بخشی از مقاله
چکیده:
کارکنان، مهمترین سرمایه سازمانها هستند و هرچه این سرمایه کیفیت مطلوبتری داشته باشد، احتمال موفقیت و ارتقای سازمان بیشتر خواهد شد. تشکیل محیط و جو خوب اخلاقی توسط مدیران در سازمان یک محیط کاری مناسب را برای کارکنان ایجاد میکند و انگیزه، تعهد و عملکرد شغلی بیشتری برای ذینفعان در رسیدن به اهداف سازمان ایجاد خواهد کرد. یکی از مهمترین اهداف در هر سازمان، ارتقاء سطح تعهد کارکنان میباشد. کارکنان دارای تعهد بالا مشتاق هستند به خاطر سازمانشان تلاش بیشتری انجام دهند. لذا در این مقاله سعی شده است تا اهمیت و ضرورت جو اخلاقی و تعهد سازمانی، تعاریف، انواع و ابعاد جو اخلاقی و تعهد سازمانی، عوامل مؤثر در تعهد سازمانی و رابطه جو اخلاقی و تعهد سازمانی مورد بررسی قرار گیرد و در پایان راهکارهایی بیان خواهد شد.
کلید واژهها: جواخلاقی؛ مولفههای جواخلاقی؛ تعهد سازمانی؛ ابعاد و انواع تعهد سازمانی
.1 مقدمه و بیان مسأله
یکی از شاخصههای اصلی پیشرفت و نماد حرکت سالم در مسیر تکاملی بشر، رعایت اخلاق و شئونات انسانی در جامعه است. همچنین وجو جو اجتماعی حساس به اخلاق و حس مسئولیت جمعی به عنوان یکی از عوامل مؤثر در عملکرد اخلاقی افراد به شمار میرود. جواخلاقی1 بخشی از فرهنگ سازمانی است. ارزشهای سازمانی به مسائل اخلاقی میپردازد و آنچه را که در جو اخلاقی سازمان، اخلاقی محسوب می شود، تعیین میکند.
همچنین رفتارهای اخلاقی در یک سازمان به عنوان مسئلهای مهم برای مدیریت مطرح هستند و مدیریت باید نقش اساسی در بالا بردن رفتارهای اخلاقی داشته باشد. اگر جو اخلاقی در یک سازمان همراه با وجدانکاری، عقلانیت، دین باوری، جو فرهنگ دینی و اجتماعی و .... باشد، کارکنان شرایط مطلوبی را دنبال خواهند کرد که بدینسان ایجاد و تقویت ارزشها در سازمان نهادینهتر خواهد شد. بنابراین، جو اخلاقی نوعی جوکاری است که منعکسکنندهی خطمشیها، روشها و سیاستهای سازمانی و دارای نتایج اخلاقی میباشد.
از طرفی، امروزه در عصری زندگی میکنیم که سازمانها با تشکیلات پیچیده کوچک و بزرگ ما را فراگرفتهاند. برخورداری از کارکنان متعهد، آگاه و وفادار مهمترین عامل موفقیت سازمان است کشف رابطهی بین جو اخلاقی سازمانی و نگرشها و رفتار کارکنان، یکی از مهمترین موضوعات در مطالعات سازمانی به شمار میآورد. کارکنانی،که احساس میکنند جو اخلاقی بر سازمان حاکم است، روابط و تعاملات سازمان خویش را عادلانه میدانند و این موضوع باعث افزایش رضایت و تعهد کارکنان می شود.
تعهدسازمانی4 را میتوان به عنوان حالتی تعریف نمود که در آن فرد شاغل با سازمانی خاص و اهداف آن همانندسازی می-کند و آرزو دارد عضویت در آن سازمان را حفظ نماید.یکی از مسائل اساسی سازمانها توانایی آنها برای جذب و نگهداری کارکنان متعهدتر است. افراد متعهد به سازمان ویژگیهایی دارند که موارد زیر را شامل می شود: افراد متعهد به سازمان خود ایمان دارند و اهداف و ارزشهای سازمان را میپذیرند، این افراد برای ماندن در سازمان خود تمایل شدیدی دارند و تمایل دارند تلاش قابل ملاحظهای در جهت منافع سازمان خود انجام دهند. بنابراین تعهد سازمانی به صورت یک تعهد روانشناختی در یک سازمان عمل میکند که افراد را برای فعالیت نمودن به روش-هایی که با منافع سازمان سازگار هستند، تحت تأثیر قرا میدهد.
.2 اهمیت و ضرورت جو اخلاقی و تعهد سازمانی در سازمانها
یکی از عوامل اصلی شکلدهی به روابط درون سازمانی و نظرات کارکنان، جو اخلاقی است. جو اخلاقی شامل الگوهایی است که رفتار کارکنان را هدایت میکند و خصوصیات اخلاقی هر سازمان را نشان میدهد بررسی روابط بین جواخلاقی و رفتارهای کارکنان از حیطههای پژوهشی مهمی به شمار میرود. زیرا جو اخلاقی یکی از عوامل شکل دهندهی نگرشهای کارکنان است و تأثیر قابل ملاحظهای بر پیامدهای سازمانی دارد. تثبیت جو اخلاقی درسازمان نقش مهمی را ایفا می کند زمانی که یک سازمان منشور اخلاقی، سیاستها و دستورالعملهایی خاص، برای نظارت و اصلاح رفتار غیر اخلاقی ندارد، جو غیر اخلاقی در سازمان بوجود میآید و همچنین مطالعات نشان دادهاند که ادراکات افراد از جو اخلاقی، بر واکنشهای آنها نسبت به کار و سازمانشان تأثیر میگذارد توجه به اخلاق در سازمان ها تأثیر چشمگیری بر روی فعالیتها و انجام وظیفه کارکنان سازمان دارد.
جو اخلاقی سازمان می تواند پیش بینیکنندهی رفتارهای اخلاقی و غیر اخلاقی کارکنان باشد. فهمیدن ویژگیهای یک جو اخلاقی میتواند به متخصصان سازمانی کمک کند تا برنامههایی برای بالابردن آگاهی از مسائل اخلاقی و بهبود رفتار اخلاقی کارکنان، مدیریت، طراحی و اجرا کنند. پژوهش در رفتار اخلاقی در سازمانها اهمیت فراوانی دارد، زیرا درک مدیران را از عواملی که در ارتباط با اخلاق سازمانی و تصمیمگیری اخلاقی هستند، افزایش میدهد، بر این باورند که جو اخلاقی یکی از عوامل بسیار اساسی در گرایش یا عدم گرایش کارکنان یک سازمان به رفتارهای اخلاقی است. جو اخلاقی سازمان، مشخص میکند که تا چه حد براساس معیارهای اخلاقی تصمیمگیری میشود و چگونه کارکنان پرسشهای اخلاقی را تعبیر میکنند. همچنین جو اخلاقی در سازمان ها منبع اطلاعاتی مهمی برای کارکنان خواهد بود که در نظر میگیرد چه اعمالی در یک زمینه کار »درست«یا اخلاقی هستند.
یکی دیگر از نگرشهای مثبت در سازمانهای اخلاقگرا تعهد سازمانی است.با توجه به اینکه مهمترین عامل کسب مزیت رقابتی، منابع انسانی سازمان هاست، از این رو توجه به مقوله تعهد و وفاداری منابع انسانی به سازمان و انجام هر چه بهتر نقشهای اختصاص یافته به آنها یکی از دغدغههای جدی مدیران سازمانهاست ،نیروی انسانی کارآمد، شاخص اصلی برتری یک سازمان بر سازمانهای دیگر است. وجود نیروی انسانی متعهد، وجهه سازمان را در اجتماع مهم جلوه داده و زمینه را برای رشد و توسعه سازمان فراهم میآورد. بنابراین، کارکنان متخصص، وفادار، سازگار با ارزش و اهداف سازمانی، دارای انگیزه قوی، متمایل و متعهد به حفظ عضویت سازمانی، از نیازهای اصلی و بسیار ضروری هر سازمانی میباشد.
از طرفی هم تحقیقات عملکرد شغلی نشان داده است که افزایش بهره-وری و کاهش ترک خدمت و جابجایی کارکنان نتیجه افزایش تعهد سازمانی میباشد. سازمانها به علت تأثیرگذاری مستقیم کارکنان در سرنوشت سازمان باید به پرورش کارکنانی متعهد بپردازند و در این امرکوشا باشند - حمزه لویی و همکاران، - . بنابراین، کار کردن در محیطی که شامل اعمال اخلاقی باشد، احساس تعهد و وفاداری کارکنان را ارتقاء میدهد. از طرف دیگر، تعهد سازمانی عامل مؤثری در رفتار سازمانی کارکنان و بازده سازمانهاست و نگرش مثبت و منفی افراد نسبت به کل سازمان را نشان میدهد. شخص دارای تعهد سازمانی نسبت به سازمان احساس وفاداری قوی دارد، با توجه به اینکه داشتن کارمندان متعهد به سازمان، اولویت اول بسیاری از سازمانهاست.
بنابراین، تعهدسازمانی کارکنان زمانی ارزشمند خواهد بود که بر روی عملکرد سازمان تأثیر مثبتی داشته باشد و موجب ارتقاء بهرهوری سازمان گردد. نیروی انسانی متعهد به سازمان هویت میبخشد و این نیرو خود را متعلق به سازمان میداند و آن را به اهداف خود نزدیکتر میسازد. اینجاست که تعهد کارکنان به سازمان شاخص برتری آن نسبت به سایر سازمانها میشود و مطالعه تعهد سازمانی اهمیت ویژه پیدا میکند .
.3 تعاریف جو اخلاقی و تعهد سازمانی الف - جواخلاقی. ابتدا به طور کلی به ارائه تعریفی از جو میپردازیم وسپس چند تعریف از جو اخلاقی و تعهد سازمانی را ارائه میکنیم.
