بخشی از مقاله
چکیده
ترویج فرهنگ ایثار و شهادت، به مؤلفهها و عوامل مختلفی بستگی دارد. این مقاله میکوشد تا مهمترین مؤلفههای ترویج شهادت و ایثار را بیان نماید. بدین منظور پس از ارائه تعاریفی از مفاهیم ایثار و شهادت به بررسی کاربردهای قرآنی ایثار و شهادت پرداخته است. سپس راههای ترویج ایثار را که عبارتند از: توکل بر خدا، ساده زیستی، توجه به ثمرات ایثار و... بیان نموده است. و از فرهنگ سازی و تبیین فلسفه جهاد، تقویت جایگاه و منزلت شهید، آشنایی با کارکردهای شهادت، و انتظار و شهادت طلبی، انتظار و تاثیر آن بر مقاومت و پویایی جامعه تشیع؛ به عنوان مؤلفههای ترویج شهادت طلبی یاد نموده است.
مقدمه
با توجه به اهمیت ایثاروفداکاری درجامعه وباتوجه به اینکه خداوند مهربان در قرآن مجید و در آیات مختلف بصورت واضح وروشن اهمیت آن را بیان کرده است. بنابراین بررسی راه کارهای ترویج فرهنگ ایثاروشهادت که باعث تزریق این فرهنگ والا به شریانهای اقشار مختلف جامعه میشود؛ دارای اهمیت فراوانی است به نظرمیرسد. یکی از مهمترین عوامل ترویج فرهنگ ایثار و شهادت، فرهنگسازی است و پیوند دادن این فرهنگ والا با فرهنگ انتظار و مهدویت است که میتواند در ترویج و همه گیر شدن این فرهنگ برای تمامی آزادیخواهان جهان فراتر از مرزهای اسلامی، مؤثر واقع شود.
معنای لغوی ایثار
اثر: اثرهرشی، حاصل کردن و دریافت کردن چیزی است که ما را به وجود آن چیز دلالت میکند.
خدایتعالی میفرماید" .. ثم قفینا علی آثارهم برسلنا" - الحدید/٢٧ - و " فانظر الی آثاررحمه االله " - الروم/٥٠ -
با توجه به این معنی، به راهی که به سوی آثار گذشتگان و به یک راه و روش هدایت میکند “آثار” گویند؛ مانند سخن خدایتعالی :" فهم علی آثارهم یهرعون " - الصافات/٧٠ -
ایثار: بذل کردن،عطاکردن، دیگری را برخود ترجیح دادن،برخود گزیدن. - معین،ج١،ص٤١٢ -
معنای اصطلاحی ایثار
ایثار: نهایت بخشش و گذشت، برگزیدن غیر برخود، یعنی برغم نیاز، دیگران را برخود مقدم داشتن. - سجادی،ص١٧٠ - و نیز در تعریف ایثار آمده است: " بالاترین درجات سخاوت آن است که شخصی به چیزی محتاج است، ولی آن رابه دیگری میبخشد، که به آن ایثارمیگویند، یعنی ازخودگذشتگی و به دیگران رسیدن" . - جزایری ،ص٩٨ -
معنای لغوی شهادت
معنای لغوی شهادت ازماده شهد، به معنای حضور و معاینه و دیدن چیزی است به وضوح وبه عینه. - قرشی،ج٤ص٨٦ - در کاربردهای قرآنی واﮊه شهید، هیچ گاه به معنی مصطلح امروزی شهید نیامده است و مراد از آن، گواهان و شاهدان است. "لیکون الرسول شهیدا علیکم و تکونوا شهداﺀ علی الناس" - الحج/٧٨ -
نکته قابل توجه درمورد معنای شهادت، آن است که این شهادت درآیه شریفه مذکور در مورد قیامت است، ولی شهدا باید در دنیا تحمل شهادت کرده باشند تا در آخرت شهادت بدهند و اگر در دنیا اعمال مردم را نبینند و ندانند، چطور در آخرت گواهی خواهند داد؟
مثلاﹰ درباره حضرت عیسی - ع - که فرمود: - و یوم القیامه یکون علیهم شهیدا - نساﺀ ١٥٩ و درباره رسول االله فرمود - و جئنا بک علی هولاﺀ شهیدا - ؛ نساﺀ٤١ اگر این دو بزرگوار در دنیا از اعمال امت خویش باخبر نباشند چطور در قیامت گواهی خواهند داد! اینجاست که باید بگوئیم شهدا در دنیا قبل از مرگ، از اعمال مردم مطلع میشوند همانگونه که اعضای بدن وچیزهای دیگر و ملائکه در دنیا ثبت میکنند و در آخرت گواهی میدهند
معنای اصطلاحی شهادت
شهادت، فنا شدن انسان برای نیل به سرچشمه نور و نزدیک شدن به هستی مطلق است. شهادت، مرگی از راه کشته شدن است که شهید آگاهانه و به خاطر هدفی مقدس و به تعبی قرآن ”فی سبیل االله” انتخاب می کند.
ایثار در قرآن وکلام معصومین - ع -
ایثار، اصل قرآنی است که علاوه بر چند آیه معروفی که دراین باره گفته شده است، مصادیقی از آن در قرآن به چشم می خورد. آیاتی مثل : “ویطعمون الطعام علی حبه مسکینا و یتیما و اسیرا - “الدهر/٨” - وغذای خود رابا اینکه علاقه و نیاز دارند، به مسکین و یتیم و اسیر می دهند”در این آیه اشاره مستقیمی به ایثارنکرده، اما به ملاک هائی که ایثار از آنها برخوردار است توجهی جدی به عمل آمده، ملاک هائی چون“دوست داشتنی ترین چیزیا طعام را بخشیدن .“
معروف ترین آیه مثبت ایثار که اصولا به آیه ایثار شهرت دارد، آیه ٩ سوره حشر است که میفرماید" و یوثرون علی انفسهم و لو کان بهم خصاصه " یعنی - و آنان را بر خودشان بر می گزینند هرچند بدان محتاج باشند - .
در نهجالبلاغه، مانند قرآن، به دو ایثار منفی و مثبت اشاره شده است. انسانهایی که دنیا را بر آخرت ترجیح میدهند، ایثار منفی، و آنان که آخرت را بر دنیا بر میگزینند ایثار مثبت میکنند. نمونهای از ایثار منفی را در خطبه ١١٠ و ایثار مثبت را در نامه ٥٣ نهج البلاغه می توان ملاحظه کرد.
یکی از بزرگترین اهداف ائمه طاهرین - ع - ، ایثاربوده است: ائمه طاهرین - ع - نور واحدند و هدف همه آنها یکی است، که عبارت است از تلاش، کوشش، نثار و ایثار برای دین وروشن نگه داشتن چراغ مکتب
