابخانهاي و اسنادي توأمان گردآوري و تحلیل گشته است. همچنین جهت پاسخدهی به سؤالات در یافتههاي میدانی از پرسشنامه استفاده شده است. نتایج حاصل نشاندهنده آن است که بین عفاف و حجاب با حقوق شهروندي ارتباط معناداري وجود دارد.
مقدمه
یکی از احکام متعالی اسلام که آیات قرآن کریم به صورت دقیق به آن پرداخته است، حجاب و عفاف میباشد که با رعایت آن ضمن تأمین مصالح فردي زن و مرد به سلامت و نشاط جامعه و پویایی آن و استحکام خانواده کمک مینماید. حجاب سدي در برابر خواستههاي انسانهاي زیادهخواه است که شیاطین با تمام وجود و با ابزارها و تکنیکهاي گوناگون در تلاش هستند این سد پولادین را بشکنند تا سیلاب فساد، جوامع اسلامی را در خود غرق کند و به راحتی هستی آنها را به یغما برند. حفظ حرمت و کرامت انسان بهویژه کرامت زن براي اسلام یک اصل پذیرفته شده است و در تمام دستورات و احکام نورانی اسلام، این کرامت و قداست رعایت شده است و خداوند متعال فرموده است: »ما بنی آدم را گرامی داشتیم و آنها را در خشکی و دریا حمل کردیم، و از انواع روزيهاي پاکیزه به آنها روزي دادیم و بر بسیاري از خلق خود برتري بخشیدیم
قرآن کریم در موارد گوناگون و با عبارتهاي متفاوت موضوع حجاب و عفاف را بیان کرده، آن را از ضروریات دین اسلام میداند و اگر کسی آن را انکار کند، منکر یک حکم ضروري شده است و انکار ضروریات دین به کفر میانجامد. حجاب یک حق فردي نیست، بلکه در مرحله اول یک حق الهی و امر خداوند است و رعایت نکردن آن، زیر پا گذاشتن حق خداوند است و عذاب الهی را در پی خواهد داشت بهویژه اگر عدهاي را با بیحجابی خود به فساد کشانده و عامل انحراف دیگران شده باشد. اینجا است که میتوان به جایگاه حجاب در حقوق شهروندي نیز پی برد، زیرا رعایت حجاب و عفاف یک حق مسلّم اجتماعی است و زیان بیحجابی به جامعه برمیگردد، پس باید تمام افراد جامعه براي رسیدن به حقوق اجتماعی خود و سلامت جامعه اقدام کنند.
به عبارت دیگر همه افراد جامعه حق دارند از آسایش و امنیت روحی و فکري بهرهمند گردند. فطرت همه انسانها به داشتن حجاب حکم میکند زیرا حجاب و عفاف بازدارنده بسیاري از التهابات و هیجانات روحی است و نبودن حریم میان زن و مرد، ترویج معاشرتهاي بیبندوبار و غیره، هیجانها و التهابهاي جنسی را فزونی میبخشد و چون ارضاي این غریزه در تمامی موارد و بهصورت دلخواه ممکن نیست، باعث برهم خوردن تعادل روحی و اختلالات روانی در فرد میشود.
دین مبین اسلام با تعدیل و رام کردن این التهابات از طریق محدود کردن نگاه، خضوع در کل، پوشش مناسب و از همه مهمتر رعایت حجاب و عفاف در همه زمینهها آرامش روحی و روانی را به ارمغان میآورد. موضوع حجاب و عفاف در سده اخیر یکی از دغدغههاي مهم فرهنگی جهان علیالخصوص جوامع اسلامی محسوب میشود که میتواند بسیاري از مناسبات اجتماعی، فرهنگی و حتی اقتصادي و سیاسی بسیاري از جوامع را متأثر سازد، از نظر تاریخی نیز حجاب و پوشش اسلامی از عمدهترین موانع گسترش حاکمیت فرهنگی، اجتماعی و اقتصادي استعمارگران غربی بوده و از زمانهاي گذشته تا به حال مخالفتهاي شدیدي با آن صورت گرفته است.
این مسأله که امروزه در قالب تهاجم فرهنگی نمود پیدا کرده است، رواج فساد و بیبندوباري و انحرافات فکري و اخلاقی را در پی داشته است و سلامت اجتماعی جوامع و کشورهاي اسلامی را تحت تأثیر قرار داده است. به عبارت روشنتر، حجاب و عفاف سنگر سعادت و پیروزي و رستگاري زنان و جامعه است که اگر این سنگر آسیب ببیند و یا فرو ریزد، عوامل سعادت، پاكزیستی و شرافت آنها فرو ریخته وقطعاًآنها بدون این سنگر در سراشیبی سقوط و انحراف قرار گرفته و موجب آلودگی فرد و جامعه خواهند شد.
بنابراین مسأله حجاب و عفاف از سوي قرآن ارائه راهکاري است براي مردان و زنان آزادي که به این امر متعالی ایمان آورده و دوست دارند خود را از گزند آشوبهاي جنسی و نگاههاي حرام در امان دارند لذا با این رویکرد در این مقاله هدف نویسندگان تبیین جایگاه عفاف و حجاب از منظر حقوق شهروندي است.
بیان مسأله
از جمله مباحثی که همواره بهعنوان یک موضوع مهم مطرح بوده و توجه جوامع بشري را به خود معطوف ساخته است، مقوله حجاب و عفاف و تعیین حدود و ثغور آن است؛ گرایش به حجاب و عفاف یک گرایش فطري در میان زنان و مردان است اما میزان و شکل آن رابطه مستقیمی با اخلاق و فرهنگ جوامع دارد. از سوي دیگر افرادي که در یک جامعه زندگی میکنند نسبت به هم حقوقی دارند.
حق بهعنوان زیباترین و پسندیدهترین واژه آفرینش در تمامی ادیان و جوامع بشري مورد توجه قرار گرفته است. در واقع هر فردي از هر دو طبقه اجتماعی و از هر دین و ملیت، نسبت به اداي حقوق دیگران مسؤول است و این مطلب حق و حقوق را فرازمانی و فرامکانی میکند.
در واقع حقوق شهروندي آمیختهاي از وظایف و مسؤولیتهاي شهروندان در قبال یکدیگر است و بشر حق سالمزیستن دارد و هیچ کس حق ندارد او را از این حق محروم کند. حقوق شهروندي مسألهاي پذیرفته شده در گفتمان فقهی و حقوقی ما است که با بحث کرامت انسانی گره خورده است کرامتی که در جزوههاي حقوق بشر در نظام لیبرال شکل نگرفته است، بلکه قرآن مجید از آن سخن میگوید که این آدم کرامتیافته، شأن خلیفه الهی را دارد و بردوش امانتی دارد که آسمان و زمین بارش را نتوانسته به دوش کشد و این انسان با کرامت نیازمند نگاهی سرشار از تکریم است.
رعایت حقوق و آزاديهاي افراد که از حقوق شهروندي میباشد در قانون اساسی جمهوري اسلامی نیز مورد تأیید قرار گرفته است. منظور از انجام این تحقیق، این است که جایگاه حجاب و عفاف از منظر حقوق شهروندي مورد بررسی قرار دهیم و اینکه ثابت نماییم یکی از حقوق شهروندان نسبت به هم رعایت حجاب و عفاف است و عدم رعایت حجاب و عفاف پیامدهاي ناگواري را به دنبال داشته و خواهد داشت. آثار مخربی چون تزلزل خانوادهها، ابتذال شخصیت زن، شکست روحی و روانی جوانان، از بین بردن انگیزه ازدواج مشروع و رواج بیبندوباري در جامعه و در نتیجه سلب امنیت اجتماعی بخشی از نتایج بیحجابی است. بنابراین اگر از منظري دیگر غیر از تعالیم دینی نیز به حجاب و عفاف بنگریم، میتوان آن را بهعنوان یکی از مهمترین ارکان حقوق شهروندي به شمار آورد. از اینرو مقاله حاضر به چهار سؤال زیر پاسخ میدهد.
حقوق شهروندان در خصوص عفاف و حجاب چیست؟
تا چه میزان شهروندان به حقوق شهروندي خود نسبت به عفاف و حجاب در جامعه آشنا هستند؟ تا چه میزان این حقوق در بین شهروندان رعایت میشود؟
سازمانهاي مربوطه تا چه میزان توانستهاند به حقوق شهروندان پاسخگو باشند؟
پیشینه تحقیق
بدون شک حجاب و عفاف زن در برابر مرد نامحرم، یکی از ضروریات دین اسلام است که درباره جنبه اسلامی آن نمیتوان تردیدي به خود راه داد. در قرآن کریم آیات متعددي با موضوع حجاب و عفاف و فلسفه آن مطرح شده است، از جمله این که خداوند میفرماید:
همچنین در روایات متعددي نیز به تأثیر روانی حجاب اشاره شده است که رعایت پوشش، عامل سلامت و استواري زنان است
»فقهاي اسلام«، همگی حجاب را از ضروریات دین برشمردهاند. در متون فقهی امامیه آمده است که بر زن حرام
است به مرد اجنبی نگاه کند مگر به ضرورت، از قبیل انجام معامله یا معاینه پزشکی و امثال آن اقتضا کند. »صاحب جواهر« نیز مینویسد؛ نباید به بدن نامحرم و زیباییهاي او نگاه شود، مگر به خاطر ضرورت و این مطلب اجماعی، بلکه ضروري مذهب و دین است. عدهاي از فقها قائل شدهاند که نگاه کردن بدون لذت به صورت و کفین اشکال ندارد
علامه آیهاالله سیدمحمدکاظم طباطبایی یزدي« در عروةالوثقی راجع به مسأله پوشش زن در غیر نماز میگوید: »بر زن واجب است تمام بدن خویش را جز وجه و کفین از غیرمحارم بپوشاند. علما و مراجع عظام نیز بر ضرورت حجاب با بیان احکام و میزان حدود پوشش و استفتائات خود وظایف افراد را بیان نمودهاند و گفتهاند: بر زنان واجب است تمام بدن خود را به استثنا وجه و کفین از نامحرم بپوشانند مشروط به آن که :
.1 وجه و کفین آنها زینت نداشته باشد
.2 کسی به قصد لذت ریبه به وجه و کفین آنها نگاه نکند.
پوشش زنان و مردان از خواستههاي فطري پاك و ساختار وجودي آنها است، زیرا از همان آغاز خلقت بشر هر یک از زن و مرد کوشیدند تا به هر نحو ممکن خود را بپوشانند، بدون آن که در این موردقبلاًآموزش دیده باشند و این موضوع بیانگر این است که در نهاد انسان عامل بازدارنده و هدایتکنندهاي به نام حیا وجود دارد که میخواهد انسان را از خطرها و انحرافات حفظ کند.
