بخشی از مقاله
چکیده
حفظ و ترویج فرهنگ ایثار و شهادت نه تنها یک وظیفه دینی محسوب میشود بلکه ضامن امنیت ملی نیز هست. به منظور تعیین عوامل ترویج فرهنگ ایثار و شهادت در جامعه، ابتدا طرحهای پژوهشی و مقالات نگاشته شده طی یک دوره سی ساله پس از پیروزی انقلاب اسلامی به روش فرا تحلیل بررسی شده است و عوامل مذکور شناسایی گردیدهاند و مبنای تهیه پرسشنامه قرار گرفته است. آن گاه طی یک مطالعه پیمایشی، از بین جامعه آماری خانواده شهدا و مردم عادی، یک نمونه ٢٠٠ نفری - ٨٠ نفر از خانواده شهدا و ١٢٠ نفر از مردم عادی - انتخاب شده است و با پاسخ به پرسشنامهها، عوامل ترویج فرهنگ ایثار و شهادت را رتبهبندی نمودهاند. سپس اطلاعات پرسشنامهها با استفاده از روشهای آماری توصیف شدهاند.
نتایج فرا تحلیل و پیمایش نشان داده است که عمدهترین عوامل ترویج فرهنگ ایثار و شهادت در جامعه به ترتیب عبارتاند از ١ - استفاده از ابزارهای هنری اعم از فیلم، نمایشنامه، داستان و ...٢ - عمل کردن مسؤلین بر گفتار و کلام خود، ٣ - ابتکار عمل داشتن در شیوههای ترویج فرهنگ ایثار و شهادت، ٤ - نهادینهسازی ترویج فرهنگ ایثار و شهادت در نهادهایی مثل مدرسه، خانواده، صدا و سیما و ٥ - شفاف و روشن بودن اهداف نهادهای متولی فرهنگ ایثار و شهادت.
کلید واﮊه: فرهنگ، ایثار، شهادت، عامل، فرا تحلیل، پیمایش
مقدمه
ترویج در لغت به معنی رایج کردن، متداول کردن، روان کردن است. ترویج، نوعی ترغیب در جهت توسعه منابع انسانی است . ترویج به طور کلی به صورت مستقیم یا غیر مستقیم و یا به شکل رو در رو یا غیر حضوری انجام میپذیرد. ترویج حضوری همچون سخنرانیها، برگزاری همایشها کنفرانسها، کنگرهها و روضه خوانیها، ترویجی هستند که مروج و مخاطب رو در رو با هم مواجه میشوند و پیام و مفهوم ارائه شده بیواسطه به سمع و نظر مخاطب میرسد و بازخورد و بازتاب این پیام قابل مشاهده است.
اما در ترویج غیر حضوری مروج، پیام و مفهوم خود را در قالب رسانهای به سمع و نظر مخاطب میرساند. همچون کتاب، نمایشنامه، فیلم، رادیو، تلویزیون، روزنامه. در این گونه ترویج، پیام که به شکل مستقیم و یا غیر مستقیم به مخاطب انتقال مییابد، امکان اینکه بازتاب هم زمان نظرات و احساسات مخاطبان و مروجین برسد، وجود ندارد فرهنگ از نظر تیلور١ عبارت است از مجموعه در هم تنیدهای از ارزشها، هنجارها، آداب و رسوم، اخلاقیات، قانون و هر آنچه که انسان به عنوان عضوی از جامعه کسب میکند.
از نظر مطهری، فرهنگ فعل و انفعالاتی است که مبتنی بر فطرت در روان انسان صورت میگیرد ایثار به معنای بذل، گذشت کردن از حق خود برای دیگران، نفع دیگری یا دیگران را بر خود ترجیح دادن است. همچنین به معنای غرض دیگران را بر خود مقدم داشتن، برگزیدن و منفعت غیر را بر خود مقدم داشتن که کمال درجه سخاوت است، به کار رفته است شهادت یعنی کشته شدن در راه خدا، آن که به شهادت دست یافته و در راه خدا کشته شده است.
شهادت مرگ آگاهانه در راه هدف مقدس است. عملی آگاهانه و اختیاری است و شهیدان شمع محفل بشریت هستند. شهادت بالاترین و آخرین مرحله از خود گذشتگی و ایثار است. جان را در کف خود قرار دادن و در راه هدف متعالی فدا نمودن است و جوهره آن عاشق، مختار، با اراده و هدفمند بودن است. صفات متجلی در شهدا نترسیدن از مرگ، شفقت، آزاد منشی، ایمان و پرهیز از شهوتطلبی، ثبات قدم و صداقت در عمل میباشد.
شهید، فرهنگی را ترویج میکند که در آن باید ایثار و از خودگذشتگی در تار و پود زندگی نمایان گردد و گمنامی و فارغ از منیتها و در نظر گرفتن منافع جمع در راستای ایمان دینی به یک وظیفه تبدیل گردد. فرهنگی که با خودخواهی و خودکامگی سر ستیز دارد و با حریت و آزادمنشی در دنیای خاکی سر وفاق دارد. فرهنگی است که الگو از شهدای تاریخ میگیرد و در این وادی حریت حسین ابن علی - ع - چون سرمشقی تابناک است.
روش
به منظور تعیین عوامل ترویج فرهنگ ایثار و شهادت از دو روش فرا تحلیل١ و پیمایش٢ استفاده شده است. فرا تحلیل، شیوهای دقیق برای ترکیب هدفمند نتایج مطالعات متعدد انجام شده در یک حوزه برای دستیابی به برآوردی بهتر درباره واقعیت مورد مطالعه است که با هدف مقایسه، تلخیص و تلفیق نتایج پژوهشهای انجام شده در ارتباط با یک موضوع صورت میگیرد. بر اساس این روش به منظور شناسایی عوامل ترویج فرهنگ ایثار و شهادت، طرحهای پژوهشی انجام شده و مقالات علمی نگاشته شده طی دوره سی ساله پس از پیروزی انقلاب اسلامی گردآوری شده و مطالعه گردیده است.
روش پیمایشی، از پر کاربردترین روشها در حوزه مطالعات انسانی است. در این روش که با دو هدف توصیف و تبیین قابل انجام است، تلاش میشود تا با بررسی یک جامعه آماری، تصویری از وضعیت موجود، نگرشها و نظرات افراد آن جامعه حاصل گردد. بر اساس این روش، پرسشنامهای که بر مبنای عوامل شناسایی شده به روش فراتحلیل تهیه شده بود، در اختیار گروه نمونه قرار داده شده است تا عوامل ترویج فرهنگ ایثار و شهادت در جامعه را رتبهبندی کنند.
